نویسنده: حسن احمدی فرد
زیارت آرامگاه «شیخ محمد عارف» معروف به پیر پالان دوز در کنار حرم امام رضا (ع)
از پله ها که پایین بروی، هیاهوی بازار هم فروکش می کند. از هشتی گچ بری شده که بگذری، ایوان روبه رو و کتیبه ای کاشی اش را می بینی و کمی بعد، صدای شرشر آرام آب نمای وسط صحن، جای همه صداهای اطراف می نشیند. آرامگاه «شیخ محمد عارف کاردهی» که مردم مشهد به نام «پیر پالان دوز» می شناسندش. سال هاست که زائران را از شلوغی و هیاهوی اطراف حرم جدا می کند و به خلوتی دنج می رساند. شیخ محمد که از عرفای قرن دهم و هم عصر شیخ بهایی بود، در آرامگاهی خفته است که بنایش در دوره صفوی ساخته شد. او نیز همچون بسیاری از بزرگان هم عصرش در کنار حرم امام هشتم (ع) آرام گرفت تا مدفن او هم زیارتگاه دیگری برای مسافران باشد. شیخ محمد از اهالی روستای «کارده» در نزدیکی مشهد بود که بیشتر عمرش را در مشهد گذراند. عده ای او را پالان دوز و عده ای هم کفاش می دانند. اما هرچه باشد از هرکسی در مشهد سراغش را بگیرید. «پیر پالان دوز» معرفی اش می کند.نکته
در جوار امام هشتم (ع)
آرامگاه پیر پالان دوز جزئی از مجموعه حرم امام رضا (ع) است که از نظر معماری و هنر آفرینی بسیار دیدنی و زیباست. بنابراین می توانید هم به زیارت امام رضا (ع) بروید و هم سری به دیدنی های این مجموعه بزنید.
چطور برسیم؟
دیدار با شیخ
برای زیارت آرامگاه شیخ محمد عارف باید به حرم امام هشتم (ع) و صحن آزادی بروید.آرامگاه پیر پالان دوز در کنار حرم امام رضا (ع) است. به همین خاطر پیدا کردنش کار سختی نیست. این آرامگاه در ضلع شرقی، در ابتدای ورودی «شیخ حر عاملی» یا همان «بست پایان خیابان» قرار دارد. برای رسیدن به آرامگاه پیر پالان دوز، باید خودتان را به «صحن آزادی» حرم برسانید و با خروج از بست شیخ حر عاملی، وارد آرامگاه پیر پالان دوز شوید.
چه می بینیم؟
رودررو با بنایی تاریخی
اصل بنای آرامگاه شیخ محمد عارف در دوره صفوی در زمان حکومت «سلطان محمد خدابنده» ساخته شده و در دوره های مختلف بازسازی شده است. آخرین بازسازی آن هم در سال 1380 بوده است.- درون بنا:
آرامگاه پیر پالان دوز، مثل بسیاری از بناهای تاریخی ایران، یک بقعه چهار طاقی است که ایوان ورودی آن، از قسمت پایین پای مدفون شروع می شود. قبر شیخ هم در قسمت غربی بقعه قرار گرفته و ضریح ندارد. صندوق قبر با شیشه پوشانده شده که ارتفاعی نزدیک به یک متر دارد. دور تا دور فضای داخلی بقعه، کتیبه ای به خط نستعلیق قرار دارد که سوره «انسان» را کتابت کرده. از آنجا که در بنای اولیه کاشی وجود نداشته و داخل بقعه صرفاً با گچ و نقاشی روی آن تزئین شده بوده. در بازسازی ها هم همین اصل رعایت شده. کتیبه سوره انسان هم در زمینه ای سبز رنگ، روی گچ نوشته شده. نکته جالب، نقاشی هایی است که در پیشانی بقعه، درست بالای قبر قرار دارد و به همراه نقاشی زیبایی که روی سقف می بینید، مربوط به بنای اولیه است.
- بیرون بنا:
گنبد مجموعه با کتیبه ای به خط کوفی تزئین شده که شامل تسبیحات اربعه یا همان «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الی الله و الله اکبر» است و دور تا دور صحن در 2 طبقه، حجره هایی قرار گرفته که در اختیار مجموعه اداری آرامگاه است. 2 ایوان ورودی صحن و ورودی بقعه، قرینه است و با کتیبه هایی به خط کوفی تزئین شده است.
از دست ندهید
مسجد فیل و سوغاتی
دیدار با عارف معروف مشهد در برنامه بسیاری از زائران حرم رضوی وجود دارد. پس از دیدار با این شیخ معروف می توانید سری هم به دور و اطراف آن بزنید و بناهای تاریخی زیبای اطراف آن را هم ببینید.در نقطه مقابل آرامگاه پیر پالان دوز، در حلقه دور حرم، مدرسه تاریخی «عباس قلی خان شاملو» قرار دارد که سر در ورودی آن، یکی از تاریخی ترین و زیباترین سردرهای مدارس تاریخی مشابه است. جالب است بدانید هنگام اجرای طرح نوسازی بافت اطراف حرم مطهر، این سر در تاریخی را که وسط خیابان اصلی قرار می گرفته، به کمک بتن ریزی و استحکام از کف، 14 متر روی ریل ویژه ای جابه جا کرده و از وسط خیابان، کنار کشیده اند. «مسجد فیل» هم که یکی از مساجد تاریخی مشهد است، کمی پایین تر از آرامگاه پیر پالان دوز در ابتدای خیابان «شهید نواب صفوی» قرار دارد. به آنجا هم سری بزنید. در مقابل در ورودی آرامگاه هم، بازار قرار دارد که مثل بقیه زائران حرم امام (ع) می توانید در آنجا سوغاتی های مشهد را ببینید و بخرید.
منبع: نشریه سرزمین من، ش 14.
