طلایی به نام تالاب

بررسی مهم ترین سرمایه های زیست محیطی ایران

اینکه جوامع اولیه بشر در کنار تالاب ها شکل گرفته، به تنهایی اهمیت اکوسیستمی را در کره زمین نشان می دهد که در نوع خود منحصربه فرد است؛ اکوسیستمی غنی از مواد غذایی، خاک حاصلخیر و آب فراوان که همیشه مورد توجه جوامع انسانی بوده است؛ نمونه باارزش، شکل گیری تمدن های بین النهرین در میان تالاب های دشت های آبرفتی دجله و فرات. هرسال، همزمان با 16 خردادماه که روز جهانی محیط زیست نام دارد، نشست ها و سمینارهایی در سراسر جهان برگزار می شود تا مسائل مهم محیط زیستی مورد بررسی قرار گیرند. برای ما یکی از این مسائل مهم و در معرض خطر، تالاب ها هستند؛ شریان های حیاتی کره زمین که غذای بسیاری از موجودات زنده را فراهم می کنند و در صورت نابودی، ضربه جبران ناپذیری نه تنها برای نوع بشر که برای تمامی موجودات زنده به بار خواهد آمد.

تالاب چیست؟

در نظر بسیاری از مردم جایی که کمی آب جمع شود و رفت و آمد در آن سخت شود، باتلاق یا مرداب شکل گرفته است، درحالی که تالاب تعریفی علمی دارد و همین تعریف علمی است که ارزش و اعتبار را به ما نشان می دهد. برای تالاب، تعریف های مختلفی صورت گرفته که تعریف ساده آن را پیش از این در همین متن گفتیم. از بین تمام تعریف های موجود از تالاب ها، تعریف بیان شده توسط کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب ها، معروف به «کنوانسیون رامسر»، رایج ترین تعریف است: «مناطق مردابی، آبگیرها، تورابزارها، آب هایی که به صورت طبیعی یا مصنوعی؛ دائم یا موقت، با آب ساکن یا جاری، شیرین، لب شور یا شور انباشته شده باشند و همچنین آن دسته از آب های دریایی که عمق آب از 6متر تجاوز نکند را تالاب می گویند.» این تعریف آبسنگ های مرجانی، بسترهای علفی دریایی در مناطق ساحلی، کفه های گلی، جنگل های جزر و مدی مانگروها، مصب ها، رودخانه ها، دریاچه های آب های شیرین و شور، باتلاق های جنگلی و مشجر، مرداب ها و سایر انواع تالاب ها را شامل می شود. در مجموع 42نوع تالاب در 3دسته اصلی در کل کره زمین طبقه بندی شده که عبارتند از تالاب های ساحلی - دریایی، تالاب های داخل خشکی و تالاب های مصنوعی.
این تالاب ها در بعضی ویژگی ها مشترک هستند؛ تمامی آنها آبی کم عمق و یا خاک اشباع از آب دارند. در تمامی آنها مواد آلی گیاهی تجمع یافته و به آهستگی تجزیه می شوند و همگی دارای گونه های مختلف گیاهی و جانوری بوده که باشرایط غرقابی تطابق دارند. از این رو برای تعریف تالاب ها می توان گفت که تالاب ها معمولاً دارای 3 ویژگی هستند؛ اول این که دارای آبِ در سطح و یا در منطقه ریشه دوانی هستند. دومین ویژگی این که خاک ویژه و متفاوت از خاک مناطق اطراف دارند که خاک های «هیدرومورف» نامیده می شوند و سوم این که دارای گیاهان آب دوست (هیدروفیت) هستند که خود را با شرایط غرقابی تطبیق می دهند و برعکس، در آنها گیاهان حساس به غرقاب شدن دیده نمی شود. در میان این 3دسته تالاب، در هر کشور مهم ترین ها به ثبت جهانی در کنوانسیون رامسر می رسند تا از آنها حفاظت شود.
تالاب مهجور
اینجا میقان است؛ تالابی در استان مرکزی با حدود 110 کیلومتر مربع مساحت که توقفگاه گروه های بزرگی از پرندگان مهاجر شده. با این که این تالاب در سفر پرندگان مهاجر به سمت جنوب ایران نقشی حیاتی ایفا می کند، اما هنوز به ثبت تالاب های بین المللی رامسر نرسیده است

