آخرالزمان در فرهنگ و ادبیات مختلف دنیا با دوره وارونگی ها، بحران ها و فتنه ها تعریف می شده است. با مرور در منابع و متون گوناگون، بحران های آخرالزمان را در این عرصه ها می توان مشاهده نمود:
1. امنیت: دشمنان، حریصان، غارتگران: داخلی( نفوذی، خودی)، خارجی؛
2. طبیعی: زمینی، هوایی، خوراکی؛
3. اخلاقی: فردی، جمعی، خانوادگی، اجتماعی، جهانی؛
4. عقیدتی: هجمه عقاید، صعوبت پذیرش؛
5. مالی- اقتصادی: فقر، شبهه، اختلاس، دزدی؛
6. علمی؛
7. حکومت ها؛
8. بیماری ها؛
9. سیاسی.
اگر مهم ترین عامل فروغلتیدن در این فتنه ها و آسیب پذیری از آن را فقدان بصیرت بدانیم سخن به گزاف نگفته ایم. برخی از امور و گرایش ها در وجود انسان مانع از بصیرت یافتن وی می گردد؛ به گونه ای که با وجود یقین به حقانیت موضوعی، آن را نادیده گرفته و چشم بصیرت خود را نسبت به آن فرو می بندد که در اینجا به دو مورد به اجمال اشاره می کنیم و بدیهی است علاقه مندان می بایست به کتب و منابعی که به تفصیل در این رابطه سخن گفته اند، مراجعه نمایند:
« به درستی که دنیا خانه محنت ها و جایگاه فتنه هاست. کسی که طلب کند، آن را هلاکش کند و کسی را که به دنبالش نباشد، با او به نیکویی همراهی کند و هر که نظر کند به سوی آن، کور گرداند او را( چشم بصیرت را از او می گیرد)...».
نمونه های تاریخی این گروه از افراد نیز همچون عمر سعدها که به دلیل دل بستگی دنیا، چشم بصیرت خود را کور کردند و به مبارزه با حق پرداختند، کم نیستند. در مقابل، یاران امام حسین(ع) که به عشق شهادت می جنگیدند، از مرگ هراسی نداشتند و در برابر دشمن سست نمی شدند. رشادتی که حضرت مسلم بن عقیل در «کوفه» از خود نشان داد یا شجاعت و شهامتی که ابوالفضل العباس(ع)، حضرت قاسم(ع) و دیگران از خود به نمایش گذاشتند، بیانگر آن است که آنان از شجاع ترین انسان ها بودند. شجاعت آنان به گونه ای بود که حتی یکی از سران سپاه دشمن بر سربازان خود فریاد زد:
ای بی خردان! می دانید با چه کسانی می جنگید؟ با شیران شرزه، با گروهی که مرگ آفرینند! هیچ کدامتان به میدان آنان نروید که کشته می شوید.
یکی دیگر از دشمنان، شجاعت یاران امام را این گونه توصیف می کند:
کسانی بر ما تاختند که پنجه هاشان بر قبضه شمشیرها بود. آنان همچون شیران خشمگین بر سواران ما تاختند و آنها را در چپ و راست تار و مار کردند و خود را در کام مرگ افکندند.
یاران امام حسین(ع) بعد از شهادت او نیز جلوه هایی از شجاعت را به نمایش گذاشتند. اهل بیت امام به رغم آنکه اسیر بودند، زانوی غم در بغل نگرفته و در برابر دشمن تسلیم نشدند. آنان به گونه ای رفتار کردند که دشمنان را خشمگین نمودند. در هنگام گفت و گوی حضرت زینب(س) با ابن زیاد، از ایشان به عنوان زن متکبر یاد کرد. رفتار اهل بیت امام حسین(ع) ریشه در شجاعت امامشان داشت؛ زیرا آنان یاران امامی بودند که مرگ در راه خدا را عزت می دانست و شعار «اباالموت تخوفانی» سرمی داد. یکی از راویان واقعه «کربلا» می گوید:
به خدا قسم هیچ کس را ندیدم که فرزندان و خاندان و یارانش کشته شده و در انبوه مردم محاصره شده باشد و مانند حسین بن علی (ع) همچنان قوی دل و استوار و شجاع باشد. دشمنان، او را محاصره کرده بودند؛ ولی او با شمشیر به آنان حمله می کرد و همه از چپ و راست فرار می کردند. شمر چون چنین دید، به سواره های خود فرمان داد به پشتیبانی نیروهای پیاده بشتابند و امام را از هر طرف تیرباران کنند.
«هرگاه چشم ظاهری، شهوت را ببیند، چشم دل انسان نسبت به عاقبت کار کور گردد».
