خانم ها مراقب باشند
نويسنده: پريسا پور علمداري
گفتگو با دکتر نسرين السادات علوي، متخصص جراحي سينه و عضو هيئت علمي مرکز بيماري هاي سينه جهاد علوم پزشکي تهران
سرطان سينه شايع ترين سرطان زنان است که در سراسر دنيا، هر سال تعداد زيادي از بانوان به آن مبتلا مي شوند، اين سرطان گرچه در صورت عدم درمان به موقع، مشکلات زيادي را براي بيمار و خانواده او ايجاد مي کند، اما در صورت تشخيص زودرس و اقدام سريع به خوبي قابل درمان است.
از اين رو لازم است همه بانوان عزيز در مورد اين بيماري و علائم آن اطلاعات کافي داشته باشند تا در صورت بروز آن، در اولين فرصت به پزشک مراجعه کنند. با توجه به اين مهم، گفتگويي با خانم دکتر «نسرين السادات علوي»، متخصص جراحي عمومي و جراحي سينه انجام داده ايم. وي عضو هيئت علمي مرکز بيماري هاي سينه جهاد علوم پزشکي تهران و عضو انجمن اروپايي جراحان سرطان مي باشد.
o از انگيزه تان براي ورود به اين رشته تخصصي بگوييد، آيا وقتي وارد دانشگاه پزشکي شديد، فکر مي کرديد سراغ جراحي سينه برويد؟
• در واقع در ابتداي ورود به رشته پزشکي، ذهنيتي مبني بر اينکه برخي پزشکان تنها در زمينه جراحي پستان کار مي کنند، نداشتم. چون حدود بيست و دو، سه سال پيش اين طور نبود که جراحي مانند امروز شاخه شاخه شده باشد، لذا پزشکاني که جراح عمومي بودند، اغلب همه عمل ها را انجام مي دادند. شايد حدود ده يا پانزده سال است که با پيشرفت روز افزون علم پزشکي، رشته هاي جراحي تفکيک و تخصصي شده است و جراحان ترجيح مي دهند رشته ي خاصي را انتخاب کنند. من از زماني که دوره تخصص را مي گذراندم، کار کردن در زمينه جراحي سينه را آغاز کردم و تز دوران تخصصم هم در مورد سرطان سينه بود.
o آيا انگيزه خاصي براي کارکردن با خانم ها داشتيد؟
• بله، مسلم است، چون اولاً کار کردن با خانم ها براي ما راحت تر است و هم اينکه خانم ها هم با ما راحت تر هستند و بهتر مشکلات شان را با پزشک هم جنس خود مطرح مي کنند. از اين رو ما هم با درک بهتر وضعيت آنها، بهتر مي توانيم با اين قشر کار کنيم.
o در مورد سرطان سينه برايمان بگوييد.
• سرطان سينه يک بيماري بسيار شايع است و در تمام دنيا خيلي به آن اهميت مي دهند، دليلش هم اين است که علي رغم شيوع بالا، در صورتي که زود تشخيص داده شود و به موقع درمان شود، جان فرد بيمار نجات مي يابد. هر ساله تحقيقات زيادي بخصوص در کشورهاي پيشرفته در زمينه اين بيماري انجام مي شود.
سينه به دليل وجود غدد شيري، عضوي فعال در بدن خانم هاست، چون از زمان آغاز دوره ي بلوغ، سينه هاي يک دختر در حال تغيير است، ابتدا نسج سينه در دوران بلوغ کامل مي شود، سپس در دوران بارداري با ترشح هورمون هاي اين دوران، غدد سينه بزرگتر مي شود و سپس با آغاز شيردهي، شروع به ترشح شير مي کند. به طور کلي سينه ها در طول مدت زندگي يک زن، تحت تأثير هورمون هاي بدن او مي باشند، لذا ممکن است بيماري هاي زيادي در آن ايجاد شود؛ چه بيماري هاي خوش خيم و چه بيماري هاي بدخيم و سرطاني. بيماري هاي خوش خيم مانند عفونت ها، کيست ها، توده هاي خوش خيم و آبسه هاي و بيماري هاي بدخيم يعني توده هايي که سرطاني هستند و اگر درمان نشوند، جان فرد را در معرض خطر قرار مي دهند و براي ما خيلي مهم هستند. البته بيماري هاي خوش خيم هم براي فرد مشکل ايجاد مي کنند، مثلاً کسي که عفونت دارد، درد خيلي شديد دارد اگر درمان نکند، مشکلات بيشتري برايش به وجود مي آيد، اما معمولاً اين بيماري ها تهديدکننده جان فرد نيستند و با درمان خاص خوب مي شوند، اما سرطان بيماري است که اگر به موقع درمان نشود، جان فرد را در معرض خطر قرار مي دهد، چون اين توانايي را دارد که به قسمت هاي ديگر بدن فرد هم تهاجم کند؛ يعني ويژگي سرطان اين است که به همان عضو محدود نمي شود و بخش هاي حياتي بدن را هم درگير مي کند. مثلاً خانمي که در سينه اش يک تومور داشته باشد، در ابتدا برايش مشکلي ايجاد نمي کند اما وقتي خطر ايجاد مي شود که اين تومور به اعضاي حياتي وي مانند مغز، کبد و ريه تهاجم کند و آنها را از کار بيندازد. لذا سرطان سينه در صورتي که زود درمان نشود، اين قدرت را دارد که اعضاي حياتي بدن را از کار بيندازد.
o چه مشکلي در مورد سرطان پستان وجود دارد؟
• اهميت خاصي که سرطان سينه دارد اين است که با وجود اينکه اسمش سرطان است، خوشبختانه خوب درمان مي شود و جزء سرطان هاي قابل درمان است، فقط يک شرط خيلي مهم دارد و آن اين است که بايد زود تشخيص داده شود و به سرعت درمان آغاز شود.
مشکل اصلي ما با سرطان سينه اين است که خانم ها دير مراجعه مي کنند و البته دليل هاي زيادي هم براي اين تأخير دارند. مثلاً مي گويند: «اگر بريم دکتر، سينه مون را برمي داره.» و اين برايشان خيلي ناراحت کننده است. اما در پاسخ به اين ترس جواب ما اين است که اين طور نيست، بلکه اگر خانم ها زود مراجعه کنند، در 80 درصد موارد نيازي به برداشتن کامل سينه شان وجود ندارد و فقط توده و قسمتي از بافت اطراف آن را برمي داريم. پس اگر زود مراجعه کنند بهتر مي توانند سينه شان را حفظ کنند. يک دليل ديگر خانم ها براي دير مراجعه کردن به پزشک اين است که مي گويند: «چون درد نداشتيم فکر کرديم حتماً چيزي نيست.» اين هم اشتباه است چون اغلب توده هاي سرطاني درد ندارند و نبايد فرد منتظر بماند تا درد ايجاد شود. چون وقتي درد پيدا مي کند که ديگر خيلي دير شده است. پس يک شرط اساسي براي درمان سرطان سينه وجود درد و آن اينکه فرد بايد زود مراجعه کند، و هر چه بيمار زودتر مراجعه کند، هم درمان راحت تر است و هم بهتر جواب مي دهد اما در نتيجه مراجعه ديرهنگام و پيشرفت سرطان، هم مجبور مي شويم تمام سينه بيمار را برداريم و درمان سخت تر مي شود و داروي بيشتري مي خواهد و بالاخره نتيجه مطلوب حاصل نمي شود.
شايد به همين دليل است که در تمام دنيا براي اطلاع رساني در مورد سرطان سينه خيلي اهميت قائلند و سعي دارند از طريق رسانه ها، مجلات، کادر پزشکي و غيره دائماً در زمينه سرطان سينه به خانم ها آگاهي بدهند تا اگر خانمي متوجه وجود يک توده يا ضايعه کوچک در سينه اش شد، با توجه به دانسته هاي خود، هر چه سريع تر به پزشک مراجعه کند.
o خانم دکتر علوي لطفاً بگوييد چه کساني بيشتر در معرض ابتلا به سرطان سينه هستند و بايد بيشتر دقت داشته باشند؟
• هر خانمي احتمال ابتلا به اين بيماري را دارد و گرچه گاهي آقايان نيز به سرطان سينه مبتلا مي شوند، اما تعداد آقايان مبتلا به اين بيماري تقريباً يک صدم خانم هاست. در بعضي از خانم ها عوامل مستعدکننده اي وجود دارد که احتمال ابتلا به اين بيماري را در آنان افزايش مي دهد که مهم ترين آنها عبارتند از:
1- وجود سابقه سرطان سينه در بستگان مخصوصاً بستگان درجه اول فرد (مادر، خواهر، دختر). اگر بستگان درجه اول خانمي در سنين پايين تر از 45 سال و يا به صورت دو طرفه به اين سرطان مبتلا شده باشند، افزايش ريسک چشمگيرتر خواهد بود.