جهان در رامسر

حدود 40سال پیش بود؛ 13بهمن ماه سال 1349، شهر «رامسر» در استان مازندران میزبان گروهی از مسئولان محیط زیست از سراسر جهان شد تا فکری برای تالاب ها و حفاظت از آنها کنند. در این روز توافقی بین المللی برای حمایت از تالاب های مهم سراسر جهان شکل گرفت که کنوانسیون رامسر نام دارد. به همین دلیل هرساله در روز 13 بهمن ماه، مصادف با دوم فوریه به عنوان روز جهانی تالاب ها، در 160 کشور جهان از جمله ایران که عضو این کنوانسیون هستند، مراسم و گردهمایی های متنوعی برگزار شده و یادبود زمان انعقاد کنوانسیون گرامی داشته می شود. تا امروز، حدود 38 سال از زمان فعالیت این کنوانسیون می گذرد چرا که فعالیت های جدی و اساسی آن از سال 1353 برابر با 1975 میلادی آغاز شده است. از آن زمان تاکنون کشورهای بسیاری به عضویت کنوانسیون درآمده اند و تا امروز 2005 تالاب با مساحت نزدیک به 193 میلیون هکتار تحت عنوان «رامسرسایت» (Ramsarsite) به ثبت رسیده اند. (International importance wetlands as waterfowl habitate (Ramsar 1971) نام اصلی این کنواسیون است که به اختصار کنواسیون رامسر (Ramsarconvention) نامیده می شود.
به طور کلی براساس این توافق بین المللی، کشورهای عضو درباره تالاب های مهم جهان، به ویژه آنها که زیستگاه های پرندگان آبزی و کنارآبزی هستند، مطالعه و تحقیق کرده و از آنها حمایت می کنند. این کنوانسیون با انگیزه مشارکت بین المللی و همکاری همه جانبه در مطالعه، بررسی، حفاظت و بهره وری عقلایی از تالاب های مهم منعقد شده و بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالاب ها، به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید می کند. طی گذشت سال ها، کنوانسیون، گستره نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول و پایدار از تالاب ها را در برمی گیرد و تالاب ها را در زمره اکوسیستم هایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق العاده ای دارند. درحال حاضر مرکز منطقه ای کنوانسیون رامسردر غرب و مرکز آسیا با هدف ارتقاء همکاری های درون منطقه ای و تحقیق و آموزش در موضوعات تالابی در کشورمان استقرار یافته است.

چرا تالاب ها اهمیت دارند؟

تالاب ها بنیاد جمعیت حیات وحش هستند. همان طور که پیش از این گفتیم، ارزش زیست محیطی بالای تالاب ها، به خاطر کارکردهای بسیار مهمی است که برای جوامع انسانی و حفظ و حمایت از گونه های گیاهی و جانوری دارند. کارکردهایی مثل حفظ تنوع زیستی و سلامت اکوسیستم، بهبود کیفیت آب، ذخیره و تأمین آب، کنترل سیلاب، تعدیل آب و هوا در سطح محلی، کارکردهای فرهنگی و اجتماعی، ارزش های حاصلخیزی، کارکردها و ارزشهایی برای آینده و منابع ژنتیکی و پشتوانه تحقیقاتی و پژوهشی. این کارکردها را با هم مرور می کنیم:

1- حفظ تنوع زیستی و سلامت اکوسیستم:

