اهميت روزه از ديدگاه پزشکي

شهيد دکتر سيد رضا پاک نژاد در مجموعه اي که «اولين دانشگاه و آخرين پيامبر» نام دارد و رساله دوره دکتراي ايشان بوده مطالب جالبي در مورد نکات بهداشتي و تربيتي اسلام متذکر شده اند. اين شهيد بزرگوار بهره اي از دانش پزشکي داشتند، دلايل بسياري از سنن و فرائض اسلامي را توضيح دادند. کتاب روزه ايشان نيز حاوي نکات پزشکي و علمي ارزشمندي است. در اين مقاله به گزيده اي از اين کتاب در مورد اهميت روزه داري مي پردازيم.

1- روزه چيست؟
 

روزه (Fast) به معناي کم خوردن نيست، بلکه به معناي خودداري از خوردن، آشاميدن، داشتن روابط جنسي، سخن گفتن و بالاخره پرهيز از کار کردن در فرهنگهاي مختلف به نام «روزه داري» شده است. در ميان بوميان استراليا بر هر زني واجب بوده که پس از فوت شوهر به تناسب از چند روز تا يکسال روزه بگيرد و سخن نگويد. روزه در ديانت يهود قبل از مسيحيت بود چنانچه حضرت مريم نيز بر طبق آيات نذر مي نمايد روزه بگيرد و با احدي سخن نگويد. صائبي ها و مانويان و مسيحيان از بعضي خوردنيها اجتناب مي کنند و ما مسلمانان از خوردن و آشاميدن خودداري مي کنيم. و دستورات ديگري نيز در اين رابطه هست که البته با منع از خوردن همين مقدار ماده غذايي که امعاء و احشاء را به فعاليت وادار مي نمايد، هدف از روزه حاصل نمي شود.

2-زمان روزه داري در قرآن کريم چيست؟
 

قرآن کريم آغاز روزه داري مسلمانان را از زمان باز شناخته شدن ريشه هاي سياه و سفيد آسماني از يکديگر تعريف مي کند. مسلمانان در آن زمان ساعت نداشتند و به همين علت بهترين شناسايي شروع وقت روزه داري نظر انداختن به آسمانها بوده در حقيقت تعيين زمان روزه يکي از هزاران معجزه اي است که توسط قرآن مطرح شده است. طرز طلوع و غروب خورشيد در مناطق استوايي چنان است که از وسط آسمان مي گذرد و هرچه به دو قطب نزديکتر مي شويم. خورشيد زاويه نشين تر مي شود و از گوشه ها عبور مي کند و در مکانهايي وجود دارند که با يک چشمک زدن خورشيد و سوسو کردن نور و در حقيقت پيدايش نوارهاي سفيد و روشن متمايز از سياه، مي توان شب و روز را از يکديگر باز شناخت و در حقيقت تعيين وقت قرآن را به عنوان اعجاز پذيرفت (تميز خطوط نوراني خورشيد از تاريکي هاي شب در تمام نقاط مسکوني کره زمين، امکان پذير و بهترين وسيله شناسايي است.) طول روزه مسلمانان از طلوع اولين اشعه خورشيد تا غروب آخرين شعاع آن است و بدين ترتيب در کشورهايي که بين خط استوا تا مدارهاي 67 درجه عرض جغرافيايي شمالي و جنوبي تقريباً واقعند، تشخيص زمان آغاز و هنگام پايان روزه داري آسان بوده و اگر کساني باشند که در اراضي بين 69 درجه تا قطبين واقعند بر حسب آنچه اظهار داشتند مي توانند تقسيمات متعادلي به منظور فوق بنمايند بدين ترتيب: وقت روزه داري مسلمانان از طلوع فجر صادق تا مغرب شرعي بوده و تشخيص اين دو زمان يعني آغاز و پايان آن براي همه و حتي کسانيکه حس تشخيص شان ضعيف است آسان مي باشد.

3-چرا سي روز روزه مي گيريم؟
 

سالي چند روز روزه شدن و گاهي در يک ماه يک يا چند روز را انتخاب کردن مدت روزه داري است که امروزه جهانيان هر کدام به نحوي آنرا پذيرفته اند. در بين مسلمانان روزه واجب هر ساله در انحصار ماه رمضان است که تقريباً سي روز مي شود. بنديکت (BENDIKT)دانشمند فيزيولوژي يک دوره روزه را سي و يکروز دانسته مي گويد در اين مدت در ترکيب خون هيچ گونه اختلاطي بهم نرسيده و آن نوري که در بعضي از روزه داران ديده مي شود يک حالت جواني و نشاطي است که براي روزه داران رخ مي دهد. دکتر ژان فروموزان (Jan Fromosan) مي گويد ذخاير کليکوژن کبدي و پروتئين خون و ذخيره چربي که در مرد سي درصد و در زن بيست درصد است براي روزه مطالبي دارد تا آنجا که مي گويد با روزه داري قند خون در کبد مي ريزد و چربهايي که در زير پوست ذخيره شده اند و پروتئين هاي عضلات و غدد سلولهاي کبدي آزاد مي شوند و به صرف تغذيه مي رسند که چون با سخن ژان فروموزان که گفت بعضي عناصر ذخيره اي بدن براي سي روز کافيست در کنار يکديگر قرار داده شود نتيجه مي گيريم که در ظرف مدت يک ماه روزه داري آدمي دارنده يک بدن تازه تعمير شده و آزاد گرديده از قيد و بند سموم و کهنه هاست. بعلاوه نبايد اثر فاصله هلال تا محاق و ماه را که قريب 30 روز مي شود فراموش نمود يعني گردش آسمانها نيز مدت روزه داري را سي روز اعلام داشته و مي دارند. کساني ديگر نيز از متخصصين هستند که ذخائر بدني را براي سي روز روزه داري مناسب و کافي دانسته اند و مي دانيم اولين روزه پس از ماه روزه يعني روز اول شوال را نمي توان روزه گرفت و آنرا حرام شمرده اند، اين مسئله براي يکنواخت بودن مسلمانان و تشويق آنها است در اينکه بايد هماهنگ و در يک صف بوده و براي حفظ حدود و ثغور دستورات اسلامي کوشا باشد.
منبع: نشريه راه کمال، شماره 38