2- کم تحرکي و چاقي پس از سن يائسگي.
3- مصرف چربي به مقدار زياد.
4- افزايش سن: هر چه سن فرد بالاتر مي رود احتمال ابتلاي فرد به سرطان سينه بالاتر مي رود، البته بايد توجه داشت که اين بيماري مخصوص افراد مسن نيست و بسياري از خانم ها در سنين جواني به آن مبتلا مي شوند.
5- سابقه سرطان سينه در يک فرد احتمال ابتلاي سينه مقابل او را افزايش مي دهد لذا خانمي که تحت درمان سرطان سينه قرار گرفته بايد مراقب سينه سمت مقابل نيز باشد.
6- سابقه تابش اشعه زياد به قفسه سينه، اين موارد شامل ميزان اشعله اي که براي مقاصد تشخيصي مانند عکس ريه يا ماموگرافي به کار مي رود نيست و در موارد استفاده درماني که مقدار اشعه بسيار زياد مي باشد، صادق است.
7- عوامل ديگري مانند شروع قاعدگي زودرس (کمتر از 12 سالگي)، يائسگي ديررس (بعد از 55 سالگي) بچه دار نشدن يا تولد اولين فرزند بعد از سن 30 سالگي نيز با افزايش خفيف ريسک همراه هستند.
اما خانم هاي عزيز بايد توجه داشته باشند که وجود عوامل مستعدکننده که ذکر شد، به معني ابتلاي قطعي فرد نيست و عدم وجود اين عوامل نيز به معناي مصون بودن شخص از سرطان سينه نيست بلکه افراد مستعدتر بايد بيشتر از سايرين تحت نظر باشند و به فواصل کوتاهتري معاينه شوند.
o آيا بيماري خاصي وجود دارد که زمينه ساز ابتلا به سرطان سينه شود؟
• نه، جز موارد ذکر شده هيچ بيماري خاصي منجر به سرطان سينه نمي شود.
o علائم شناخت اين بيماري چيست و در واقع به چه تغييراتي بايد دقت داشته باشيم؟
• ما از خانم ها مي خواهيم که به سينه شان دقت کنند و هر يکي دو ماه يکبار با قسمت صاف بند دوم چهار انگشت دست خود، سينه هايشان را به دقت لمس کنند و ببينند چيزي شبيه فندق يا گردو يا چيزي که از بافت سينه قابل تمايز باشد و سفت تر از اطراف به نظر برسد، زير انگشت شان حس مي شود يا نه؛ و اگر به وجود چنين چيزي شک کردند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. به طور کلي علائم سرطان سينه را مي توان به صورت موارد زير ذکر کرد:
1- وجود توده يا سفت شدگي: اين توده ها معمولاً بدون درد هستند و به طور اتفاقي يا در معاينه چکآپ پيدا مي شوند.
2- تغييرات پوست سينه: مانند فرورفتگي قسمتي از پوست سينه به داخل، زخم مزمن که به راحتي بهبود نمي يابد تورم و قرمز شدن همراه با نقاط فرورفته روي پوست که حالتي مثل پوست پرتغال به آن مي دهد.
3- تغييرات نوک سينه: مانند فرورفتگي آن به داخل (که اخيراً ايجاد شده)، زخم مزمن و پوسته پوسته شدن همراه با خارش.
4- ترشح از نوک سينه: اين ترشحات اگر از يک سينه (يک طرفه) و از يکي از منافذ سر سينه باشد و رنگ آن خوني يا خونابه اي يا بي رنگ باشد و خود به خود و بدون فشار خارج شود، اهميت بيشتري درد.
5- بزرگ شدن عدد لنفاوي زير بغل: البته علل متعددي موجب بزرگ شدن اين غدد مي شوند که يکي از آنها سرطان سينه است و بايد بررسي کافي براي تشخيص صورت گيرد.
هر يک از موارد بالا مي تواند هشداري براي فرد باشد که حتماً به پزشک مراجعه کند و در صورت لزوم با پيگيري هاي تشخيصي بعدي که شامل معاينه توسط پزشک، ماموگرافي و سونوگرافي مي باشد، وضعيت آن مشخص شود. اما در تمام دنيا آمده اند و يک گام جلوتر گذاشته اند و مي گويند: منتظر نشويد که حتماً علامت يا ضايعه اي پيدا کنيد، بلکه چکآپ يا کنترل داشته باشيد. به طوري که از 25 سالگي سالي يکبار توسط پزشک معاينه شويد و در ضمن خودتان هم خودآزمايي سينه را داشته باشيد.
از 35 سالگي به بعد، با توصيه پزشک در 5 سال اول يک ماموگرافي و سپس هر دو سال يکبار ماموگرافي داشته باشيد. معمولاً بين 40 تا 50 سال هر دو سال يکبار و از سن 50 تا 70 سال سالي يکبار ماموگرافي سينه انجام مي دهيم، البته بانواني که عوامل مستعدکننده مانند سابقه فاميلي و سرطان سينه در سنين پايين در آنها وجود داشته باشد بايد ماموگرافي را تحت نظر پزشک از سنين پايين تري شروع کنند. همچنين بايد گفته شود که مقدار اشعه ماموگرافي بسيار کم است و نگراني از اثرت اشعه، نبايد مانع برخورداري از منافع آن در تشخيص زودرس شود.
تعداد دفعات چکآپ بسته به امکانات کشورها فرق مي کند، ممکن است در کشور ما آنقدر دستگاه ماموگرافي و سونوگرافي وجود نداشته باشد، که زنان بتواند هر سال انجام دهند و تعداد دفعات چکآپ را وزارت بهداشت تعيين مي کند، اما بهتر است خانم ها حداقل سالي يکبار معاينه سينه را داشته باشند که در اين صورت، خود پزشک لزوم انجام ماموگرافي را تعيين مي کند.
o آيا منظورتان از پزشک، متخصص زنان و زايمان مي باشد؟
• ببينيد، پزشکان متخصص جراحي سينه، آنهايي هستند که ابتدا جراحي عمومي خوانده اند و بعد در اين زمينه کار کرده اند، يعني ما توصيه مي کنيم به جراحان عمومي که کارشان سرطان سينه است مراجعه کنند، اما ممکن است در شهرستاني اصلاً چنين جراحي نداشته باشند، اما مهم اين است که اگر جراح در دسترس شان نبود، برنامه کنترل را حذف نکنند، بلکه در اين شرايط مي توانند به پزشک زنان يا پزشک عمومي خانم، يا ماماها مراجعه کنند و بعد طبق نظر آن پزشک عمل کنند.
o آيا بارداري و شيردهي کامل امکان ابتلا به سرطان سينه را کاهش مي دهد يا اينکه تأثيري ندارد؟
• يک مقدار کمي اثر دارد، يعني معتقدند خانم هايي که زير سن 30 سالگي بچه دار شده اند و شيردهي او را هم داشته اند يک مقداري کمتر مبتلا به سرطان سينه مي شوند و هر چه مدت شيردهي بيشتر باشد بهتر است اما اين مسئله بدين معنا نيست که خانمي فکر کند چون به بچه اش شير داده اصلاً اين بيماري را نمي گيرد، چون سرطان سينه، بيماري است که عوامل مختلفي در آن دخيل هستند که هنوز بسياري از آنها ناشناخته اند.
خيلي وقت ها ما خانم هايي را مي بينيم که در سينه شان غده اي پيدا کرده اند اما علت مراجعه دير خود را اين طور توجيه مي کنند که: «ما ديديم سابقه سرطان سينه در خانواده و فاميل نداشتيم و چند تا بچه با شيردهي طولاني داشتيم، پس گفتيم حتماً اين توده چيز مهمي نيست.»
