دلفين

خانواده دلفين با 17 جنس و 35 گونه بزرگترين خانواده زير راسته نهنگهاي دندان دار محسوب مي شود. اعضاي اين خانواده در تمام آبهاي آزاد جهان و همچنين بعضي رودخانه هاي در امتداد آب شيرين انتشار دارند. اين خانواده از دوره آئوسن ظاهر شده اند پوست بدن دلفينها معمولاً صاف و برهنه است. ممکن است در سر و تنه تعدادي از آنها مو وجود داشته باشد. از گوشهاي خارجي فقط سوراخ کوچکي نمايان است و سوراخ بيني که يک يا دو عدد مي باشند در بالا و عقب سر قرار گرفته اند تا عمل تنفس در سطح آب را سهولت بخشند. اين سوراخها بوسيله پرده اي خود به خود بسته مي شوند. تعداد دندانها زياد و در بعضي گونه ها به 260 عدد مي رسد و عمدتاً از ماهي ها و سرپايان و حتي دلفين هاي کوچکتر تغذيه مي کنند. طول آنها از 1/2 الي 3/9 متر و وزنشان از 23 تا 136 کيلوگرم متفاوت گزارش شده است.
بدن آنها مانند ماهي دوکي شکل و آئرو ديناميک است. اين شکل ميزان اصطکاک بدن جاندار و آب را کاهش و سرعت حرکت را افزايش مي دهد يک دلفين قادر است حدود 5/5 متر از سطح آب بيرون بپرد که اين عمل نياز به سرعتي در حدود 38 کيلومتر بر ساعت دارد.
سر دلفين ها بزرگ و ناحيه گردن کمي باريک است. دستها تبديل به باله شنا شده و پاها از بين رفته اند در انتهاي بدن، دم پهن افقي و دو قسمتي وجود دارد.
عضو اصلي حرکت اين آبزي باله دمي است و باله هاي پارويي شکل جلويي حرکات بدن را به طرف بالا و پايين تنظيم مي کنند. آلت تناسلي نر در جيب مخصوصي قرار دارد که در اثر تحريک بيرون مي آيد. بيضه ها در محوطه شکمي قرار داشته و شکل آنها بيضوي کشيده است.
پستانها در دلفين ماده يک جفت هستند که يکي در سمت راست و ديگري در سمت چپ و کمي جلوتر از دم و درست در کنار منفذ تناسلي و داخل يک جيب يا کيسه که از جنس پوست است قرار گرفته اند. رفتار جفتگيري در هنگام روز و شامل جنگ بين نرها به همراه جست و خيز نر و ماده و نزديک شدن آنها به سطح آب در حالي که شکم آنها به هم در تماس است صورت مي گيرد.
در اغلب نمونه ها طول دوره بارداري بين 9 تا 12 ماه است. بين تولد اولين و دومين بچه، حداقل دو سال فاصله وجود دارد. در بيشتر موارد هنگام تولد، نوزادها از دم خارج مي شوند. بلافاصله پس از قطع بند ناف، نوزاد بايستي سريعاً خود را به سطح آب برساند و اولين تنفس را انجام دهد. وقتي نوزادها در سطح آب هستند، مادرها بيشتر به آنها کمک مي کنند تا پس از جدا شدن کامل آنها از زهدان مادر، مشکلي برايشان بوجود نيايد. تا اين لحظه نوزادها بوسيله مشيميه مادر گرم نگاه داشته مي شوند و از اين بعد در محيط اقيانوس قرار گرفته و تنظيم درجه حرارت بدن به شکل مستقل انجام مي پذيرد.
نوک پستان در هنگام شيردادن به وسيله فشار عضلات مخصوصي بيرون مي زند. موقعي که بچه مشغول خوردن شير مي شود مادر با فشارهاي مخصوصي که به مخزن شير وارد مي کند شير را به سرعت به داخل دهان بچه هدايت مي نمايد. دلفين ها بچه هاي خود را 6 ماه تا يک سال و بعضاً 18 ماه شير مي دهند جالب توجه اينکه ارزش کالريک شير دلفين 10 برابر بيشتر از شير گاو است.
دلفين ها به يکديگر بسيار کمک مي کنند. وقتي تولدي صورت مي گيرد، دلفين هاي ماده نوزاد را از حمله کوسه ها محافظت مي کنند. بعدها وقتي مادر به جستجوي غذا مي رود دلفين هاي ديگر از نوزاد نگهداري نموده و به شکل يک حصار دفاعي شنا مي کنند تا بچه دلفين ها با آرامش خيال درون حصار بازي کنند. اين حيوانات حتي سعي مي کنند يک بچه دلفين را که در تور ماهيگيري به دام افتاده است نجات دهند ولي معمولاً ناکام مي مانند.
