نویسنده: عبدالحسین بینش
سرزمین فلسطین از سوی غرب به دریای مدیترانه، از شمال به جمهوری لبنان، از شرق به رود اردن و جمهوری سوریه و از جنوب به شبه جزیره ی سینا ـ ی مصر ـ محدود می باشد. از فلسطین گاه با عنوان سوریه ی جنوبی یاد می شود، زیرا که از لحاظ جغرافیایی بخشی از جنوب سوریه را تشکیل می دهد. این سرزمین از نظر جغرافیایی برای کشورهای عربی حائز اهمیت بسیار است، زیرا در قلب این کشورها قرار دارد و در حقیقت به مثابه ی پلی است که ممالک عربی آسیا را به سرزمینهای عربی آفریقا متصل می کند و راه ارتباط و اتصال جزیره العرب به دریای مدیترانه به شمار می آید(1).
فلسطین 27024 کیلومتر مربع وسعت دارد. از این مقدار دو دریاچه ی طبریه و حوله و نصف دریای مرده (بحرالمیت) ـ که متعلق به فلسطین است ـ 704 کیلومتر مربع را به خود اختصاص داده اند و ـ 26320 کیلومتر مربع باقیمانده خشکی است.(2)
سرزمین فلسطین شهرها، بنادر، و آبادیهای فراوان دارد؛ که جغرافی دانان و جهانگردان مسلمان به شرح و توصیف آنها همت گمارده اند. یاقوت حموی، جغرافی دان شهیر اسلامی درباره¬ی فلسطین می نویسد: «فلسطین آخرین ناحیه¬ی شام از سوی مصر و مرکز آن بیت المقدس است. از مشهورترین شهرهای آن عسقلان، رمله، غزه، ارسوف، قیساریه، نابلس، اریحا، عمان، یافا و بیت جبرون می باشد». در تعیین حدودش گفته اند: فلسطین نخستین اجناد (مفرد آن جند =لشکرگاه) شام از ناحیه ی غرب است. طول آن برای سواره مدت سه روز است. آغاز آن از رفح از سوی مصر و پایان آن الّلجون از سوی غور است. عرض آن نیز از یافا تا اریحا حدود سه روز است، بیشتر آن کوهستانی و دشت در آن کم است.(3)
مهم ترین شهر فلسطین بیت المقدس است. مسلمانان برای این شهر فضایل بسیاری قائل اند؛ و قداست مسجدش را همسنگ قداست مسجدالحرام و مسجدالنبی می دانند.(4) در زبان فارسی زیباترین توصیف را از ـ بیت المقدس ناصر خسرو قبادیانی ـ شاعر و نویسنده ی سده های چهارم و پنجم هجری ـ دارد که می نویسد:
«سواد و رستاق بیت المقدس همه کوهستان است، همه کشاورزی و درخت زیتون وانجیر و غیره تمامت بی آب [دیم ] است و نعمتها فراوان و ارزان باشد. و کدخدایان باشند که هر یک پنجاه هزار من روغن زیتون در چاهها و حوضها پر کنند و از آنجا به اطراف عالم برند. و گویند به سرزمین شام قحط نبوده است و از ثقات شنیدم که: پیغمبر، علیه السلام و الصلوه، را به خواب دید یکی از بزرگان که گفتی: یا پیغمبر خدا! ما را در معیشت یاری کن». پیغمبر،علیه السلام، در جواب گفتی: «نان و زیت شام بر من». اکنون صفت شهر بیت المقدس کنم: شهری است بر کوهی نهاده و آب نیست مگر از باران، و به رستاقها چشمه های آب است، اما به شهر نیست. و شهری بزرگ است که آن وقت که دیدیم بیست هزار مرد در وی بودند و بازارهای نیکو و بناهای عالی، و همه ی زمین شهر به تخته سنگها فرش انداخته و هر کجا کوه بوده است و بلندی، بریده اند و هموار کرده، چنان که چون باران بارد همه ی زمین پاکیزه شسته شود. و در آن شهر صنّاع بسیارند و هر گروه را رسته ای جدا باشد. و جامع آن مشرقی است و با روی مشرقی شهر با روی جامع است».(5)
یادآور می شود که پس از اشغال سرزمین فلسطین به وسیله ی صهیونیستها و تشکیل دولت غاصب اسرائیل در این منطقه، جغرافیای سیاسی فلسطین پیوسته دستخوش تغییر بوده است و منازعه ی تاریخی تقسیم آن میان اعراب و یهود ادامه دارد. آخرین اقدام ارضی، احداث دیوار حایل به وسیله ی اسرائیل است، که قصد دارد به این وسیله فلسطینیان را در مناطقی محدود محصور گرداند. این موضوع نخست در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح گردید، ولی شورا پرونده را به دیوان بین المللی لاهه ارجاع داد. داوران این دیوان نیز، به استثنای نماینده ی آمریکا، همگی به نفع فلسطینیان رأی داده خواستار تخریب دیوار و پرداخت غرامت به فلسطینیان گردیده اند.(6)