در اين زمينه توصيه اي هم به خانم هايي داريم که پس از ازدواج، دوست دارند اولين زايمان خود را به تأخير بيندازند، اين خانم ها بايد توجه داشته باشند که تأخير زايمان و بارداري پس از سن 30 سالگي مي تواند ريسک ابتلا به سرطان سينه را در آنها افزايش دهد.
o پس به اين ترتيب در حال حاضر که سن ازدواج افزايش پيدا کرده، لازم است که دختران هم پس از سن 25 سالگي براي معاينه سينه به پزشک مراجعه کنند؟
• مراجعه به پزشک ربطي به اينکه خانم متأهل يا مجرد است ندارد و گاهي توده ها در خانم هاي مجرد هم ديده مي شود.
o خانم دکتر از علل ابتلا به سرطان سينه هم برايمان بگوييد.
• علت بيماري سرطاني هنوز دقيقاً مشخص نيست بلکه معقدند که سرطان ها از جمله سرطان سينه يک بيماري چند فاکتوري يا علتي هستند، اين طور نيست که بتوانيم بگوييم اين فرد دقيقاً به اين علت سرطان سينه گرفته ما عوامل مستعدکننده يعني عواملي که استعداد فرد را براي ابتلا به سرطان سينه بالا مي برد مي شناسيم، مثلاً همين سابقه خانوادگي سرطان سينه، يعني کسي که يکي از افراد درجه اول او داراي سرطان سينه بوده، يک مقداري احتمال ابتلايش به اين بيماي بالا مي رود، اما اين طور نيست که حتماً مبتلا شود.
يا خانم هايي که پس از سن يائسگي چاق هستند و روغن، چربي و غذاهاي سرخ کردني به مقدار زياد مصرف مي کنند، بايد مراقب باشند. ما به خانم ها مي گوييم که وقتي به سن يائسگي مي رسند خيلي مراقب تغذيه شان باشند چون با افزايش سن، تحرک شان کم مي شود. يکي از چيزهاي ثابت شده در مورد ابتلا به سرطان سينه، همين مسئله عدم تحرک است، به طوري که اگر خانم ها هر روز تنها يک ربع يا بيشتر ورزش کنند، احتمال ابتلاي شان پايين تر مي آيد. بنابراين مي بينيد که تغيير شيوه زندگي از روش سنتي و پر تحرک و پر جنبش قديم به زندگي مرفه اما کم تحرک امروزي نقش زيادي در احتمال ابتلا به سرطان ها دارد.
o با توجه به اينکه در صحبت هاي تان اشاره کرديد که سينه ها عضو فعال بدن زن هستند و از دوران بلوغ دائماً در حال تغيير مي باشند، آيا براي پيشگيري از سرطان سينه توصيه خاصي مي توان براي دختران کم سن و سال هم داشت يا نه؟
• در ابتلا به بيماري ها و سرطان ها، زندگي فرد در سنين خيلي پايين، حتي زماني که در شکم مادرش هست هم بسيار مهم است، اما چون از علل سرطان شناخت دقيقي نداريم، نمي توانيم توصيه اي داشته باشيم که فرد دقيقاً چه کارهايي را انجام ندهد، ولي برخي موارد را مي شناسيم و مي دانيم که خوب نيستند، مثلاً مصرف چيپس و غذاهاي سرخ کردني و غذاهاي آماده زياد به دليل استفاده مکرر از روغن با حرارت بالا براي دخترخانم ها اصلاً خوب نيست. بنابراين توجه به تغذيه سالم و فعاليت بدني حتي از دوران بچگي نقش مهمي در سلامت فرد در بزرگسالي دارد.
o اين بيماري، يعني سرطان سينه را چگونه مي توان در ايران و جهان مقايسه کرد؟
• بيماري سرطان سينه، در کشورهاي غربي و پيشرفته، بيشتر از ايران است، يعني تعداد ابتلا بيشتر است؛ اما فرقي که با کشور ما دارد اين است که مرگ و مير آنها در اثر اين بيماري کمتر است. اين تفاوت تنها به اين دليل است که در آن کشورها به دليل اطلاع رساني خيلي زياد و کافي آگاهي زنان شان بالاتر است و در صورت بروز مشکل در سينه، خيلي زودتر به پزشک مراجعه مي کنند. اما در کشورهاي جهان سوم مثل کشور ما، با وجودي که تعداد ابتلا به سرطان سينه کمتر است اما مرگ و مير بيشتري داريم. چرا؟ چون خانم ها در زمينه اين بيماري آگاهي لازم را ندارند. با وجودي که زندگي شرقي به دليل تحرک بيشتر و نوع تغذيه به گونه ايست که فرد را کمتر دچار سرطان مي کند، اما به دليل اينکه زندگي ما روز به روز بيشتر شبيه غربي ها مي شود يعني به سوي کم تحرکي، ازدواج و بچه دار شدن در سنين بالا و غيره مي رويم، ريسک ابتلا به سرطان هم در ما رو به افزايش است. از طرف ديگر به دليل عدم آگاهي کافي و دير مراجعه کردن، بيماران مبتلا بيشتر مي ميرند. پس ما بايد آگاهي بيشتري به مردم بدهيم و مرتباً به دور از ترساندن بانوان در مجلات، راديو تلويزيون و مراکز مختلف به بانوان آگاهي بدهيم و از آنها بخواهيم که مراقب باشند و بدانند که سرطان سينه، بيماري شايع زنان است. بنابراين اگر بتوانيم خانم ها را قانع کنيم که اگر مشکلي پيدا کردند، سريعاً به پزشک مراجعه کنند و اينکه چکآپ لازم را داشته باشند، آن وقت مي توانيم با اطمينان بگوييم که مي توانيم مرگ و مير ناشي از سرطان سينه را کاهش دهيم. از لحاظ آماري هم در طول عمر يک خانم از هر 8 زن در کشورهاي غربي يک نفر احتمال ابتلا به سرطان سينه را درد، اما در ايران از هر 11 نفر يک نفر ممکن است مبتلا شود.
o آيا در زمينه تجهيزات و جراح، در ايران در مقايسه با کشورهاي پيشرفته کمبود يا عدم توانايي وجود دارد؟
• خوشبختانه در کشور ما، تمامي روش هاي نوين جراحي پستان که در کشورهاي پيشرفته دنيا وجود دارد در ايران نيز انجام مي شود و به جرئت مي توان گفت در کشور ما، به هيچ وجه وضعيت جراحي پستان و داروهايي که در اين زمينه وجود دارد، پايين تر از کشورهاي ديگر نيست. تنها مشکلي که وجود دارد و قبلاً هم اشاره کردم اين است که خانم هاي ما دير مراجعه مي کنند و ديگر اينکه چون از روش هاي نوين جراحي اطلاع ندارند ممکن است از پزشک شان نخواهند که شيوه جديد جراحي را برايشان استفاده کند و پزشک هم به انجام اين روش تشويق نمي شود. من توصيه مي کنم که بيماران، روش هاي جديد را مطالعه کنند و اطلاعات لازم را از طريق کتاب ها، مجلات، روزنامه سلامت و حتي جستجو در اينترنت به دست آورند و وقتي مشکلي دارند از پزشک خود بخواهند که شيوه نوين جراحي را بکار ببرد.
o خانم دکتر، آيا در ايران بين شهرستان ها و تهران از لحاظ امکانات محدوديت هايي وجود دارد که بيماران شهرستاني مجبور باشند به اينکه بيايند و عمل کنند؟
• بله، مثلاً در مورد روش «بيوپسي غده لنفاوي نگهبان» (sentinel lymph node) که من انجام مي دهم و به چند شهرستان براي آموزش رفته ام، از لحاظ امکانات چون ابزار خاصي مي خواهد، محدوديت هايي وجود دارد، اما همين روش را در صورتي که پزشکان بيايند و آموزش ببينند در شهرستان ها هم مي توان انجام داد، در حالي که هنوز همه پزشکان به اين روش علاقه مند نيستند و اين مسئله به اين دليل است که بيماران از آنها نخواسته اند، اگر بيماران بخواهند، پزشکان هم تشويق مي شوند که روش هاي جديد را ياد بگيرند. از لحاظ دارويي خوشبختانه مشکلي نداريم و خيلي از داروهايي که در درمان سرطان سينه استفاده مي شوند تحت پوشش بيمه مي باشند.