بررسی ها نشان می دهد که تالاب ها مأوی و زیستگاه تنوع زیادی از گونه های گیاهی و جانوری هستند. با اینکه تالاب ها تنها یک درصد از سطح زمین را اشغال کرده اند، اما بیش از 40 درصد گونه های گیاهی جهان و 12درصد از گونه های جانوری را حفظ می کنند. یکی از مهم ترین انواع تالاب ها در حفظ جانداران، وجود آبسنگ های مرجانی در آب های کم عمق دریاست که غنی ترین تنوع زیستی را در میان اکوسیستم های جهان دارند. درست است که این آبسنگ ها تنها 0/2 درصد از کل گونه های دریایی را دربرگرفته اند.
ترکیب آب های کم عمق تالاب و مقدار زیاد مواد غذایی داخل آن، برای رشد جاندارانی که پایه زنجیر غذایی هستند، بسیار ایده آل است و به همین خاطر، تعداد بی شماری از گونه های گیاهی و جانوری برای حیات خود به تالاب وابسته اند. خاک تالاب، محیطی مناسب برای تخم گذاری پرندگان مهاجر و دوزیستان ساکن در تالاب است و آب تالاب، خانه ای ثابت برای ماهی ها، محل تجمع گروهی پستانداران برای استفاده از آب و فرار دوزیستان و خزندگان از داغی آفتاب است. جالب است که بعضی گونه های گیاهی فقط در باتلاق ها و آبگیرهای بی دوام یافت می شوند.
وداع با حیات
سال گذشته نام این مکان سر زبان ها افتاد و قرار شده تا فکری اساسی برای خشک شدن آن انجام شود. دریاچه ارومیه در سال 1354، با 483 هزار کیلومتر مربع به ثبت کنوانسیون رامسر رسید و امروز با نصف این مساحت در خطر نابودی قرار گرفته است

2- بهبود کیفیت آب:

تالاب ها نقش مؤثری در حفظ و بهبود کیفیت آب نهرها، رودخانه ها، دریاچه ها و خورها دارند. تالاب ها قابلیت بالای تصفیه آب های سطحی و زیرزمینی دارند. وقتی آب سطحی به تالاب می رسد، موادمغذی و بعضی آلودگی ها را در آن جا می گذارد و رسوباتی که می توانند کانال های آب را مسدود کنند و بر ماهی ها و تخم گذاری دوزیستان اثر بگذارند، در آنجا ته نشین می شوند. علاوه بر این، بعضی تالاب ها جریان آب را در حین فصول خشک حفظ و به آب های زیرزمینی تبدیل می کنند.

3- ذخیره و تأمین آب:

تالاب ها نقش منابع ذخیره آب حوزه ها را بازی می کنند. تالاب ها می توانند آبی که از طریق بارندگی، رواناب ها (آب جاری روی سطح زمین که جذب خاک یا گیاهان نشده) و یا منابع آب زیرزمینی وارد آنها می شود را در خود نگه دارند و به آرامی آزاد کنند. تالاب ها سطح سفره آب زیرزمینی را هم کنترل می کنند.

4- کنترل سیلاب:

تالاب ها نقش دخیره منابع آب در دوره بارندگی های سنگین را بازی می کنند و عموماً می تواند بیش از آنچه به نظر می رسند، آب را در خود ذخیره کنند و میزان سیلاب را کاهش دهند. درحقیقت تالاب همانند یک اسفنج عمل می کند که آب های سطحی، آب باران و برف آب زیرزمینی و سیلاب ها را جذب کرده و به آرامی آزاد می کند. درختان و گیاهان تالابی هم با ایجاد اصطکاک در برابرحرکت آب، سرعت طغیان آب را کاهش می دهند.

5- تعدیل آب و هوا در سطح محلی:

بسیاری از تالاب ها سالانه بیش ازدو سوم آبی که به آن وارد می شود را از طریق تبخیر به اتمسفر بر می گرداند و به این ترتیب، سبب تعدیل آب و هوای منطقه می شوند. همچنین تالاب، کربن را در خاک خود و کود گیاهی ذخیره می کند که ذخیره کربن، کارکردی مهم در چرخه کربن است. یکی از انواع تالاب های داخل خشکی و ساحلی - دریای «پیت لند» نام دارد که در تنظیم اقلیم کره زمین نقش مهمی را بازی می کنند و ذخیره کننده عظیم کربن در کره زمین هستند. جالب اینجاست که ورود گازهای متان، گازکربنیک و اکسید نیتروژن به جو و جذب آن توسط خاک به مقدار زیادی به عملکرد همین پیت لندها وابسته است. میزان کربن ذخیره شده در پیت لندهای نواحی زیرقطبی، نواحی معتدله و جنگل های استوایی به ترتیب 3/5، 7 و 10 برابر بیشتر از اکوسیتسم های هم جوار است. پیت لندها با اینکه تنها 3درصد خشکی ها را پوشش داده اند ولی بیش از 550میلیارد تن ذخیره کربن را در خود جای داده اند.

