معلم و حادثه در مدرسه

آمادگی در برابر حوادث غیر منتظره

ممکن است ما توانیم خودمان را به خاطر کابوس‌های ناشی از حوادث غیرمنتظره و چگونگی کنار آمدن با آن‌ها ببخشیم! اما بخش مهمی از تجربه ی آموزشی دانش آموزان ما این است که ببینند چگونه با حوادث غیر مترقبه کنار می‌آییم. توصیه‌های زیر می‌توانند در صورت نیاز به شما کمک کنند بر مشکلات فائق آیید.
1- دید مثبتی نسبت به حوادث اضطراری داشته باشید. به خودتان یاد آوری کنید که هر پیشامد غیر مترقبه ای که با آن روبرو هستید یک تجربه ی آموزشی سودمند است، و هرگاه در آینده وضعیت مشابهی برای شما پیش آید، دارای یک تجربه ی اضافه هستید که می‌تواند به کمک شما بیاید.
2- آماده باشید. تا آنجایی که معقول است انتظار شرایط اضطراری را داشته باشید. برای مثال، در کمک‌های اولیه دوره ای ببینید. همین یک ذره اعتماد اضافی می‌تواند در هنگام کلنجار رفتن با بحران، تفاوت زیادی در احساسات شما ایجاد کند.
3- انتظار وقایع غیر منتظره را داشته باشید! تعریف «شرایط اضطراری» عبارت است از «غیره منتظره». در برابر علائم هشدار دهنده اولیه گام‌های مثبتی بردارید تا هیچ چیزی برای شما واقعاً غیره منتظره نباشد.
4- کسی را بشناسید که در رویارویی با حوادث غیر مترقبه مهارت داشته باشد.
از مردمی که در کنار آمدن با شرایط سخت و دشوار مهارت دارند، برای خود یک شبکه حمایتی ایجاد کنید. با مشاهده ی استراتژی‌های کنار آمدنی آن‌ها، از آن‌ها چیز یاد بگیرید.
5- سعی نکنید به تنهایی حریف همه چیز بشوید. بعضی از دانش آموزان ممکن است قادر باشند کارهای مفیدی انجام دهند تا به شما یاری دهند تلاش خود را بر روی ضروری‌ترین کارهایی که برای مهار یک بحران لازم است، متمرکز کنید.
6- وضعیت اضطراری را جابه‌جا کنید. هر گاه امکان داشته باشد، وضعیت اضطراری را به یک محل خصوصی‌تر انتقال دهید. گوشه خلوت یک کلاس خالی می‌تواند مکان بهتری برای سرو سامان دادن یک وضعیت اضطراری باشد تا یک کلاس پر از دانش آموز.
7- هیچ‌کس نمی‌تواند در همان مرتبه ی اول از پس یک وضعیت اضطراری بر آید. فکر نکنید که شما مجبور هستید در هر موقعیت اضطراری به بهترین نحو عمل کنید. وقتی کارها به خوبی پیش نمی‌روند، در خود احساس ناکامی نکنید بلکه تا آنجا که می‌توانید از موقعیت تجربه بیندوزید و بعد از فکر آن بیرون بیایید.
8- معلومات موردی جمع آوری کنید. به اتفاق همکاران، مجموعه ای از یادداشت‌های موردی در ارتباط با شرایط اضطراری و این که چگونه مهار شده‌اند، تهیه کنید. از حوادثی که در گذشته رخ داده‌اند و همچنین از شرایطی که می‌توانستند با بازاندیشی به طور موفقیت‌آمیزتری کنترل شوند، ‌عبرت بگیرید.
9- آماده عمل باشید. تا آنجا که ممکن است آماده باشید. برای مثال، به آدرس منزل و شماره تلفن دانش آموزان دسترسی سریع داشته باشید و اطمینان حاصل کنید که پرونده ی اطلاعات خصوصی آن‌ها به روز و قابل دسترسی باشد.
10- وحشت نکنید! حالت وحشت زده شما به هیچ کس کمک نمی‌کند. سعی کنید خونسرد و آرام به نظر برسید، ولو این که افکار شما در حال چرخش به دور