o آيا شما جراحي هاي زيبايي مربوط به سينه را هم انجام مي دهيد و آيا اين نوع جراحي ها خطري براي فرد دارد؟
• بله، ما کليه جراحي هاي مربوط به سينه را انجام مي دهيم و در مورد پاسخ اين سؤال که آيا انجام جراحي هاي سينه منجر به ايجاد سرطان مي شود يا نه بايد بگويم، خوشبختانه هيچ يک از اين نوع جراحي ها از جمله کوچک کردن سينه و يا بزرگ کردن آن و استفاده از پروتز سينه باعث ابتلا به سرطان نمي شود و اين طور نيست که خانمي به دليل عمل شدن، سرطان سينه بگيرد؛ اما مشکلي که وجود دارد اين است که در صورت ابتلا، يک مقدار تشخيص سرطان سينه را دچار اشکال مي کند، يعني انجام عمل هاي زيبايي سينه، خطر ابتلا به سرطان را بالا نمي برد، اما اگر فرد به دلايل ديگر مبتلا شد ممکن است نتوانيم به سرعت تشخيص بدهيم زيرا اسکاري که به دليل عمل جراحي ايجاد شده، ممکن است در ماموگرافي خودش را به صورت يک ضايعه نشان دهد و نمي توانيم بين اين دو در ماموگرافي افتراق دهيم. يا در خانمي که از پروتز استفاده کرده ديگر نمي توانيم از ماموگرافي به عنوان يک روش مؤثر در تشخيص سرطان سينه اش استفاده کنيم و يک روش تشخيص خوب را از دست مي دهيم. جراحي زيبايي عوارض خاص ديگري ندارد، بلکه همان عوارض يک عمل جراحي معمول را به همراه دارد. همين جا لازم است به يکسري داروهايي که بخصوص در ماهواره تبليغ مي شود يا استفاده از لباس هاي لرزاننده و ژل ها اشاره کنم، که اين مواد کاملاً جنبه ي تجاري دارند و فقط براي سودجويي است و استفاده از ژل ها و کرم هاي حجم دهنده و لباس هاي لرزاننده به هيچ وجه نقشي در سايز سينه ندارد، گاهي با مصرف لرزاننده ها خانم ها فکر مي کنند که سينه هايشان بزرگ شده در صورتي که اين بزرگي در نتيجه تورم حاصل از لرزش است و به هيچ وجه تأثيري در سايز سينه ها به صورت دائم ندارد. خيلي از مواد تشکيل دهنده ي ژل ها و کرم هاي تحريک کننده هم کاملاً مشخص نيست و چه بسا ضررهايي هم داشته باشند. به نظر من آن شکل و حالتي که خداوند بدن انسان را آفريده، طبيعي ترين و بهترين فرم است، اما اگر خانمي اصرار بر تغيير شکل سينه ها داشت، ايمن ترين روش مي تواند جراحي با تأييد پزشک متخصص اين امر باشد و استفاده از کالاهاي تبليغاتي به هيچ وجه توصيه نمي شود.
o خانم دکتر علوي با توجه به حرفه اي که داريد آيا خاطره جالب يا تأثيرگذاري داريد تا براي خوانندگان مجله بازگو کنيد؟
• من تقريبا حدود هشت سال پيش به عنوان جراح عمومي در شهرستان کار مي کردم، خانمي با سرطان پيشرفته سينه به من مراجعه کرد، متأسفانه درگيري خيلي شديد بود، ما بيمار را عمل کرديم و متعاقباً شيمي درماني هم شد. در همين حين همسر اين خانم در اثر تصادف فوت کرد، اين خانم يک پسر بچه شش ساله داشت که به شدت به مادرش وابسته بود و حتي وقتي براي معاينه پيش من مي آمد، اين پسر شروع به گريه مي کرد و نگران از دست دادن مادرش بود. متأسفانه اين خانم هم بعد از مدتي به دليل دير مراجعه کردن و اينکه بيماري خيلي پيشرفت کرده بود، فوت کرد. ما سعي کرديم با درمان هاي شديد کاري کنيم که حتي يک روز بيشتر بالاي سر پسرش باشد. و اين مدت يکسال طول کشيد. هيچ وقت چهره ي معصوم آن پسر بچه از يادم نمي رود که چقدر به مادرش وابسته بود. من بعد از فوت اين بيمارم، با خودم عهد کردم که تا مي توانم براي آشنا کردن پزشکان، بيماران و چه خانم ها با اين بيماري تلاش کنم، چون واقعاً به چشم خودم ديدم که اين بيماري چطور مي تواند يک بچه را بي مادر کند و اين بچه خاص ديگر نه پدر داشت و نه مادر و هيچ کس ديگري را هم براي مراقبت نداشت و اين خيلي ناراحت کننده بود.
o از نقش روحيه بالاي مريض مبتلا به سرطان برايمان بگوييد.
• ما مريض هايي داريم که وقتي مبتلا مي شوند خيلي خودشان را مي بازند ولي بعضي از مريض ها، خيلي خوبند، يعني بعضي از مريض ها، خيلي خوبند، يعني خودشان را به خدا مي سپارند و مي گويند ما به آنچه خدا برايمان خواسته راضي هستيم، اين بيماران درمان را هم به خوبي مي پذيرند، اما بيماراني که خيلي استرس دارند، داروها را هم به خوبي نمي پذيرند و درمان شان هم دچار اختلال مي شود و ما نتيجه خوبي نمي گيريم. در مقابل بيماراني که به خدا توکل مي کنند و مي گويند: «اگر خدا بخواهد من خوب مي شوم.» خيلي هم خوب به درمان پاسخ مي دهند چون در مقابل درمان مقاومت نمي کنند و آن اعتقادي که دارند به بهبودشان خيلي کمک مي کند. ثابت شده خانم هايي که روحيه بالايي دارند، پس از ابتلا به اين بيماري، خيلي بهتر زندگي مي کنند.
o نقش حمايتي همسر را در درمان بيماري سرطان سينه خانم چگونه مي بينيد؟
• مطمئناً خيلي مهم است و بايد اين را بگويم که خوشبختانه آقايان ايراني خيلي در اين زمينه خوبند، شايد خيلي مواقع بوده که خانم به اصرار همسرش به من مراجعه کرده است. بنابراين اطلاع رساني در زمينه اين بيماري حتي براي آقايان هم بسيار مفيد و مؤثر است و آقايان مي توانند در صورت بروز مشکل در همسرشان در زمينه ي اين بيماري، خيلي خوب آنها را راهنمايي کنند. وقتي درمان به خانم پيشنهاد مي شود هم اگر او بداند که حمايت همسر از سرش برداشته نمي شود خيلي بهتر و راحت تر به درمان جواب مي دهد. براي مثال وقتي به برخي بيماران مي گوييم که تو شيمي درماني مي خواهي، اولين چيزي که فکر مي کند اين است که «من موهايم مي ريزد و جلوي شوهرم خجالت مي کشم.» در عوض ما بيماراني را داريم که شوهرشان در اين موقع با محبت خود، همسرش را به ادامه درمان تشويق مي کند و مي گويد: «نه تو همين الان هم خيلي خوشگلي و سلامتي تو برايم اهميت دارد.» حتي برخي از آقايان خودشان براي خانم شان در اين مدت کلاه گيس مي خرند و او را به زندگي دلگرم مي کنند.
o با تشکر از اينکه وقت تان را در اختيار ما قرار داديد، به عنوان آخرين سؤال بفرماييد، آيا درمان سرطان سينه در ايران و جهان جاي پيشرفت دارد؟
• مسلماً، در گذشته و شايد تا بيست سال پيش هر کسي سرطان سينه مي گرفت بايد حتماً سينه اش را برمي داشتند و آن خانم تا آخر عمرش مجبور بود با يک نقص عضو بسازد. اما الان ديگر اين طور نيست اگر خانم ها زود مراجعه کنند در 80 درصد موارد نيازي به برداشتن سينه شان نيست و اين براي روحيه مريض خيلي مهم است و حتماً در آينده وضعيت درمان بهتر از اين خواهد شد و اميدواريم روزي برسد، که ديگر هيچ خانمي در اثر سرطان سينه فوت نکند. در پايان صحبت هايم اضافه مي کنم در صورتي که خوانندگان علاقه مند به اطلاعات بيشتر در زمينه بيماري هاي سينه و روش هاي خودآزمايي باشند مي توانند به سايت بانوي سالم به آدرس www.banooye. salem. ir مراجعه کنند، اميدوارم که مفيد واقع شود.
o با تشکر از شما و اطلاعات ارزنده اي که درباره اين بيماري به خوانندگان ما عرضه کرديد.