6- کارکردهای فرهنگی و اجتماعی:

جذب گردشگر، جنبه های تفریحی، ارزش علمی و مطالعاتی، ماهیگیری، شکار خزندگان، داروهای گیاهی، شکار پرندگان و تأمین آب، سوخت و انرژی و مواد معدنی از جمله کارکردهایی است که می توان برای تالاب ها درنظر گرفت. همزیستی مردم با تالاب، اثر خود را در آداب و رسوم و فرهنگ آنها به جای گذاشته است. صنایع دستی تولید شده از مواد تالابی، معرف افکار و باورهای بومیان تالاب هستند. اشعار، باورها، ضرب المثل ها و قصه های فراوانی در بستر فرهنگی تالاب ها شکل گرفته است.
یکی از این باورها به وجود آمدن تالاب زریوار، یکی از زیباترین تالاب های ایران است. اینکه براساس باور بخشی از مردم کردستان، تالاب زریوار مدفن ظالمان و محلی پاکی است، یعنی احترامی که آن عده برای وجود این اکوسیستم قائلند، نمونه های دیگر این همنشینی را درجای جای ایران می توان دید؛ مثلاً در باور بومیان خلیج «گواتر» و هور «باهو» که یکی از رامسر سایت های ایران است؛ «گاندو» یا همان کروکودیل پوزه کوتاه ایرانی، جایگاه ویژه ای دارد و هرکس به آن آسیبی برساند، باید همان سال منتظر از دست رفتن یکی از عزیزانش باشد. غواصان سواحل شمالی خلیج فارس هم معتقدند اگر غواصی، گاو دریایی را ببیند و به آن آزار نرساند، گشایش بزرگی در کارش حاصل می شود.

7- ارزش های حاصلخیزی:

تالاب ها دارای خدماتی چون تأمین منابع تجدید پذیر (منابع گیاهی و جانوری)، منابع تجدید ناپذیر (تأمین انرژی از بقایای گیاهی پیت لند) و تأمین محصولات کشاورزی و تأمین آب برای کشاورزان هستند.

8- کارکردها و ارزش های آینده و منابع ژنتیکی:

تمام ارزش ها و منافع یک تالاب، تنها مختص زمان حال نیستند و پیشرفت های آینده، تأثیر فزاینده ای برارزش های تالاب دارد. با از بین رفتن بعضی تالاب ها در اثر توسعه بشری، تالاب های باقیمانده باارزش تر می شوند و با توجه به نیاز فزاینده و کاهش زیستگاه های پرندگان مهاجر و محل های مناسب برای تخم ریزی ماهی ها، ارزش آنها به مرور زمان بیشتر هم خواهد شد. تالاب ها با ذخیره ژنتیکی بی نظیر خود، منابع با ارزشی برای نسل های حاضر و آینده برای استفاده از این منابع هستند.

9- پشتوانه تحقیقاتی و پژوهشی:

تالاب ها مانند آزمایشگاه های آماده ای هستند که عرصه مناسبی برای تحقیقات میدانی زیست شناسان، اکولوژیست ها (محققانی که اثر محیط بر موجود زنده و برعکس آن را بررسی می کنند)، زمین شناسان، هیدرولوژیست ها (محققان علم آب شناسی) و... را فراهم آورده اند.
تالاب در خطر
تالاب انزلی با این که هنوز هم از مهم ترین توقفگاه های پرندگان مهاجر به ایران است، اما روز به روز حجم آب آن کاهش می یابد و زباله ها بخش وسیعی از آن را پوشانده اند. این تالاب در فهرست خطر کنوانسیون رامسر است و اگر زودتر فکری برای آن نشود، از بین خواهد رفت
قوری گل
یکی از زیباترین تالاب های ایران «قوری گل» در استان آذربایجان شرقی است، تالابی که 38 سال پیش با 120 هکتار مساحت به ثبت کنوانسیون رامسر درآمد و از سال 1373 به بعد به عنوان منطقه شکار ممنوع از آن حفاظت می شود

