آنچه درباره منافذ پوست نمی دانستید

گفتگو با دکتر غلامحسین غفارپور، متخصص پوست و مو
آیا شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که وقتی روبه‌روی آینه می‌ایستید و به صورت خود نگاه می‌کنید، منافذ صورتتان کاملا قابل مشاهده‌اند و آرزو می‌کنید که ای کاش دارای منافذ پوستی بسته‌تری بودید؟ اصلا این منافذ چیست و چرا در برخی پوست‌ها گشادی آنها بیشتر به چشم می‌آید؟ پوست مجموعه پیچیده‌ای است که مسوول شمار بسیاری از اعمال فیزیولوژیکی و ایمن‌سازی بدن محسوب می‌شود. همچنین وسیع‌ترین عضو بدن انسان است که حدود 3 تا 4 کیلوگرم وزن و 2 مترمربع وسعت دارد. وظیفه اصلی پوست این است که بسان سدی در برابر ورود مواد خارجی مضر، مواد شیمیایی، عوامل میکروبی و ویروسی به درون بدن عمل و همزمان از خروج آب و مواد معدنی و پروتئین‌ها از درون جلوگیری کند. همچنین پوست، دمای بدن را تنظیم می‌کند؛ یعنی در شرایطی که فردی دچار تب می‌شود یا دمای درونی‌اش بالا می‌رود با گشاد شدن عروق سطحی پوست و افزایش تعریق، گرمای اضافه را دفع و با پایین آوردن گرمای درونی بدن، مانع از نارسایی سلول‌های ارگان‌های داخلی مانند قلب و عروق، کلیه‌ها، کبد، دستگاه گوارش و سیستم اعصاب مرکزی می‌شود. در شرایطی که دمای محیط پایین می‌رود با انقباض عروق سطحی، جریان خون را به درون بدن هدایت می‌کند و مانع از مرگ ساختمان‌های درونی می‌شود. پوست، عضو حسگر است و اعضای حس‌کننده آن مانع از مصدومیت پوست و دستگاه‌های داخلی در مقابل صدمه‌های فیزیکی می‌شوند. همچنین به عنوان عضوی از سیستم دفاعی و ایمن‌سازی عمل می‌کند. پاسخ پرسش‌هایمان را از زبان دکتر غلامحسین غفارپور، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی‌ دانشگاه علوم زشگی تهران بخوانید.

آقای دکتر! چرا منافذ پوست برخی از افراد، باز و قابل مشاهده است؟

پیش از این که بخواهیم به این موضوع بپردازیم، لازم است در مورد ساختمان پوست و وظایف این منافذ، صحبت کنیم تا چرایی گشاد شدن آنها برای خوانندگان مبهم نماند.
منافذ پوست، سوراخ‌هایی هستند که به نحوی ساقه مو و ترشحات غدد چربی‌ساز پوست از آنها خارج می‌شود و اندازه آنها با بزرگی غدد چربی‌ساز و ضخامت ساقه مو ارتباط دارد. قطر و اندازه سوراخ‌ها و منافذ پوست را به 3 دسته تقسیم می‌کنند، دسته اول منافذ بسیار کوچکی هستند که دارای بخش پایانی غدد چربی‌ساز بسیار کوچک و کرک‌‌موهای بسیار ظریف هستند. خواه ناخواه پوست چنین مناطقی چرب نیست و منظره‌ای طبیعی دارد. سوراخ‌های پوست، قابل‌مشاهده نیست و افراد، مشکلی با منافذ پوستشان ندارند. دسته دوم منافذ گشادی هستند که دارای پایانه غدد بزرگ چربی‌ساز و موهایی با قطر متوسط هستند و این منافذ گشاد را فقط در انسان می‌توان دید. محل این منافذ روی صورت به ویژه روی پیشانی، گونه‌ها، بینی و چانه است. همچنین می‌توان این منافذ گشاد را در بخش فوقانی سینه، کمر و جاهایی که محل ظهور جوش غرور جوانی هستند، مشاهده کرد. این منافذ در مناطقی از پوست صورت که معمولا فاقد مو هستند، دیده می‌شود. همچنین در مناطقی از پوست مردان که مو ندارد، می‌توان دید. در زنان، این منافذ در تمامی بخش‌های صورت به ویژه در یک سوم میانی قابل?مشاهده هستند. دسته سوم منافذی هستند که در پوست سر وجود دارند و موهای ضخیمی از آنها خارج می‌شود و دارای چربی فراوان با غده‌های چربی‌ساز بزرگ هستند. تعداد سوراخ‌های پوست در سر، پیشانی، گونه‌ها، بینی و چانه حدود 400 تا 900 عدد در هر سانتی‌متر مربع اما در دیگر نقاط بدن کمتر از 100 عدد در هر سانتی‌متر‌مربع است. تعداد غدد مترشحه عرق در سرتاسر پوست بدن یک انسان تقریبا یک میلیون و 600هزار تا 4 میلیون عدد است که هر کدامشان مستقیما به واسطه یک منفذ بسیار کوچک و غیرقابل رویت به پوست سر باز می‌کنند و عرق خود را در سطح می‌ریزند. این غدد مترشحه در مناطقی مانند لب‌ها و کانال گوش خارجی وجود ندارند و از زمان تولد، فعال هستند. غدد مولد عرق را تنها می‌توان در کف پاهای حیوانات مشاهده کرد و در دیگر نقاط پوستشان وجود ندارد.