منبع: ماهنامه پيام زن شماره 210
سرطان سينه شايع ترين سرطان زنان است که در سراسر دنيا، هر سال تعداد زيادي از بانوان به آن مبتلا مي شوند، اين سرطان گرچه در صورت عدم درمان به موقع، مشکلات زيادي را براي بيمار و خانواده او ايجاد مي کند، اما در صورت تشخيص زودرس و اقدام سريع به خوبي قابل درمان است.
از اين رو لازم است همه بانوان عزيز در مورد اين بيماري و علائم آن اطلاعات کافي داشته باشند تا در صورت بروز آن، در اولين فرصت به پزشک مراجعه کنند. با توجه به اين مهم، گفتگويي با خانم دکتر «نسرين السادات علوي»، متخصص جراحي عمومي و جراحي سينه انجام داده ايم. وي عضو هيئت علمي مرکز بيماري هاي سينه جهاد علوم پزشکي تهران و عضو انجمن اروپايي جراحان سرطان مي باشد.
o از انگيزه تان براي ورود به اين رشته تخصصي بگوييد، آيا وقتي وارد دانشگاه پزشکي شديد، فکر مي کرديد سراغ جراحي سينه برويد؟
• در واقع در ابتداي ورود به رشته پزشکي، ذهنيتي مبني بر اينکه برخي پزشکان تنها در زمينه جراحي پستان کار مي کنند، نداشتم. چون حدود بيست و دو، سه سال پيش اين طور نبود که جراحي مانند امروز شاخه شاخه شده باشد، لذا پزشکاني که جراح عمومي بودند، اغلب همه عمل ها را انجام مي دادند. شايد حدود ده يا پانزده سال است که با پيشرفت روز افزون علم پزشکي، رشته هاي جراحي تفکيک و تخصصي شده است و جراحان ترجيح مي دهند رشته ي خاصي را انتخاب کنند. من از زماني که دوره تخصص را مي گذراندم، کار کردن در زمينه جراحي سينه را آغاز کردم و تز دوران تخصصم هم در مورد سرطان سينه بود.
o آيا انگيزه خاصي براي کارکردن با خانم ها داشتيد؟
• بله، مسلم است، چون اولاً کار کردن با خانم ها براي ما راحت تر است و هم اينکه خانم ها هم با ما راحت تر هستند و بهتر مشکلات شان را با پزشک هم جنس خود مطرح مي کنند. از اين رو ما هم با درک بهتر وضعيت آنها، بهتر مي توانيم با اين قشر کار کنيم.
o در مورد سرطان سينه برايمان بگوييد.
• سرطان سينه يک بيماري بسيار شايع است و در تمام دنيا خيلي به آن اهميت مي دهند، دليلش هم اين است که علي رغم شيوع بالا، در صورتي که زود تشخيص داده شود و به موقع درمان شود، جان فرد بيمار نجات مي يابد. هر ساله تحقيقات زيادي بخصوص در کشورهاي پيشرفته در زمينه اين بيماري انجام مي شود.
سينه به دليل وجود غدد شيري، عضوي فعال در بدن خانم هاست، چون از زمان آغاز دوره ي بلوغ، سينه هاي يک دختر در حال تغيير است، ابتدا نسج سينه در دوران بلوغ کامل مي شود، سپس در دوران بارداري با ترشح هورمون هاي اين دوران، غدد سينه بزرگتر مي شود و سپس با آغاز شيردهي، شروع به ترشح شير مي کند. به طور کلي سينه ها در طول مدت زندگي يک زن، تحت تأثير هورمون هاي بدن او مي باشند، لذا ممکن است بيماري هاي زيادي در آن ايجاد شود؛ چه بيماري هاي خوش خيم و چه بيماري هاي بدخيم و سرطاني. بيماري هاي خوش خيم مانند عفونت ها، کيست ها، توده هاي خوش خيم و آبسه هاي و بيماري هاي بدخيم يعني توده هايي که سرطاني هستند و اگر درمان نشوند، جان فرد را در معرض خطر قرار مي دهند و براي ما خيلي مهم هستند. البته بيماري هاي خوش خيم هم براي فرد مشکل ايجاد مي کنند، مثلاً کسي که عفونت دارد، درد خيلي شديد دارد اگر درمان نکند، مشکلات بيشتري برايش به وجود مي آيد، اما معمولاً اين بيماري ها تهديدکننده جان فرد نيستند و با درمان خاص خوب مي شوند، اما سرطان بيماري است که اگر به موقع درمان نشود، جان فرد را در معرض خطر قرار مي دهد، چون اين توانايي را دارد که به قسمت هاي ديگر بدن فرد هم تهاجم کند؛ يعني ويژگي سرطان اين است که به همان عضو محدود نمي شود و بخش هاي حياتي بدن را هم درگير مي کند. مثلاً خانمي که در سينه اش يک تومور داشته باشد، در ابتدا برايش مشکلي ايجاد نمي کند اما وقتي خطر ايجاد مي شود که اين تومور به اعضاي حياتي وي مانند مغز، کبد و ريه تهاجم کند و آنها را از کار بيندازد. لذا سرطان سينه در صورتي که زود درمان نشود، اين قدرت را دارد که اعضاي حياتي بدن را از کار بيندازد.
o چه مشکلي در مورد سرطان پستان وجود دارد؟
• اهميت خاصي که سرطان سينه دارد اين است که با وجود اينکه اسمش سرطان است، خوشبختانه خوب درمان مي شود و جزء سرطان هاي قابل درمان است، فقط يک شرط خيلي مهم دارد و آن اين است که بايد زود تشخيص داده شود و به سرعت درمان آغاز شود.
مشکل اصلي ما با سرطان سينه اين است که خانم ها دير مراجعه مي کنند و البته دليل هاي زيادي هم براي اين تأخير دارند. مثلاً مي گويند: «اگر بريم دکتر، سينه مون را برمي داره.» و اين برايشان خيلي ناراحت کننده است. اما در پاسخ به اين ترس جواب ما اين است که اين طور نيست، بلکه اگر خانم ها زود مراجعه کنند، در 80 درصد موارد نيازي به برداشتن کامل سينه شان وجود ندارد و فقط توده و قسمتي از بافت اطراف آن را برمي داريم. پس اگر زود مراجعه کنند بهتر مي توانند سينه شان را حفظ کنند. يک دليل ديگر خانم ها براي دير مراجعه کردن به پزشک اين است که مي گويند: «چون درد نداشتيم فکر کرديم حتماً چيزي نيست.» اين هم اشتباه است چون اغلب توده هاي سرطاني درد ندارند و نبايد فرد منتظر بماند تا درد ايجاد شود. چون وقتي درد پيدا مي کند که ديگر خيلي دير شده است. پس يک شرط اساسي براي درمان سرطان سينه وجود درد و آن اينکه فرد بايد زود مراجعه کند، و هر چه بيمار زودتر مراجعه کند، هم درمان راحت تر است و هم بهتر جواب مي دهد اما در نتيجه مراجعه ديرهنگام و پيشرفت سرطان، هم مجبور مي شويم تمام سينه بيمار را برداريم و درمان سخت تر مي شود و داروي بيشتري مي خواهد و بالاخره نتيجه مطلوب حاصل نمي شود.
شايد به همين دليل است که در تمام دنيا براي اطلاع رساني در مورد سرطان سينه خيلي اهميت قائلند و سعي دارند از طريق رسانه ها، مجلات، کادر پزشکي و غيره دائماً در زمينه سرطان سينه به خانم ها آگاهي بدهند تا اگر خانمي متوجه وجود يک توده يا ضايعه کوچک در سينه اش شد، با توجه به دانسته هاي خود، هر چه سريع تر به پزشک مراجعه کند.
o خانم دکتر علوي لطفاً بگوييد چه کساني بيشتر در معرض ابتلا به سرطان سينه هستند و بايد بيشتر دقت داشته باشند؟
• هر خانمي احتمال ابتلا به اين بيماري را دارد و گرچه گاهي آقايان نيز به سرطان سينه مبتلا مي شوند، اما تعداد آقايان مبتلا به اين بيماري تقريباً يک صدم خانم هاست. در بعضي از خانم ها عوامل مستعدکننده اي وجود دارد که احتمال ابتلا به اين بيماري را در آنان افزايش مي دهد که مهم ترين آنها عبارتند از:
1- وجود سابقه سرطان سينه در بستگان مخصوصاً بستگان درجه اول فرد (مادر، خواهر، دختر). اگر بستگان درجه اول خانمي در سنين پايين تر از 45 سال و يا به صورت دو طرفه به اين سرطان مبتلا شده باشند، افزايش ريسک چشمگيرتر خواهد بود.