ایران، کشور اقلیم های متنوع

از اقلیم بسیار سرد تا بسیار گرم و از خیلی مرطوب تا خیلی خشک؛ ایران سرزمین انواع اقلیم هاست. فلات مرتفع ایران که بیش از 80درصد خاک سرزمینی کشور ایران در بر گرفته، به همراه دشت های وسیع سواحل خلیج فارس و دریاهای عمان و مازندران، تنوعی از چشم اندازهای کوهستانی، کوهپایه ای، دشتی، ساحلی و کویری و... را به وجود آورده که در دنیا کم نظیر است. همین ویژگی باعث شده که کشور ایران با وجود قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، دارای این میکرواقلیم های متنوع باشد و همه نوع اقلیمی در آن یافت شود. تنوع اقلیم، پستی و بلندی های فراوان، وجود 2دریای وسیع در شمال و جنوب کشور و گسترش وسیع تشکیلات زمین شناسی دوران سوم زمین شناسی که اغلب شور هستند، باعث شده که انواع مختلفی از تالاب ها از جنگل های مانگرو و صخره های مرجانی گرفته تا دریاچه های کوهستانی و آبگیرهای شور کویری در آن شکل بگیرند.
از طرفی ایران در مسیر 2 کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین قرارگرفته، برای همین اهمیت تالاب های ایران در پشتیبانی نظام طبیعی مهاجرت پرندگان بسیار زیاد است. جالب اینجاست که از 42 نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در سطح جهان، به جزیک نوع تالاب یعنی تالاب های «تندرا» بقیه در کشور ایران یافت می شوند که تنوع بسیار زیاد تالاب های ایران را نشان می دهد. همچنین تعداد تالاب های ایران به واسطه وسعت کشور بسیار زیاد و محدوده تغییرات ابعاد آنها بسیاروسیع است، به طوری که وسعت آنها بین کمتر از چند هکتار تا بیش از 500هزار هکتار در نوسان است.
در میان تالاب های کشور 84تالاب با اهمیت بین المللی شناسایی شده که از بین آنها تا کنون 24 تالاب با مجموع مساحت نزدیک به 1/5 میلیون هکتار به عنوان تالاب با اهمیت جهانی به کنوانسیون رامسر معرفی شده و مشمول مقررات این کنوانسیون شده اند. این تالاب ها نقش منابع غذایی کشور را بر عهده دارند و اگر از بین بروند، ضربه سختی به تمام موجودات زنده در این سرزمین وارد خواهد آمد.

حفاظت از تالاب، حفاظت از زندگی

تالاب ها آئینه تمام نمای عملکرد ما در حوضه های آبخیز است. حوضه آبخیز می تواند دربرگیرنده دریا، دریاچه، باتلاق، رود و ... باشد، یعنی محوطه، ناحیه یا بخش مشخص و ممتاز شده ای از زمین که آب ها در آنجا به پست ترین مکان موجود در پهنه آن جریان یابد. برای همین است که واقع شدن تالاب ها در خط القعر حوضه های آبخیز باعث شده هرگونه عملکرد مثبت یا منفی، اثر خود را روی تالاب ها بگذارد.
تنوع فعالیت های انسانی در حوضه های آبخیز به قدری زیاد و از نظر تأثیر گذاری پیچیده است که شاید نتوان با شفافیت، سهم هرکدام را در سرنوشت تالاب مشخص کرد. این فعالیت ها، هم در بخش دولتی و هم در بخش غیردولتی جریان دارد و علاوه بر وابسته بودن به برنامه های توسعه دولت؛ به سایر عوامل مثل مناسبات اجتماعی، وضعیت اقتصادی مردم، ویژگی های فرهنگی و حتی سیاسی بستگی دارد. اگر در این میان، حکمفرمایی خشکسالی و کمبود آب که پدیده ای رایج در فلات ایران است را هم در نظر بگیریم، معادله مدیریت تالاب ها پیچیده تر می شود.
درحال حاضر تالاب های کشور از بعضی مشکلات و تنش های محیطی رنج می برند که دربعضی موارد حتی کارکردهای اصلی آنها که حمایت از تنوع زیستی است هم خدشه دار می شود و این موضوع، خسارت بزرگ مادی و معنوی به کشور وارد می کند. براساس مطالعات بانک جهانی که در سال 2002 میلادی در بسیاری از کشورها از جمله ایران انجام داده است، هزینه خسارت ناشی از تخریب تالاب ها برابر با 350میلیون دلار آمریکا (معادل 2هزار و 800میلیارد ریال) بوده است. عمده ترین تهدیدات تالاب ها درحال حاضر را می توان به این ترتیب معرفی کرد: اول کم آبی تالاب ها که ناشی از برداشت های غیرمجاز از منابع آب بالا دست است. مسأله دیگر، اجرای طرح های توسعه ای و زیربنایی بزرگ مثل راه سازی، پتروشیمی، پالایشگاه، فرودگاه، خطوط انتقال نیرو و... است، آن هم بدون درنظر گرفتن ملاحظات مربوط به تالاب ها، ورود انواع آلاینده های بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده ازمزارع کشاورزی، شهرها و آبادی ها و صنایع و رسوبات ناشی از فرسایش خاک بالادست هم تأثیر فراوان درتهدید یک تالاب دارد. از طرفی تغییر کاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی و ... و شکار و صید غیرمجاز و بی رویه و برداشت علوفه و سایر محصولات تالابی، بیش از حدتوان تجدیدپذیری تالاب هم یکی از موارد مهم تهدیدات تالاب های ایران است. جا دارد برای حفظ و احیای این میراث مشترک ملی، همکاری و مشارکت بین بخشی را تقویت کرده و طرح های توسعه را براساس توان طبیعی سرزمین مان مستقر کنیم. یادمان نرود که کلید تمام مشکلات پیش روی تالاب، نقش مؤثر و مسوولانه، مردم در مدیریت خردمندانه تالاب است.

