1. اعلام عروسی و دادن ولیمه
کلینی در کتاب الکافی در «باب الولائم» روایاتی را در این زمینه آورده است: (1)مردی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: «ما در غذای عروسی رائحه ای می یابیم که در سایر غذاها نیست. » امام فرمود: «هیچ عروسی ای نیست که در آن شتر، گاو یا گوسفندی ذبح کنند؛ مگر آنکه خداوند فرشته ای را برمی انگیزد که با او قیراطی از مشک بهشتی است و او مذمور است غذای عروسی را با آن معطر سازد. این همان رائحه ای است که تو استشمام کرده ای. » (2)
امام صادق علیه السلام در روایت دیگری تأکید می کند که چون غذای عروسی غذایی برای امر حلال است، رائحه ای از بهشت بر آن می وزد. (3)
در برخی از روایات آمده است که سور دادن در عروسی یک یا دو روز مستحب است؛ چنان که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای ازدواج با میمونه بنت الحارث ولیمه داد. (4)
از سوی دیگر در روایات سفارش شده است که مراسم عروسی را به مردم اعلام کنید و آن را مخفی برگزار نکنید. (5) از مؤمنان نیز خواسته شده است دعوت برای شرکت در مراسم عروسی را بپذیرند. (6)
2. برگزاری مراسم عروسی در شب
شیخ حر عاملی یک باب (7) از کتاب وسائل الشیعه را به این امر اختصاص داده است. امام باقر علیه السلام خطاب به میسر بن عبدالعزیز فرمود: «ای میسر! در شب ازدواج کن که خداوند شب را مایه سکون و آرامش قرار داده است. » (8)امام رضا علیه السلام فرمود: «ازدواج در شب از سنت است. » (9)
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
شب بیداری روا نیست؛ مگر در سه کار: تهجد و عبادت شب به همراه تلاوت قرآن، برای علم آموزی یا برای عروسی که به خانه شوهر فرستاده می شود. (10)
به استناد این دست از روایات، افزون بر مراسم عروسی، برگزاری مراسم زفاف نیز در شب توصیه شده است. (11)
3. شادی و پایکوبی در مراسم عروسی با رعایت موازین شرعی
شماری از فقها - در برابر کسانی که موسیقی را به غنای حلال و حرام تقسیم کرده اند - غنا را به صورت مطلق حرام دانسته اند؛ اما همین دست از فقیهان به استناد روایاتی که درباره مراسم عروسی رسیده یا روایاتی که چگونگی برگزاری مراسم عروسی حضرت فاطمه علیهاالسلام را تصویر کرده اند، پذیرفته اندکه در مراسم عروسی آوازه خوانی زنان در صورتی که میان زنان و مردان اختلاط نباشد و مردان صدای زنان را نشوند، جایز است؛ (12) چنان که در برخی از روایات خرید و فروش کنیزکان آوازه خوان که در مراسم عروسی آواز می خوانند، یا پرداخت مزد در ازای آوزاه خوانی به آنان مجاز اعلام شده است. (13) در برخی از روایات آمده است که در شب عروسی حضرت فاطمه علیهاالسلام اسماء بنت عمیس دف می زد و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم او را به این کار تشویق می کرد و در حق او چنین دعا کرد: «خدایا! اسماء بنت عمیس را شاد کن که دخترم را شاد کرده است. » (14)براساس برخی از روایات برگزاری مراسم عروسی با چنین حال و هوای شاد و فرح بخشی که البته با حرام آمیخته نیست، باعث تشویق جوانان به ازدواج می شود.