2- کم تحرکي و چاقي پس از سن يائسگي.
3- مصرف چربي به مقدار زياد.
4- افزايش سن: هر چه سن فرد بالاتر مي رود احتمال ابتلاي فرد به سرطان سينه بالاتر مي رود، البته بايد توجه داشت که اين بيماري مخصوص افراد مسن نيست و بسياري از خانم ها در سنين جواني به آن مبتلا مي شوند.
5- سابقه سرطان سينه در يک فرد احتمال ابتلاي سينه مقابل او را افزايش مي دهد لذا خانمي که تحت درمان سرطان سينه قرار گرفته بايد مراقب سينه سمت مقابل نيز باشد.
6- سابقه تابش اشعه زياد به قفسه سينه، اين موارد شامل ميزان اشعله اي که براي مقاصد تشخيصي مانند عکس ريه يا ماموگرافي به کار مي رود نيست و در موارد استفاده درماني که مقدار اشعه بسيار زياد مي باشد، صادق است.
7- عوامل ديگري مانند شروع قاعدگي زودرس (کمتر از 12 سالگي)، يائسگي ديررس (بعد از 55 سالگي) بچه دار نشدن يا تولد اولين فرزند بعد از سن 30 سالگي نيز با افزايش خفيف ريسک همراه هستند.
اما خانم هاي عزيز بايد توجه داشته باشند که وجود عوامل مستعدکننده که ذکر شد، به معني ابتلاي قطعي فرد نيست و عدم وجود اين عوامل نيز به معناي مصون بودن شخص از سرطان سينه نيست بلکه افراد مستعدتر بايد بيشتر از سايرين تحت نظر باشند و به فواصل کوتاهتري معاينه شوند.
o آيا بيماري خاصي وجود دارد که زمينه ساز ابتلا به سرطان سينه شود؟
• نه، جز موارد ذکر شده هيچ بيماري خاصي منجر به سرطان سينه نمي شود.
o علائم شناخت اين بيماري چيست و در واقع به چه تغييراتي بايد دقت داشته باشيم؟
• ما از خانم ها مي خواهيم که به سينه شان دقت کنند و هر يکي دو ماه يکبار با قسمت صاف بند دوم چهار انگشت دست خود، سينه هايشان را به دقت لمس کنند و ببينند چيزي شبيه فندق يا گردو يا چيزي که از بافت سينه قابل تمايز باشد و سفت تر از اطراف به نظر برسد، زير انگشت شان حس مي شود يا نه؛ و اگر به وجود چنين چيزي شک کردند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. به طور کلي علائم سرطان سينه را مي توان به صورت موارد زير ذکر کرد:
1- وجود توده يا سفت شدگي: اين توده ها معمولاً بدون درد هستند و به طور اتفاقي يا در معاينه چکآپ پيدا مي شوند.
2- تغييرات پوست سينه: مانند فرورفتگي قسمتي از پوست سينه به داخل، زخم مزمن که به راحتي بهبود نمي يابد تورم و قرمز شدن همراه با نقاط فرورفته روي پوست که حالتي مثل پوست پرتغال به آن مي دهد.
3- تغييرات نوک سينه: مانند فرورفتگي آن به داخل (که اخيراً ايجاد شده)، زخم مزمن و پوسته پوسته شدن همراه با خارش.
4- ترشح از نوک سينه: اين ترشحات اگر از يک سينه (يک طرفه) و از يکي از منافذ سر سينه باشد و رنگ آن خوني يا خونابه اي يا بي رنگ باشد و خود به خود و بدون فشار خارج شود، اهميت بيشتري درد.
5- بزرگ شدن عدد لنفاوي زير بغل: البته علل متعددي موجب بزرگ شدن اين غدد مي شوند که يکي از آنها سرطان سينه است و بايد بررسي کافي براي تشخيص صورت گيرد.
هر يک از موارد بالا مي تواند هشداري براي فرد باشد که حتماً به پزشک مراجعه کند و در صورت لزوم با پيگيري هاي تشخيصي بعدي که شامل معاينه توسط پزشک، ماموگرافي و سونوگرافي مي باشد، وضعيت آن مشخص شود. اما در تمام دنيا آمده اند و يک گام جلوتر گذاشته اند و مي گويند: منتظر نشويد که حتماً علامت يا ضايعه اي پيدا کنيد، بلکه چکآپ يا کنترل داشته باشيد. به طوري که از 25 سالگي سالي يکبار توسط پزشک معاينه شويد و در ضمن خودتان هم خودآزمايي سينه را داشته باشيد.
از 35 سالگي به بعد، با توصيه پزشک در 5 سال اول يک ماموگرافي و سپس هر دو سال يکبار ماموگرافي داشته باشيد. معمولاً بين 40 تا 50 سال هر دو سال يکبار و از سن 50 تا 70 سال سالي يکبار ماموگرافي سينه انجام مي دهيم، البته بانواني که عوامل مستعدکننده مانند سابقه فاميلي و سرطان سينه در سنين پايين در آنها وجود داشته باشد بايد ماموگرافي را تحت نظر پزشک از سنين پايين تري شروع کنند. همچنين بايد گفته شود که مقدار اشعه ماموگرافي بسيار کم است و نگراني از اثرت اشعه، نبايد مانع برخورداري از منافع آن در تشخيص زودرس شود.
تعداد دفعات چکآپ بسته به امکانات کشورها فرق مي کند، ممکن است در کشور ما آنقدر دستگاه ماموگرافي و سونوگرافي وجود نداشته باشد، که زنان بتواند هر سال انجام دهند و تعداد دفعات چکآپ را وزارت بهداشت تعيين مي کند، اما بهتر است خانم ها حداقل سالي يکبار معاينه سينه را داشته باشند که در اين صورت، خود پزشک لزوم انجام ماموگرافي را تعيين مي کند.
o آيا منظورتان از پزشک، متخصص زنان و زايمان مي باشد؟
• ببينيد، پزشکان متخصص جراحي سينه، آنهايي هستند که ابتدا جراحي عمومي خوانده اند و بعد در اين زمينه کار کرده اند، يعني ما توصيه مي کنيم به جراحان عمومي که کارشان سرطان سينه است مراجعه کنند، اما ممکن است در شهرستاني اصلاً چنين جراحي نداشته باشند، اما مهم اين است که اگر جراح در دسترس شان نبود، برنامه کنترل را حذف نکنند، بلکه در اين شرايط مي توانند به پزشک زنان يا پزشک عمومي خانم، يا ماماها مراجعه کنند و بعد طبق نظر آن پزشک عمل کنند.
o آيا بارداري و شيردهي کامل امکان ابتلا به سرطان سينه را کاهش مي دهد يا اينکه تأثيري ندارد؟
• يک مقدار کمي اثر دارد، يعني معتقدند خانم هايي که زير سن 30 سالگي بچه دار شده اند و شيردهي او را هم داشته اند يک مقداري کمتر مبتلا به سرطان سينه مي شوند و هر چه مدت شيردهي بيشتر باشد بهتر است اما اين مسئله بدين معنا نيست که خانمي فکر کند چون به بچه اش شير داده اصلاً اين بيماري را نمي گيرد، چون سرطان سينه، بيماري است که عوامل مختلفي در آن دخيل هستند که هنوز بسياري از آنها ناشناخته اند.
خيلي وقت ها ما خانم هايي را مي بينيم که در سينه شان غده اي پيدا کرده اند اما علت مراجعه دير خود را اين طور توجيه مي کنند که: «ما ديديم سابقه سرطان سينه در خانواده و فاميل نداشتيم و چند تا بچه با شيردهي طولاني داشتيم، پس گفتيم حتماً اين توده چيز مهمي نيست.»