منبع: نشریه موعود، شماره 139 و 140.
1. امنیت: دشمنان، حریصان، غارتگران: داخلی( نفوذی، خودی)، خارجی؛
2. طبیعی: زمینی، هوایی، خوراکی؛
3. اخلاقی: فردی، جمعی، خانوادگی، اجتماعی، جهانی؛
4. عقیدتی: هجمه عقاید، صعوبت پذیرش؛
5. مالی- اقتصادی: فقر، شبهه، اختلاس، دزدی؛
6. علمی؛
7. حکومت ها؛
8. بیماری ها؛
9. سیاسی.
اگر مهم ترین عامل فروغلتیدن در این فتنه ها و آسیب پذیری از آن را فقدان بصیرت بدانیم سخن به گزاف نگفته ایم. برخی از امور و گرایش ها در وجود انسان مانع از بصیرت یافتن وی می گردد؛ به گونه ای که با وجود یقین به حقانیت موضوعی، آن را نادیده گرفته و چشم بصیرت خود را نسبت به آن فرو می بندد که در اینجا به دو مورد به اجمال اشاره می کنیم و بدیهی است علاقه مندان می بایست به کتب و منابعی که به تفصیل در این رابطه سخن گفته اند، مراجعه نمایند:
1. دل بستگی به دنیا
حضرت علی(ع)در این خصوص می فرماید:« به درستی که دنیا خانه محنت ها و جایگاه فتنه هاست. کسی که طلب کند، آن را هلاکش کند و کسی را که به دنبالش نباشد، با او به نیکویی همراهی کند و هر که نظر کند به سوی آن، کور گرداند او را( چشم بصیرت را از او می گیرد)...».
نمونه های تاریخی این گروه از افراد نیز همچون عمر سعدها که به دلیل دل بستگی دنیا، چشم بصیرت خود را کور کردند و به مبارزه با حق پرداختند، کم نیستند. در مقابل، یاران امام حسین(ع) که به عشق شهادت می جنگیدند، از مرگ هراسی نداشتند و در برابر دشمن سست نمی شدند. رشادتی که حضرت مسلم بن عقیل در «کوفه» از خود نشان داد یا شجاعت و شهامتی که ابوالفضل العباس(ع)، حضرت قاسم(ع) و دیگران از خود به نمایش گذاشتند، بیانگر آن است که آنان از شجاع ترین انسان ها بودند. شجاعت آنان به گونه ای بود که حتی یکی از سران سپاه دشمن بر سربازان خود فریاد زد:
ای بی خردان! می دانید با چه کسانی می جنگید؟ با شیران شرزه، با گروهی که مرگ آفرینند! هیچ کدامتان به میدان آنان نروید که کشته می شوید.
یکی دیگر از دشمنان، شجاعت یاران امام را این گونه توصیف می کند:
کسانی بر ما تاختند که پنجه هاشان بر قبضه شمشیرها بود. آنان همچون شیران خشمگین بر سواران ما تاختند و آنها را در چپ و راست تار و مار کردند و خود را در کام مرگ افکندند.
یاران امام حسین(ع) بعد از شهادت او نیز جلوه هایی از شجاعت را به نمایش گذاشتند. اهل بیت امام به رغم آنکه اسیر بودند، زانوی غم در بغل نگرفته و در برابر دشمن تسلیم نشدند. آنان به گونه ای رفتار کردند که دشمنان را خشمگین نمودند. در هنگام گفت و گوی حضرت زینب(س) با ابن زیاد، از ایشان به عنوان زن متکبر یاد کرد. رفتار اهل بیت امام حسین(ع) ریشه در شجاعت امامشان داشت؛ زیرا آنان یاران امامی بودند که مرگ در راه خدا را عزت می دانست و شعار «اباالموت تخوفانی» سرمی داد. یکی از راویان واقعه «کربلا» می گوید:
به خدا قسم هیچ کس را ندیدم که فرزندان و خاندان و یارانش کشته شده و در انبوه مردم محاصره شده باشد و مانند حسین بن علی (ع) همچنان قوی دل و استوار و شجاع باشد. دشمنان، او را محاصره کرده بودند؛ ولی او با شمشیر به آنان حمله می کرد و همه از چپ و راست فرار می کردند. شمر چون چنین دید، به سواره های خود فرمان داد به پشتیبانی نیروهای پیاده بشتابند و امام را از هر طرف تیرباران کنند.
2. گرفتار شدن به شهوات و لذت ها
امیرالمؤمنین علی(ع) در این باره می فرماید:«هرگاه چشم ظاهری، شهوت را ببیند، چشم دل انسان نسبت به عاقبت کار کور گردد».
منبع: نشریه موعود، شماره 139 و 140.