آیا می‌توان این منافذ را تنگ‌تر کرد؟

اندازه این منافذ از پیش تعیین شده است و جنبه ژنتیکی و وراثتی دارد بنابراین بسته شدن هر کدامشان با پیدایش کیست‌هایی کم و بیش کوچک و بزرگ همراه می‌شود که منظره ناخوشایندی خواهد داشت. در مواردی این کیست‌ها عفونی و چرکی می‌شوند. تنها راه درمان آنها استفاده از لیزرهای فراکشنال CO2 است که تا حدی این منافذ را کوچک‌تر می‌کند.

آیا مشکلات هورمونی می‌تواند منشأ این منافذ باشد؟

نوزاد هنگام تولد دارای منافذ پوستی گشاد است که از بزرگ شدن غدد چربی‌ساز پوست و در نتیجه منافذشان ناشی می‌شود. از 6 ماهگی به بعد با خروج هورمون‌های مردانه که از مادر به شیرخوار منتقل می‌شود، این غدد و منافذشان کوچک‌تر می‌شود و قابل مشاهده نیست. با رسیدن به سن بلوغ و ظهور هورمون‌های مردانه که محرک این غدد چربی‌ساز هستند این غدد، بزرگ می‌شوند و خواه‌ناخواه منافذشان هم بزرگ‌تر خواهند شد. این روند با چرب شدن پوست همراه است بنابراین تا زمانی که هورمون‌های مردانه در بدن زن و مرد وجود دارد، همچنان این منافذ و غدد چربی‌سازشان بزرگ هستند.

با توجه به توضیحاتی که ارائه دادید، به نظر می‌رسد که این منافذ راه پیشگیری ندارند، درست است؟

بله، هیچ راهی برای پیشگیری نیست.

آیا برای تنگ کردن این منافذ استفاده از تونرها و کرم‌های شرکت‌های تجاری بهداشتی-آرایشی موثرند؟

در حقیقت تونر یک تمیزکننده پوست است و نمی‌تواند روی تنگ‌تر شدن این منافذ تاثیری بگذارد. تنها راه درمان برای تنگ‌تر کردن این منافذ، استفاده از لیزر است.

درمان با لیزر چقدر زمان می‌برد؟ و چند درصد تاثیرگذار است؟

6 جلسه لیزر برای درمان لازم است که موجب تنگ‌تر شدن این منافذ تا میزان 30 درصد خواهد شد.

آیا استفاده از کرم‌های ضدآفتاب، کرم‌پودر و پودرهای آرایشی بر گشاد‌تر شدن این منافذ موثرند؟

افرادی که پوستشان دارای منافذ باز است باید از ضدآفتاب‌های بدون روغن استفاده کنند. استفاده از کرم‌‌پودرها نیز هیچ تاثیری روی میزان قطر این منافذ ندارد. پیشنهاد می‌شود افراد برای پوشاندن این منافذ از کرم‌پودرها و پن‌کک‌های استاندارد یا کرم‌های مخصوص گریم استفاده کنند.

نسبت این منافذ در آقایان و خانم‌ها چگونه است؟

آقایان به دلیل داشتن هورمون‌های مردانه از منافذ باز بیشتری برخوردارند.
منبع مقاله: هفته نامه سلامت