در اين زمينه توصيه اي هم به خانم هايي داريم که پس از ازدواج، دوست دارند اولين زايمان خود را به تأخير بيندازند، اين خانم ها بايد توجه داشته باشند که تأخير زايمان و بارداري پس از سن 30 سالگي مي تواند ريسک ابتلا به سرطان سينه را در آنها افزايش دهد.
o پس به اين ترتيب در حال حاضر که سن ازدواج افزايش پيدا کرده، لازم است که دختران هم پس از سن 25 سالگي براي معاينه سينه به پزشک مراجعه کنند؟
• مراجعه به پزشک ربطي به اينکه خانم متأهل يا مجرد است ندارد و گاهي توده ها در خانم هاي مجرد هم ديده مي شود.
o خانم دکتر از علل ابتلا به سرطان سينه هم برايمان بگوييد.
• علت بيماري سرطاني هنوز دقيقاً مشخص نيست بلکه معقدند که سرطان ها از جمله سرطان سينه يک بيماري چند فاکتوري يا علتي هستند، اين طور نيست که بتوانيم بگوييم اين فرد دقيقاً به اين علت سرطان سينه گرفته ما عوامل مستعدکننده يعني عواملي که استعداد فرد را براي ابتلا به سرطان سينه بالا مي برد مي شناسيم، مثلاً همين سابقه خانوادگي سرطان سينه، يعني کسي که يکي از افراد درجه اول او داراي سرطان سينه بوده، يک مقداري احتمال ابتلايش به اين بيماي بالا مي رود، اما اين طور نيست که حتماً مبتلا شود.
يا خانم هايي که پس از سن يائسگي چاق هستند و روغن، چربي و غذاهاي سرخ کردني به مقدار زياد مصرف مي کنند، بايد مراقب باشند. ما به خانم ها مي گوييم که وقتي به سن يائسگي مي رسند خيلي مراقب تغذيه شان باشند چون با افزايش سن، تحرک شان کم مي شود. يکي از چيزهاي ثابت شده در مورد ابتلا به سرطان سينه، همين مسئله عدم تحرک است، به طوري که اگر خانم ها هر روز تنها يک ربع يا بيشتر ورزش کنند، احتمال ابتلاي شان پايين تر مي آيد. بنابراين مي بينيد که تغيير شيوه زندگي از روش سنتي و پر تحرک و پر جنبش قديم به زندگي مرفه اما کم تحرک امروزي نقش زيادي در احتمال ابتلا به سرطان ها دارد.
o با توجه به اينکه در صحبت هاي تان اشاره کرديد که سينه ها عضو فعال بدن زن هستند و از دوران بلوغ دائماً در حال تغيير مي باشند، آيا براي پيشگيري از سرطان سينه توصيه خاصي مي توان براي دختران کم سن و سال هم داشت يا نه؟
• در ابتلا به بيماري ها و سرطان ها، زندگي فرد در سنين خيلي پايين، حتي زماني که در شکم مادرش هست هم بسيار مهم است، اما چون از علل سرطان شناخت دقيقي نداريم، نمي توانيم توصيه اي داشته باشيم که فرد دقيقاً چه کارهايي را انجام ندهد، ولي برخي موارد را مي شناسيم و مي دانيم که خوب نيستند، مثلاً مصرف چيپس و غذاهاي سرخ کردني و غذاهاي آماده زياد به دليل استفاده مکرر از روغن با حرارت بالا براي دخترخانم ها اصلاً خوب نيست. بنابراين توجه به تغذيه سالم و فعاليت بدني حتي از دوران بچگي نقش مهمي در سلامت فرد در بزرگسالي دارد.
o اين بيماري، يعني سرطان سينه را چگونه مي توان در ايران و جهان مقايسه کرد؟
• بيماري سرطان سينه، در کشورهاي غربي و پيشرفته، بيشتر از ايران است، يعني تعداد ابتلا بيشتر است؛ اما فرقي که با کشور ما دارد اين است که مرگ و مير آنها در اثر اين بيماري کمتر است. اين تفاوت تنها به اين دليل است که در آن کشورها به دليل اطلاع رساني خيلي زياد و کافي آگاهي زنان شان بالاتر است و در صورت بروز مشکل در سينه، خيلي زودتر به پزشک مراجعه مي کنند. اما در کشورهاي جهان سوم مثل کشور ما، با وجودي که تعداد ابتلا به سرطان سينه کمتر است اما مرگ و مير بيشتري داريم. چرا؟ چون خانم ها در زمينه اين بيماري آگاهي لازم را ندارند. با وجودي که زندگي شرقي به دليل تحرک بيشتر و نوع تغذيه به گونه ايست که فرد را کمتر دچار سرطان مي کند، اما به دليل اينکه زندگي ما روز به روز بيشتر شبيه غربي ها مي شود يعني به سوي کم تحرکي، ازدواج و بچه دار شدن در سنين بالا و غيره مي رويم، ريسک ابتلا به سرطان هم در ما رو به افزايش است. از طرف ديگر به دليل عدم آگاهي کافي و دير مراجعه کردن، بيماران مبتلا بيشتر مي ميرند. پس ما بايد آگاهي بيشتري به مردم بدهيم و مرتباً به دور از ترساندن بانوان در مجلات، راديو تلويزيون و مراکز مختلف به بانوان آگاهي بدهيم و از آنها بخواهيم که مراقب باشند و بدانند که سرطان سينه، بيماري شايع زنان است. بنابراين اگر بتوانيم خانم ها را قانع کنيم که اگر مشکلي پيدا کردند، سريعاً به پزشک مراجعه کنند و اينکه چکآپ لازم را داشته باشند، آن وقت مي توانيم با اطمينان بگوييم که مي توانيم مرگ و مير ناشي از سرطان سينه را کاهش دهيم. از لحاظ آماري هم در طول عمر يک خانم از هر 8 زن در کشورهاي غربي يک نفر احتمال ابتلا به سرطان سينه را درد، اما در ايران از هر 11 نفر يک نفر ممکن است مبتلا شود.
o آيا در زمينه تجهيزات و جراح، در ايران در مقايسه با کشورهاي پيشرفته کمبود يا عدم توانايي وجود دارد؟
• خوشبختانه در کشور ما، تمامي روش هاي نوين جراحي پستان که در کشورهاي پيشرفته دنيا وجود دارد در ايران نيز انجام مي شود و به جرئت مي توان گفت در کشور ما، به هيچ وجه وضعيت جراحي پستان و داروهايي که در اين زمينه وجود دارد، پايين تر از کشورهاي ديگر نيست. تنها مشکلي که وجود دارد و قبلاً هم اشاره کردم اين است که خانم هاي ما دير مراجعه مي کنند و ديگر اينکه چون از روش هاي نوين جراحي اطلاع ندارند ممکن است از پزشک شان نخواهند که شيوه جديد جراحي را برايشان استفاده کند و پزشک هم به انجام اين روش تشويق نمي شود. من توصيه مي کنم که بيماران، روش هاي جديد را مطالعه کنند و اطلاعات لازم را از طريق کتاب ها، مجلات، روزنامه سلامت و حتي جستجو در اينترنت به دست آورند و وقتي مشکلي دارند از پزشک خود بخواهند که شيوه نوين جراحي را بکار ببرد.
o خانم دکتر، آيا در ايران بين شهرستان ها و تهران از لحاظ امکانات محدوديت هايي وجود دارد که بيماران شهرستاني مجبور باشند به اينکه بيايند و عمل کنند؟
• بله، مثلاً در مورد روش «بيوپسي غده لنفاوي نگهبان» (sentinel lymph node) که من انجام مي دهم و به چند شهرستان براي آموزش رفته ام، از لحاظ امکانات چون ابزار خاصي مي خواهد، محدوديت هايي وجود دارد، اما همين روش را در صورتي که پزشکان بيايند و آموزش ببينند در شهرستان ها هم مي توان انجام داد، در حالي که هنوز همه پزشکان به اين روش علاقه مند نيستند و اين مسئله به اين دليل است که بيماران از آنها نخواسته اند، اگر بيماران بخواهند، پزشکان هم تشويق مي شوند که روش هاي جديد را ياد بگيرند. از لحاظ دارويي خوشبختانه مشکلي نداريم و خيلي از داروهايي که در درمان سرطان سينه استفاده مي شوند تحت پوشش بيمه مي باشند.