آنها همچنين براي تهيه غذا همکاري نموده و در حاليکه به دور يک دسته ماهي حلقه مي زنند، آنها را به سطح آب روانه مي کنند تا ساير اعضاي گروه بتوانند با فراغ خيال تغذيه کنند. دلفين ها براي حفاظت خودشان در زير پوست داراي يک لايه چربي هستند. ضخامت اين لايه در برخي از گونه ها تا 50 سانتيمتر هم مي رسد.
دلفين ها از قدرت توليد امواج صوتي بهره مند هستند. طيف فرکانس اين امواج بين 5 تا 150 کيلوهرتز است.
مساله شگفت آور اين که دلفين ها توانايي شنيدن اصوات تا فرکانس 80 کيلوهرتز را دارند که اين حد، چهار برابر حد شنوائي انسان است. بخشي از اصوات توسط حفره تنفسي که در بالاي سر جانور قرار دارد توليد گرديده، اما اغلب آنها از ناحيه حلقوم جانور که در زير حفره دم واقع شده است به وجود مي آيند.
ماهيچه هاي ظريفي که در اطراف حفره دم قرار گرفته اند، امکان کنترل صحيح اصوات عبوري از ميان آنها را به دلفين مي دهند.
اين حيوانات از بسياري جهات هنوز سازگاري نيافته و به عبارتي ويژگيهاي اوليه خود را حفظ کرده اند. براي مثال ميزان شنوائي در آنها بسيار عالي است که فقدان يا ضعف سيستم بوياي را در حيوان جبران مي نمايد و همچنين براي جبران مشکل بينايي در آب به کار مي رود. در اين حيوانات تحمل بالا نسبت به فشار گاز دي اکسيد کربن، توانايي شناي طولاني در زير آب را فراهم مي سازد و اصولاً در زمينه قابليت تنفس از اکسيژن هوا دو تا سه برابر پستانداران خشکي زي از خود توانايي نشان مي دهند. قفسه سينه در اين جانوران قابليت ارتجاع داشته و امکان تنفس هاي عميق را فراهم مي سازد.
بيشتر دلفين ها داراي رنگهاي اختصاصي بوده و فرمهاي بدني خاصي دارند. اين ويژگي در گونه هاي مختلف متفاوت است. جنسيت، سن، شرايط جغرافيايي و زيستگاهي از عوامل دخيل در اين تنوع است. حتي در حيوانات مشابه از نظر سن، جنس و جمعيت ممکن است عدم شباهت مشاهده گردد.
در بسياري از دلفين ها رنگ بدن، پس از مرگ در کمتر از يک ساعت تغيير کرده و معمولاً اين تغيير به صورت سياه يا تيره شدن رنگ بدن است.
دلفين ها بسيار باهوش و بازيگوش هستند. در اکثر باغ وحش ها و بعضي از سيرکها دلفين را به منظور انجام نمايشات مختلف تربيت مي کنند.
گوشت و چربي آنها نيز داراي ارزش تجاري است. هم اکنون در ارتش آمريکا و يک آکواريوم بزرگ در فلوريداي آمريکا به کار پرورش دلفين در حد نسبتاً بالايي مشغول هستند که از آنها در عمليات جنگي و غيره استفاده به عمل مي آيد. دلفينها دنياي شگفت انگيزي دارند.
دلفينها با سيستم اکولوکشينيا محل پژواک با ديگر موجودات و محيط اطراف ارتباط برقرار مي کنند. اگرچه دلفينها داراي يک زبان رسمي هستند، اما از صداي سوت مانندي که در حکم امضاست براي شناساندن خود بهره مي برند. دلفينها به کمک سونار يا رديابي صوتي در زير آب، محيط پيرامون، اشياء و ديگر موجودات را بررسي مي کنند. بدين گونه که با فرستادن امواج صوتي به سوي جسم مورد نظر و بازتابش، شکل، اندازه و فاصله ي آن را حدس مي زنند. دلفينها داراي توانايي هاي بسيار زيادي در يادگيري هستند و طبق پژوهشهاي علمي بعد از انسان باهوشترين موجود زمين مي باشند. دلفينها طي آموزشهايي توانسته اند بعضي اصوات را که شنيده چند کلمه در زبان انسانها است ادا کنند. دانشمندان بعيد نمي دانند که روزي دلفينها بتوانند با زبان بشر با او رابطه برقرار کنند. دلفينها نمي خوابند اما در طي روز دو تا سه دقيقه روي سطح اقيانوس چرت مي زنند. تعداد دلفينها بسيار زياد است به طوري که در ساحل ژاپن جمعيتشان بين 30 هزار تا 50 هزار عدد تخمين زده مي شود. بعضي گونه ها در دسته هاي هزارتايي سفر مي کنند، البته در دسته هاي کمتر از هزارتايي و حتي صدتايي هم مشاهده شده اند.
خانه دلفينها با 17 جنس و 35 گونه بزرگترين خانواده ي زير راسته نهنگهاي دندان دار محسوب مي شود.

