نویسنده: دکترمحمد نقی نظرپور*
مروری بر زمینه های حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی
این نوشتار به بررسی وضعیت اقتصادی ایران با توجه به عنوان سال جدید پرداخته است. نوشتار پیش روی در سه سطح «حمایت از کار»، «حمایت از سرمایه» و «حمایت از تولید» مطالب خود را سامان داده است.واژگان کلیدی: اسلام، تولید، کار، سرمایه، ایران
حمایت از تولید ملی
البته این شرایط مسبوق به سابقه است. در سال های قبل، و در دوران جنگ تحمیلی علیه ایران که فشارهای زیادی در زمینه های مختلف به ایران وارد می شد کشورهای استعمارگر طبق همین رویه استعماری عمل می کردند. دشمن حتی در مقطعی، در پایان جنگ، حاضر به صدور گندم به ایران نبود؛ بعدتر، در پی تأکید ایران برحق خود در دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز، آنها تهدید به تحریم بنزین کردند. این نشان می دهد که دشمن آماده است از هر گلوگاهی که احتمال دهد قادر به ایجاد فشار بر ماست استفاده کند.
مثال هایی از این دست نشان می دهد که ما وظیفه داریم در حوزه های اقتصادی و صنعتی به پیشرفت کشور بیاندیشیم و در عرصه های خطیر و مهم سیاست های معطوف به خودکفایی را در پیش بگیریم.
در عمل نیز هر زمان به سمت خودکفایی در حوزه های حساس گام برداشته ایم تلاش مان مثمرثمر بوده است. به عنوان نمونه می توان به خودکفایی در تولید گندم یا بنزین داخلی اشاره نمود.
تحریم ها خود به نعمتی برای حرکت به سمت خودکفایی تبدیل شده اند. به هرحال هم اکنون باید به سمت خودکفایی هر چه بیشتر در تولید کالاهای استراتژیک گام برداریم. کالاهایی که ممکن است. در صورت عدم خودکفایی در تولید آنها، بر اثر تحریم شان از جانب دشمن مورد هجمه واقع شویم.
نکته دیگر آن که تحریم ها خود به نعمتی برای حرکت به سمت خودکفایی تبدیل شده اند. به هر حال هم اکنون باید به سمت خودکفایی هرچه بیشتر در تولید کالاهای استراتژیک گام برداریم. کالاهایی که ممکن است. در صورت عدم خودکفایی در تولید آنها، بر اثر تحریم شان از جانب دشمن مورد هجمه واقع شویم. به این ترتیب لازم است از قبل، در این موارد،؛ خود را در موضع برتر قراردهیم. به علاوه، به نظر می رسد از دیدگاه اسلامی هم، طبق قاعده ای نفی سبیل لازم باشد که به سمت عدم وابستگی در این عرصه پیش برویم (لن یجعل الله للمومنین علی الکافرین سبیلا) (141نساء)
ما نمی توانیم به مردم بگوییم نان مصرف نکنند یا مواد غذایی یا دارو یا سوخت تهیه ننمایند. جامعه به هر شکل باید بچرخد و این چرخش اگر با نفی سبیل بیگانگان باشد مطلوب تر است. در روایتی از رسول اکرم (ص) نقل شده است که (الاسلام یعلو و لا یعلی علیه اسلام برتراست و هیچ کس و هیچ چیز نباید براو استیلا داشته باشد). به هرحال لازم است تا در عرصه داخلی به سمت استقلال وخودکفایی و در عرصه خارجی به سمت عزت مندی گام برداریم (لله العزه و لرسوله و للمومنین)
واقعیت آن است که اسلام به هیچ روی، حتی در حوزه های کم اهمیت تر شخصی، حاضر به آن نیست که غیر مسلمانان بر مسلمانان سلطه یابند. به عنوان نمونه در بحث حق شفعه، مطابق فقه، این حق برای شریک کافر ثابت نمی شود، پر واضح است وقتی این دین مبنی در عرصه هایی تا به این حد شخصی از پذیرش سلطه بر مسلمانان دوری می گزیند در زمینه های جدی تر و مهم تر، که با سرنوشت جامعه اسلامی گره خورده است، حاضر به پذیرش سلطه کفار بر مسلمانان نیست.