o آيا شما جراحي هاي زيبايي مربوط به سينه را هم انجام مي دهيد و آيا اين نوع جراحي ها خطري براي فرد دارد؟
• بله، ما کليه جراحي هاي مربوط به سينه را انجام مي دهيم و در مورد پاسخ اين سؤال که آيا انجام جراحي هاي سينه منجر به ايجاد سرطان مي شود يا نه بايد بگويم، خوشبختانه هيچ يک از اين نوع جراحي ها از جمله کوچک کردن سينه و يا بزرگ کردن آن و استفاده از پروتز سينه باعث ابتلا به سرطان نمي شود و اين طور نيست که خانمي به دليل عمل شدن، سرطان سينه بگيرد؛ اما مشکلي که وجود دارد اين است که در صورت ابتلا، يک مقدار تشخيص سرطان سينه را دچار اشکال مي کند، يعني انجام عمل هاي زيبايي سينه، خطر ابتلا به سرطان را بالا نمي برد، اما اگر فرد به دلايل ديگر مبتلا شد ممکن است نتوانيم به سرعت تشخيص بدهيم زيرا اسکاري که به دليل عمل جراحي ايجاد شده، ممکن است در ماموگرافي خودش را به صورت يک ضايعه نشان دهد و نمي توانيم بين اين دو در ماموگرافي افتراق دهيم. يا در خانمي که از پروتز استفاده کرده ديگر نمي توانيم از ماموگرافي به عنوان يک روش مؤثر در تشخيص سرطان سينه اش استفاده کنيم و يک روش تشخيص خوب را از دست مي دهيم. جراحي زيبايي عوارض خاص ديگري ندارد، بلکه همان عوارض يک عمل جراحي معمول را به همراه دارد. همين جا لازم است به يکسري داروهايي که بخصوص در ماهواره تبليغ مي شود يا استفاده از لباس هاي لرزاننده و ژل ها اشاره کنم، که اين مواد کاملاً جنبه ي تجاري دارند و فقط براي سودجويي است و استفاده از ژل ها و کرم هاي حجم دهنده و لباس هاي لرزاننده به هيچ وجه نقشي در سايز سينه ندارد، گاهي با مصرف لرزاننده ها خانم ها فکر مي کنند که سينه هايشان بزرگ شده در صورتي که اين بزرگي در نتيجه تورم حاصل از لرزش است و به هيچ وجه تأثيري در سايز سينه ها به صورت دائم ندارد. خيلي از مواد تشکيل دهنده ي ژل ها و کرم هاي تحريک کننده هم کاملاً مشخص نيست و چه بسا ضررهايي هم داشته باشند. به نظر من آن شکل و حالتي که خداوند بدن انسان را آفريده، طبيعي ترين و بهترين فرم است، اما اگر خانمي اصرار بر تغيير شکل سينه ها داشت، ايمن ترين روش مي تواند جراحي با تأييد پزشک متخصص اين امر باشد و استفاده از کالاهاي تبليغاتي به هيچ وجه توصيه نمي شود.
o خانم دکتر علوي با توجه به حرفه اي که داريد آيا خاطره جالب يا تأثيرگذاري داريد تا براي خوانندگان مجله بازگو کنيد؟
• من تقريبا حدود هشت سال پيش به عنوان جراح عمومي در شهرستان کار مي کردم، خانمي با سرطان پيشرفته سينه به من مراجعه کرد، متأسفانه درگيري خيلي شديد بود، ما بيمار را عمل کرديم و متعاقباً شيمي درماني هم شد. در همين حين همسر اين خانم در اثر تصادف فوت کرد، اين خانم يک پسر بچه شش ساله داشت که به شدت به مادرش وابسته بود و حتي وقتي براي معاينه پيش من مي آمد، اين پسر شروع به گريه مي کرد و نگران از دست دادن مادرش بود. متأسفانه اين خانم هم بعد از مدتي به دليل دير مراجعه کردن و اينکه بيماري خيلي پيشرفت کرده بود، فوت کرد. ما سعي کرديم با درمان هاي شديد کاري کنيم که حتي يک روز بيشتر بالاي سر پسرش باشد. و اين مدت يکسال طول کشيد. هيچ وقت چهره ي معصوم آن پسر بچه از يادم نمي رود که چقدر به مادرش وابسته بود. من بعد از فوت اين بيمارم، با خودم عهد کردم که تا مي توانم براي آشنا کردن پزشکان، بيماران و چه خانم ها با اين بيماري تلاش کنم، چون واقعاً به چشم خودم ديدم که اين بيماري چطور مي تواند يک بچه را بي مادر کند و اين بچه خاص ديگر نه پدر داشت و نه مادر و هيچ کس ديگري را هم براي مراقبت نداشت و اين خيلي ناراحت کننده بود.
o از نقش روحيه بالاي مريض مبتلا به سرطان برايمان بگوييد.
• ما مريض هايي داريم که وقتي مبتلا مي شوند خيلي خودشان را مي بازند ولي بعضي از مريض ها، خيلي خوبند، يعني بعضي از مريض ها، خيلي خوبند، يعني خودشان را به خدا مي سپارند و مي گويند ما به آنچه خدا برايمان خواسته راضي هستيم، اين بيماران درمان را هم به خوبي مي پذيرند، اما بيماراني که خيلي استرس دارند، داروها را هم به خوبي نمي پذيرند و درمان شان هم دچار اختلال مي شود و ما نتيجه خوبي نمي گيريم. در مقابل بيماراني که به خدا توکل مي کنند و مي گويند: «اگر خدا بخواهد من خوب مي شوم.» خيلي هم خوب به درمان پاسخ مي دهند چون در مقابل درمان مقاومت نمي کنند و آن اعتقادي که دارند به بهبودشان خيلي کمک مي کند. ثابت شده خانم هايي که روحيه بالايي دارند، پس از ابتلا به اين بيماري، خيلي بهتر زندگي مي کنند.
o نقش حمايتي همسر را در درمان بيماري سرطان سينه خانم چگونه مي بينيد؟
• مطمئناً خيلي مهم است و بايد اين را بگويم که خوشبختانه آقايان ايراني خيلي در اين زمينه خوبند، شايد خيلي مواقع بوده که خانم به اصرار همسرش به من مراجعه کرده است. بنابراين اطلاع رساني در زمينه اين بيماري حتي براي آقايان هم بسيار مفيد و مؤثر است و آقايان مي توانند در صورت بروز مشکل در همسرشان در زمينه ي اين بيماري، خيلي خوب آنها را راهنمايي کنند. وقتي درمان به خانم پيشنهاد مي شود هم اگر او بداند که حمايت همسر از سرش برداشته نمي شود خيلي بهتر و راحت تر به درمان جواب مي دهد. براي مثال وقتي به برخي بيماران مي گوييم که تو شيمي درماني مي خواهي، اولين چيزي که فکر مي کند اين است که «من موهايم مي ريزد و جلوي شوهرم خجالت مي کشم.» در عوض ما بيماراني را داريم که شوهرشان در اين موقع با محبت خود، همسرش را به ادامه درمان تشويق مي کند و مي گويد: «نه تو همين الان هم خيلي خوشگلي و سلامتي تو برايم اهميت دارد.» حتي برخي از آقايان خودشان براي خانم شان در اين مدت کلاه گيس مي خرند و او را به زندگي دلگرم مي کنند.
o با تشکر از اينکه وقت تان را در اختيار ما قرار داديد، به عنوان آخرين سؤال بفرماييد، آيا درمان سرطان سينه در ايران و جهان جاي پيشرفت دارد؟
• مسلماً، در گذشته و شايد تا بيست سال پيش هر کسي سرطان سينه مي گرفت بايد حتماً سينه اش را برمي داشتند و آن خانم تا آخر عمرش مجبور بود با يک نقص عضو بسازد. اما الان ديگر اين طور نيست اگر خانم ها زود مراجعه کنند در 80 درصد موارد نيازي به برداشتن سينه شان نيست و اين براي روحيه مريض خيلي مهم است و حتماً در آينده وضعيت درمان بهتر از اين خواهد شد و اميدواريم روزي برسد، که ديگر هيچ خانمي در اثر سرطان سينه فوت نکند. در پايان صحبت هايم اضافه مي کنم در صورتي که خوانندگان علاقه مند به اطلاعات بيشتر در زمينه بيماري هاي سينه و روش هاي خودآزمايي باشند مي توانند به سايت بانوي سالم به آدرس www.banooye. salem. ir مراجعه کنند، اميدوارم که مفيد واقع شود.
o با تشکر از شما و اطلاعات ارزنده اي که درباره اين بيماري به خوانندگان ما عرضه کرديد.
منبع: ماهنامه پيام زن شماره 210
/ج