دلفين بيني بطري
 

از گونه ي دلفين هايي است که به وفور در آکواريوم هاي دنيا جهت انجام عمليات نمايشي به کار گرفته مي شود. از نقطه نظر پراکندگي در اکثر اقيانوس هاي جهان از جمله خليج فارس وجود دارد با وزني در حدود 250 تا 600 کيلوگرم و طولي معادل 2 تا 4 متر و رديف دندانهايي که در هر آرواره از 22 تا 26 دندان تشکيل شده. تقريباً هر دو سال يکبار هم بچه دار شده و دلفيني به طول ا متر و وزني معادل 37 کيلوگرم را به مدت 1 سال شير مي دهند و طول عمري معادل 26 تا 30سال دارد.

دلفين سياه
 

گونه اي از خانواده ي نهنگهاي خليج فارس مي باشد که رنگ تيره ي بدن وي را از ساير گونه هاي اين خليج جدا مي سازد، رنگي بين خاکستري تيره مايل به سياه، البته بسياري از دلفينها پس از مرگ رنگ پوست را تعويض مي کنند که شايد موجبات اشتباه را فراهم مي کنند. دلفين سياه به دندان هايي با قطر بيش از 25 ميلي متر مجهز مي باشد که به نوعي در برخي موارد حمله ي اين گونه با ساير دلفينها را فراهم مي آورد، اما عمدتاً به علت سرعت کمتر در قياس با ساير هم گونه ها ناکام مي ماند. از نقطه نظر پراکندگي در اکثر درياهاي گرم و معتدل جهان از جمله خليج فارس يافت مي شود. همچنين وزني معادل 2 متر از ديگر ويژگي هاي اين گونه محسوب مي شود.

دلفين يونس (نهنگ يونس)
 