رده بندی جهانی تالاب های ایران

جدول زیر فهرست تالاب های با اهمیت جهانی ایران که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده اند را نشان می دهد. دراین جدول علامت MR اشاره به فهرستی است که به «مونترورکورد» معروف است و فهرست تالابهایی است که پس از ثبت در کنوانسیون رامسر، بنا به دلایل مختلف دچار تغییرات اکولوژیکی و تخریب شده اند. متأسفانه در حال حاضر 6 رامسرسایت کشور، یعنی تالاب های شادگان در خوزستان، هامون های سیستان (2رامسر سایت)، تالاب های یادگارلو، شورگل و دورگه سنگی (مجموعاً یک رامسر سایت) در آذربایجان غربی، تالاب بختگان در فارس و تالاب انزلی در گیلان در این فهرست قرار دارند.

ردیف	عنوان تالاب	سال ثبت	استان	مساحت (هکتار)
1	آلاگل، اولماگل و آجی گل	1354	گلستان	1400
2	امیر کلایه	1354	گیلان	1230
3	انرلی MR	1354	گیلان	15000
4	بندر کیاشهر و سفیدرود	1354	گیلان	500
5	دلتای رود گز و رود حرا	1354	هرمزگان	15000
6	دلتای رود شور، شیرین و میناب	1354	هرمزگان	45000
7	گاوخونی	1354	اصفهان	43000
8	دهانه جنوبی هامون پوزک MR	1354	سیستان و بلوچستان	10000
9	هامون صابری و هیرمند MR	1354	سیستان و بلوچستان	50000
10	خوران	1354	هرمزگان	100000
11	قوری گل	1354	آذربایجان شرقی	120
12	کپی	1354	آذربایجان غربی	1200
13	ارومیه	1354	آذربایجان غربی	483000
14	ارژن و پریشان	1354	فارس	6200
15	میانکاله، لپوی زاغمرزو خلیج گرگان	1354	مازندران	100000
16	نیریز و کمجان (بختگان) MR	1354	فارس	108000
17	شادگان MR	1354	خوزستان	400000
18	شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی MR	1354	آذربایجان غربی	2500
19	هورباهوگواتر	1378	سیستان و بلوچستان	10000
20	شیدور	1378	سیستان و بلوچستان	10000
21	گمیشان	1380	گلستان	17700
22	فریدونکنار و ازباران	1382	مازندران	5427
23	چغاخور	1389	چهارمحال وبختیاری	1500
24	کانی برازان	1389	آذربایجان غربی	600

منبع: نشریه سرزمین من شماره 33