چگونه یک خبر بد را بهترین نحو گزارش کنیم؟

متأسفانه یک نفر باید خبر بد را اعلام کند، و گاهی اوقات آن یک نفر یعنی ما! اگر چه هیچ چیزی جای یک دوره مشاوره را نمی‌گیرد، اما توصیه‌های زیر ممکن است در مورد این که چگونه خبر بدی را به دانش آموزان بدهید به شما ایده‌هایی بدهد.
1- از صحت خبر اطمینان حاصل کنید. مطمئن شوید به طور دقیق می‌دانید که خبر بد چیست و اطلاعات آن را از کجا دریافت کرده‌اید. شماره تلفن‌های مورد نیاز را آماده داشته باشید.
2- به تنهایی اقدام نکنید. چنانچه میسر باشد، قبل از این که کار شاق رساندن خبر بد به یک دانش آموز را شروع کنید، از یکی از همکاران ترجیحاً از جنس خودتان باشد کمک بگیرید.
3- مکان را تعیین کنید. یک مکان خصوصی و در عین حال غیر رسمی را در نظر بگیرید (دادن خبر بد در مقابل تمام هم کلاسی‌ها می‌تواند برای دریافت کنند ه خبر بسیار کوبنده باشد).
4- برای گام بعدی آماده باشید. از قبل برنامه ریزی کنید که گام پس از دادن خبر بد چیست (مثلاً چه کسی دانش آموز را به بیمارستان یا خانه خواهد برد).
5- از بزرگ کردن خبرهای بد اجتناب کنید. تا حد امکان، دانش آموز مورد نظر را با حالتی معصومانه به بیرون از کلاس ببرید (مثلاً بگویید «ممکن است بیایید با هم به اتاق مدیر برویم؟ فکر می‌کنم او برای شما پیغامی داشته باشد»).
6- با ملایمت جلو بروید. اگر ممکن است ابتدا دانش آموز را دعوت به نشستن بکنید. درست همان موقع چیزی به این مضمون به او بگویید «ببخشید، خبری دارم که خیلی برای شما خوشایند نیست»، و بعد خبر را تا جایی که امکان دارد به نرمی به او برسانید و هر چه قدر لازم باشد به او تسلی بدهید.
7- واکنش‌های عاطفی را بپذیرید. اگر خبر باعث گریه شود بهترین کار این است که او را تشویق کنید که «هیچ ایرادی ندارد، ‌هرچه دارید بیرون بریزید» تا این که بگویید «خودت را جمع کن!» خصوصاً وقتی یکی از همکارانتان نیز حضور دارد، اگر موقعیت ایجاب می‌کند، یکی از شما می‌تواند به فراخور موقعیت دست او را بگیرد یا او را در آغوش بگیرد.
8- در مطلع ساختن دیگران احتیاط کنید. شاید لازم باشد بقیه کلاس را در جریان خبر بد بگذارید. اما حائز اهمیت است که در این مرحله هنوز همه چیز را فاش نکنید. مثلاً بهتر است به آن‌ها بگویید «فلانی خبر بدی دریافت کرده است که کمی به او شوک وارد خواهد ساخت»،‌ تا این که بگویید «مادر فلانی در یک حادثه مجروح شده است».
9- تعیین کنید هر کسی چه قدر بداند. متناسب با طبیعت خبر، تصمیم بگیرید که آیا ضرورت دارد تمام همکارانتان مطلع شوند یا این که لازم است برای مدتی توجه ویژه ای به دانش آموزان مورد نظر مبذول شود.
10- حوادث را پیگیری کنید. تفاوت زیادی ایجاد خواهد شد اگر بتوانید مرتب موقعیت را تحت نظر داشته باشید. این می‌تواند به مفهوم حفظ ارتباط با دانش آموز یا خانواده او باشد، ‌که در هر صورت، بهتر است یک نفر مسؤول این کار باشد تا چند نفر.