اگر از این منظر به قضیه بنگیریم درخواهیم یافت که رویکرد به تولید اهمیتی جدی و حیاتی برای جامعه اسلامی ما دارد.
واقعیت آن است که اسلام به هیچ روی، حتی در حوزه های کم اهمیت تر شخصی، حاضر به آن نیست که غیر مسلمانان بر مسلمانان سلطه یابند. به عنوان نمونه در بحث حق شفعه، مطابق فقه، این حق برای شریک کافر ثابت نمی شود.
وظایف تولید کننده:
در اینجا به برخی از وظایف تولید کننده اشاره می کنیمیکم؛ تولید با کیفیت:
تولید کننده، در درجه اول، باید به اتقان تولید بیانیشید؛ یعنی کالایی با کیفیت را وارد بازار کند که مردم نه از سرناچاری بلکه از روی میل و علاقه نسبت به خرید آن اقدام نمایند و به مصرف آن بپردازند. این رویکرد باید در رأس جهت گیری های تولید کننده قرارداشته باشد. نکته دوم؛ بهبود مستمر تولید است؛ یعنی همان تولید مناسب باید استمرار داشته باشد و هر روز، نسبت به روز پیش از آن، با کیفیت بهتر و مناسب تری تولید و عرضه شود.دوم؛ خدمات پس از فروش:
نکته بعدی خدمات پس از فروش است. در کشورهای دیگر وقتی یک کالای معیب را پس می دهند بلافاصله کالای صحیح به جای آن تحویل خریدار می گردد؛ اما برخی از تولید کنندگان ما چنین علاقه ای ندارند. واقعیت آن است که هنگام مراجعه خریدار به دلیل معیوب بودن کالا، تولید کننده باید بلادرنگ نسبت به تعویض کالای معیوب خود اقدام کند؛ چه آنکه؛ هم چنانکه پر واضح است اصل در کالا معیب نبودن است.سوم؛ کاهش قیمت:
نکته بعدی کاهش قیمت است. کاهش قیمت در پی گسترش بهره وری و کارآمدتر شدن عوامل و خطوط تولید میسر می شود طبعاً کاهش قیمت رضایت مشتری را نیز در پی دارد.حمایت از تولیدات داخلی
در ارتباط با حمایت از تولید داخلی باید این نکته مهم را در نظر گرفت که انجام این مهم نباید بدون زمان و محدودیت باشد. به عبارت دیگر حمایت از تولید کنندگان باید در یک مقطع خاص، و مطابق با هدفی مشخص، انجام پذیرد. قبل از تعریف هرگونه حمایت از تولید کنندگان داخلی باید این پرسش مهم را پیش کشید که حمایت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ هم چنین باید توجه داشته باشیم که در نهایت برداشتن حمایت از کالاهای مورد حمایت زمینه ساز حضور آن کالاها در بازار جهانی است؛ در غیر این صورت، و در شرایط تداوم حمایت، کالاهای داخلی زمینه رشد و ارتقاء را به دست نخواهند آورد.مردم، به طور طبیعی، اگر احساس بکنند کالای ایرانی دارای کیفیت است آن را خواهند خرید. به عنوان مثال ایرانیان قطعاً برنج مرغوب طارم را به برنج وارداتی ترجیح می دهند. به این ترتیب آنچه در جانب نظر بازار به سمت کالای داخلی اهمیت دارد کیفیت تولید است و مردم، در شرایط تولید با کیفیت محصولات داخلی، آنها را بر محصولات بیگانگان ترجیح می دهند.
با این حال ما نیاز به آن داریم که این حس علاقه به محصولات داخلی را تا آنجا تقویت کنیم که حتی در فرض پایین تر بودن محدود کیفیت کالای ایرانی نیز مردم، از روی میل و علاقه، آن را بر کالای خارجی ترجیح دهند. شرایطی از این دست سبب ارتقاء تدریجی کیفیت کالای داخلی نیز خواهد شد؛ چه آنکه تولید کننده از قبل درآمدی که در بازار داخلی به دست می آورد این فرصت را خواهد یافت که با گسترش تحقیقات کیفیت برتر را حاصل کند. به این ترتیب انجام چنین حمایت هایی از جانب مردم نسبت به بازار داخلی می تواند زمینه ساز رشد و گسترش تخصص های لازم و مهیا کننده سرمایه ضروری برای ارتقاء سطح و کیفیت تولید داخلی گردد.