نوعاً گونه ي منزوي شناخته مي شود، داراي طولي معادل 3 تا 4 متر مي باشد وزني حدود 400 تا 430 کيلوگرم، داراي مجموعاً 9 دندان، با رنگ خاکستري تيره که به مرور در اثر افزايش سن روشنتر مي گردد و به همراه خطوطي نامنظم بر روي پوست. روايت مي کنند که يونس پيامبر توسط نهنگي بلعيده شد. دلفينها توجه بسياري از پژوهش گران و دانشمندان را به خود جلب کرده اند و تحقيقات و مطالعات بسيار روي آنها صورت گرفته است. علاوه بر اين مردم عادي نيز دلفينها را بسيار دوست دارند. ديدن پرش دلفين بيرون از آب تا ارتفاع بالا، باعث مي شود که مردم در هر سني که باشند، شادمانه فرياد بزنند. شايد علت اين همه علاقه و توجه اين است که:
- کساني که از آب وحشت دارند در کنار دلفينها کاملاً احساس آرامش مي کنند.
- افرادي که با دلفين ها شنا مي کنند، امواج مغزي شان الگوي يکسان و هماهنگي پيدا مي کنند، همانند کساني که مدتها مدي تيشن کرده اند حتي اگر سابقه ي آنرا نداشته باشند. دلفين ها مي توانند مثل يک پرستار خوب و مهربان باشند اغلب مربيان تصديق مي کنند که دلفين ها از حيوانات سيرک فهيم ترند و اين مربيان حداقل يک تجربه ي روحي يا استثنايي با دلفين ها داشته اند در طي قرن ها، بارها گزارش شده است که دلفين ها جان ماهي گيران را در دريا نجات و يا محل ماهي ها را به آنان نشان داده اند. در قبيله اي در آفريقا نقشه ي جانبي از موقعيت هاي ستاره ها وجود دارد که بدون هيچ گونه ابزاري براي رصد کردن تهيه شده است.
افراد اين قبيله در پاسخ به اين پرسش که چگونه چنين چيزي ممکن است مي گويند طبق افسانه هاي قبيله، اين دانسته ها توسط دلفين ها در ذهن اجدادشان تداعي شده است.
در کشور يونان خانه هاي وقف شده اي وجود دارد که به خانه ي دلفين معروفند. در استراليا يک گروه بومي خود را روياي دلفين مي نامند.
بعضي افراد معتقدند که با اين موجودات دريايي، تله پاتي دارند و آنها حامل پيام هاي گوناگوني در مورد مسايل زيست محيطي و تغييرات فراگير آن براي بشريت هستند. تاکارا که سال هاي مديد راجع به دلفين ها کتاب نوشته معتقد است دلفين ها به سه روش ديداري، شنيداري و حسي پيام هايشان را به انسان انتقال مي دهند:
1) وقتي شخص نزديک آنهاست و در حال تماشا يا شنا کردن با آنهاست.
2) از طريق رويا هنگامي شخص در خواب است.
3) زماني که امواج مغزي فرد در حالت آلفا (مدي تيشن) يا تتا (تمرکز عميق) است.
نوشته هاي زيادي راجع به احساس عشق، شعف و آرامش تجربه شده وجود دارد که توسط کساني نوشته شده که در طبيعت آنها با دلفين ها مواج شده اند. همچنين برخي از دانشمندان به طور جدي به شرح تصاوير پرداخته اند که ارسالش را به دلفين ها نسبت داده اند.
بعضي نيز گزارش مي دهند هنگامي که با دلفين ها شنا مي کنند بطور واضح صدايي مي شنوند مثل اينکه کسي به شما بگويد سلام و وقتي اطرافتان را نگاه مي کنيد کسي را در آن حوالي نمي بينيد! جداً شوک آور است!
ارتباط دلفين ها با شعور هستي، عقيده اي است که برخي به آن باور دارند و برخي ديگر هم مي گويند دلفين ها موجوداتي آبزي از جهان و سياره اي ديگرند (يکي از قمرهاي سياره يزوپيتر) که به زمين آمده اند و در کالبد فيزيکي دلفين زندگي مي کنند.
به هر شکل دلفين ها با انسان بويژه کودکان رابطه ي بسيار خوبي دارند، شواهد حاکي از نتايج مفيد کار با دلفين ها به خصوص در مورد کودکان است که نيازهاي ويژه اي دارند به نظر مي رسد در ارتباط بين دلفين ها و کودکان، مرز بين انسان و حيوان از بين مي رود.
در آنها عشق، همدردي، درک و تفاهم است و حس مشترک بازي و شعف.
منبع:نشريه مشرق زمين شماره 46