کمک به دانش آموزان در جبران شکست

گاهی اوقات پیشامدها برای هر کسی غافلگیر کننده هستند. دانش آموزان ممکن است به علت بیماری، دو هفته ای را به مدرسه نروند یا در زندگی خانوادگی خود با مشکلاتی روبرو شوند که موجب عقب ماندن آن‌ها از درس شود. همچنین دانش آموزان در جبران عقب افتادگی‌های معمولی خود غالباً نیازمند به کمک هستند. توصیه‌های زیر ممکن است به شما کمک کنند تا به آن‌ها یاری دهید دوباره شرایط قبلی خود را بازیابند.
1- برای خود یک جعبه کمک‌های اولیه تهیه کنید. از جزوات و منابعی که حاوی عناوین کلیدی موضوع تدریس شما هستند و می‌توانید در اختیار دانش آموزان قرار دهید، مجموعه ای تهیه کنید. این کار می‌تواند در مواقع ضروری به شما کمک کند جبران زمان از دست رفته دانش آموزان را بکنید.
2- دانش آموزان را تشویق به سؤال کردن بکنید. دانش آ موزانی را که از درس‌های کلیدی مباحث مهم عقب افتاده‌اند تشویق کنید تا ضمن رساندن خود به سطح کلاس، فهرستی از مطالبی که نمی‌توانند متوجه بشوند تهیه کنند. زمانی را برای پاسخ گویی به این سؤالات تعیین کنید.
3- دانش آموزان را تشویق به گرفتن کمک از هم کلاسی‌های خود بکنید. به دانش آموزان کمک کنید از همشاگردی‌های خود به عنوان منابعی برای جبران عقب افتادگی درسی خود استفاده کنند. برای تمام کلاس توضیح دهید که چه قدر مفید است یک مطلب را برای دیگری شرح بدهند.
4- فعلاً کاری به درس‌های گذشته نداشته باشید! برای دانش آموزانی که از بقیه کلاس عقب مانده‌اند توضیح دهید که فعلاً بیشتر اهمیت دارد دروس جاری را یاد بگیرند تا این که بخواهند یک شبه تمام عقب افتادگی‌های خود را جبران کنند. آن‌ها را ترغیب کنید ضمن این که در مطالب جاری، خود را به سطح بقیه کلاس می‌رسانند دروس دیگر را نیز به آرامی مرور کنند.
5- برای جبران عقب افتادگی راه‌های دیگری در نظر داشته باشید. به خصوص برای قسمت‌های حیاتی درس، برای دانش آموزانی که از دروس کلیدی عقب افتاده‌اند، شیوه‌های جایگزینی در نظر داشته باشید. مثلاً، این بخش‌ها را به بسته‌های آموزشی یا دوسویه ای تبدیل کنید تا دانش آموزان بتوانند در اوقات خویش از آن‌ها استفاده کنند. در ضمن برای کسانی که همان مرتبه اول متوجه این عناوین کلیدی نمی‌شوند، جلسات «تکراری» (به جای جبرانی) تشکیل دهید.
6- کمک کنید ترس به دل دانش آموزان راه نیابد. به دانش آموزانی که از درس عقب مانده‌اند کمک کنید دستپاچه نشوند. در ابتدا ممکن است مشکل به بزرگی یک کوه به نظر آید، اما به محض فراگیری، بلافاصله رفع خواهد شد.
7- به دانش آموزان دلگرمی بدهید که شکست مایه ی پیروزی است. به آن‌ها یادآوری کنید که آن‌ها شکست خورده نیستند، بلکه هنوز در تکلیف مورد نظر به پیروزی نرسیده‌اند.
8- ارزش اشتباه کردن را به آن‌ها بشناسانید. نمونه‌هایی برای دانش آموزان بیاورید که اشتباه کردن و وهله ی اول یکی از طبیعی‌ترین راه‌ها برای یاد گیری توأم با موفقیت است.
9- کمک کنید دانش آموزان راهکار خود را بازنگری کنند. وقتی دانش آموزان در حال آماده شدن برای یک امتحان تجدیدی هستند، آن‌ها را تشویق کنید که نه تنها در مورد قسمت‌هایی که قبلاً برای آن‌ها مشکل آفرین بود تحقیق کنند، بلکه راه‌های آماده شدن برای امتحان و شرکت در آن را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. در واقع، به دانش آموزان سفارش کنید که یک شکست در گذشته می‌تواند امتیاز بزرگش برای موقعیت‌های بعدی باشد.
10- از ادیسون برای آن‌ها صحبت کنید، که یک‌صد مین تلاش او برای روشن کردن یک لامپ برق به بار نشست. او بقیه دفعات را به عنوان «99 راه برای نساختن یک لامپ» رها نمود.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.