جریان آموزش در مراکز علمی و آموزشی ما باید در ارتباط باکشش ها و نیازهای بازار کار و نیز عرصه تولید باشد. به زبان دیگر جریان آموزش باید در ارتباط با اقتضائات عرصه تولید شکل بگیرد و به مثابه عقبه بازار کار عمل نماید. ممکن است در دانشگاه رشته ای به حد اشباع رسیده باشد. طبیعتاً باید این رشته کاهش پیدا کند؛ زیرا، پس از اشباع، سطح نیاز به صورت طبیعی کاهش پیدا می کند. پر واضح است که بالارفتن مدرک باعث افزایش توقعات می شود و نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه در مشکلات موجود نیز می افزاید. پس ارتباط میان تخصص نیروی کارو کارباید به خوبی رصد و تنظیم شود. چنین رویکردی، طبعاً، به آینده پژوهی نیز می انجامد این که، به عنوان مثال، در طول 5سال آینده به کدام تخصص ها نیاز بیشتری خواهدبود و آموزش به کدام سمت باید جهت پیدا کند از جمله مباحثی است که ذیل نگاه هایی از این دست مطرح می شود داریم. بی شک تحقق چنین رویکردی به تزریق نیروی کار متخصص به بخش تولید و گسترش کیفی و کمی تولید مدد خواهد رساند.
حمایت از کار
در ارتباط با کار، پیش از هر چیز، باید به فرهنگ کار اشاره نمود. مشخصاً آنچه هم اکنون ما به آن نیازداریم ارتقاء این فرهنگ و گسترش توجه مردم به مقوله کار و تلاش است. به عنوان نمونه زمانی می توانیم بگوییم که در این عرصه موفق بوده ایم که مستخدمین ادارات انجام کارهای محوله را وظیفه خویش بدانند و در عمل به این وظیفه اهمال ننمایند. در چنین شرایطی است که کارفرما احساس خواهد کرد استخدام نیروی کاردر عمل مثمر ثمر واقع شده است و به واقع باری از دوش وی برداشته است. شکل گیری چنین وضعیتی به معنای ایجاد وجدان کاری است.جریان آموزش در مراکز علمی و آموزشی ما باید در ارتباط باکشش ها و نیازهای بازار کار و نیز عرصه تولید باشد. به زبان دیگر جریان آموزش باید در ارتباط با اقتضائات عرصه تولید شکل بگیرد و به مثابه عقبه بازار کار عمل نماید.
علاوه بر این اهمیت دادن به خلاقیت های نیروی کار نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. این اهمیت دادن باید به گونه ای باشد که نیروی کار دریابد که بخشی از دستمزد وی حاصل خلاقیت و ابتکار وی است.
نکته مهم دیگر آن که باید با این فرهنگ که کار سخت خوب نیست و مطلوبیت ندارد مبارزه شود. این نگاه که انجام کارسخت به معنای قرارگرفتن در بدترین شرایط شغلی است نگاه نادرستی است.
حمایت از سرمایه ایرانی
اصل حاکم بر سرمایه امنیت است و سرمایه، همیشه، به دنبال جایی مطمئن و امن می گردد که در عین حال به سودآوری منتهی شود. به این ترتیب ما با ایجاد شرایط امن برای سرمایه می توانیم مجال لازم را برای حمایت از سرمایه ایرانی فراهم آوریم.البته منظور از ایجاد فضای امن برای سرمایه انجام این مه برای هر سرمایه ای نیست و تنها سرمایه ای باید مشمول چنین شرایطی شود که در راه صحیح به دست آمده باشد و در راه صحیح هدایت یافته باشد.
پی‌نوشت‌ها:
* عضو هیئت علمی دانشگاه مفید
منبع:دکترمحمد نقی نظرپور (1391) خرد نامه همشهری شماره 96 کاری از گروه مجلات همشهری/ج