پیداست که استثنای این موارد و تخفیف هایی که برای برگزاری هرچه شادتر مراسم عروسی داده شده است - به رغم تمایل نداشتن شریعت به آوزاه خوانی زنان و استفاده از دف - نشانگر میزان اهتمام شرع به اصل ازدواج و تشویق جوانان به این امر است. (15)
پی‌نوشت‌ها:
1. براساس این روایت دادن ولیمه در چهار مورد سفارش شده است: عروسی، ولادت فرزند، ختنه فرزند، بازگشت از مسافرت. (بنگرید به: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 6، ص 281 و 282. ) در روایات دیگر خریدن خانه و بازگشت از مکه نیز بر این موارد افزوده شده است. (بنگرید به: محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) ، الخصال، ص 313. )
2. «قال رجل لأبی عبدالله علیه السلام: إنا نجد لطعام العرس رائحه لیست برائحه غیره. فقال له: ما من عرس یکون ینحر فیه جزور أو تذبح بقره أو شاه إلا بعث الله تبارک و تعالی ملکاً معه قیراط من مسک الجنه حتی یدیفه فی طعامهم فتلک الرائحه التی تشم لذلک. » (محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 6، ص 281. )
3. «قال رجل لأبی عبدالله علیه السلام: إنا نتخذ الطعام و نستجیده و نتنوق فیه و لا نجد له رائحه طعام العرس؟ فقال: ذلک لأن طعام العرس فیه تهب رائحه من الجنه لأنه طعام اتخذ للحلال. » (همان، ص 282. )
4. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 20، ص 95.
5. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «اعلنوا هذا النکاح و اجعلوه فی المساجد. » (محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 2، ص 1193. )
6. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «اذا دعی احدکم الی ولیمه عروس فلیجب. » (همان. )
7. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 20، باب استحباب التزویج و زفاف العرائس لیلا.
8. «یا میسر تزوج باللیل فإن الله جعله سکنا. » (همان، ص 91. )
9. «من السنه التزویج باللیل. » (همان. )
10. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لا سهر إلا فی ثلاث: متهجد بالقرآن أو فی طلب العلم، أعو عروس تهدی إلی زوجها. » (محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) ، الخصال، ص 112. )
11. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 20، ص 91، ح 2.
12. شیخ انصاری می گوید: «دوم از موارد استثنا از غنای حرام، آوازه خوانی زن در عروسی است به شرط آنکه با مراسم دیگری همچون سخن گفتن باطل، نواختن آلات لهو، اختلاط مردان با زنان، همراه نباشد، مشهور قائل به استثنا هستند.» (بنگرید به: مرتضی انصاری، المکاسب، ص 40. ) شهید ثانی آورده است: «آوازه خوانی برای زنان در عروسی جایز است؛ در صورتی که بر گفتار باطل لب نگشایند و آلات لهو را ننوازند؛ حتی اگر دفی باشد که دارای سنج است؛ البته اگر بدون آن باشد، جایز است. همچنین مرد نامحرم آوای ایشان را نشنود. » (بنگرید به: زین الدین بن علی جبعی عاملی (شهید ثانی) ، شرح اللمعه، ج 1، ص 272. ) صاحب جواهر معتقد است: «به استناد روایات، آوازه خوانی زنان جایز است، به ویژه آنکه عمل اصحاب ضعف آن را جبران کرده است، بنابراین به مقتضای قاعده اطلاق و تقیید، گریزی از پذیرش استثنا نیست. » (بنگرید به: محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج 22، ص 50. ) امام خمینی قدس سره می نویسد: «آوازه خوانی زنان در مجالس عروسی چنان که گویند، استثنا شده است و این استثنا بعید نمی باشد. » (بنگرید به: روح الله موسوی خمینی، تحریر الوسیله، ج 7، ص 250. )
13. برای آگاهی بیشتر از این دست از روایات بنگرید به: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 5، باب کسب المغنیه و شرائها؛ محمد بن حسن طوسی، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج 3، باب اجر المغنیه؛ محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، باب المکاسب؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 17، ص 120، باب تحریم کسب المغنیه الا لزف العرائس. فقهای شیعه در مورد این مسئله، در مکاسب محرمه در مبحث «غنا» گفتگو کرده اند. برای نمونه بنگرید به: مرتضی انصاری، المکاسب، ص 313- 285؛ بنگرید به: علی نصیری، قرآن و هنر، ص 221- 218.
14. محمد حسین طباطبایی بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج 20، ص 170.
15. در مورد مباحث فقهی که به مناسبت های گوناگون در این کتاب آمده است، توصیه می شود هر کسی به آرای مرجع تقلید خود مراجعه کند.
/ج