فلسطین 27024 کیلومتر مربع وسعت دارد. از این مقدار دو دریاچه ی طبریه و حوله و نصف دریای مرده (بحرالمیت) ـ که متعلق به فلسطین است ـ 704 کیلومتر مربع را به خود اختصاص داده اند و ـ 26320 کیلومتر مربع باقیمانده خشکی است.(2)
سرزمین فلسطین شهرها، بنادر، و آبادیهای فراوان دارد؛ که جغرافی دانان و جهانگردان مسلمان به شرح و توصیف آنها همت گمارده اند. یاقوت حموی، جغرافی دان شهیر اسلامی درباره¬ی فلسطین می نویسد: «فلسطین آخرین ناحیه¬ی شام از سوی مصر و مرکز آن بیت المقدس است. از مشهورترین شهرهای آن عسقلان، رمله، غزه، ارسوف، قیساریه، نابلس، اریحا، عمان، یافا و بیت جبرون می باشد». در تعیین حدودش گفته اند: فلسطین نخستین اجناد (مفرد آن جند =لشکرگاه) شام از ناحیه ی غرب است. طول آن برای سواره مدت سه روز است. آغاز آن از رفح از سوی مصر و پایان آن الّلجون از سوی غور است. عرض آن نیز از یافا تا اریحا حدود سه روز است، بیشتر آن کوهستانی و دشت در آن کم است.(3)
مهم ترین شهر فلسطین بیت المقدس است. مسلمانان برای این شهر فضایل بسیاری قائل اند؛ و قداست مسجدش را همسنگ قداست مسجدالحرام و مسجدالنبی می دانند.(4) در زبان فارسی زیباترین توصیف را از ـ بیت المقدس ناصر خسرو قبادیانی ـ شاعر و نویسنده ی سده های چهارم و پنجم هجری ـ دارد که می نویسد:
«سواد و رستاق بیت المقدس همه کوهستان است، همه کشاورزی و درخت زیتون وانجیر و غیره تمامت بی آب [دیم ] است و نعمتها فراوان و ارزان باشد. و کدخدایان باشند که هر یک پنجاه هزار من روغن زیتون در چاهها و حوضها پر کنند و از آنجا به اطراف عالم برند. و گویند به سرزمین شام قحط نبوده است و از ثقات شنیدم که: پیغمبر، علیه السلام و الصلوه، را به خواب دید یکی از بزرگان که گفتی: یا پیغمبر خدا! ما را در معیشت یاری کن». پیغمبر،علیه السلام، در جواب گفتی: «نان و زیت شام بر من». اکنون صفت شهر بیت المقدس کنم: شهری است بر کوهی نهاده و آب نیست مگر از باران، و به رستاقها چشمه های آب است، اما به شهر نیست. و شهری بزرگ است که آن وقت که دیدیم بیست هزار مرد در وی بودند و بازارهای نیکو و بناهای عالی، و همه ی زمین شهر به تخته سنگها فرش انداخته و هر کجا کوه بوده است و بلندی، بریده اند و هموار کرده، چنان که چون باران بارد همه ی زمین پاکیزه شسته شود. و در آن شهر صنّاع بسیارند و هر گروه را رسته ای جدا باشد. و جامع آن مشرقی است و با روی مشرقی شهر با روی جامع است».(5)
یادآور می شود که پس از اشغال سرزمین فلسطین به وسیله ی صهیونیستها و تشکیل دولت غاصب اسرائیل در این منطقه، جغرافیای سیاسی فلسطین پیوسته دستخوش تغییر بوده است و منازعه ی تاریخی تقسیم آن میان اعراب و یهود ادامه دارد. آخرین اقدام ارضی، احداث دیوار حایل به وسیله ی اسرائیل است، که قصد دارد به این وسیله فلسطینیان را در مناطقی محدود محصور گرداند. این موضوع نخست در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح گردید، ولی شورا پرونده را به دیوان بین المللی لاهه ارجاع داد. داوران این دیوان نیز، به استثنای نماینده ی آمریکا، همگی به نفع فلسطینیان رأی داده خواستار تخریب دیوار و پرداخت غرامت به فلسطینیان گردیده اند.(6)
پی نوشت ها :
1 ـ سرگذشت فلسطین یا کارنامه ی سیاه استعمار، زعیتر، اکرم، ترجمه ی اکبرهاشمی رفسنجانی، بی نا، بی تا، بی جا، ص 21.
2 ـ همان.
3 ـ معجم البلدان، حموی، یاقوت، دارصادر، بیروت، 1399 هـ (1979 م) واژه ی فلسطین.
4 ـ در اهمیت این مسجد همین بس که پیش از تعیین کعبه به عنوان قبله، مسلمانان به سوی آن نماز می گزاردند. درباره ی فضایل شهر بیت المقدس پس از فتح آن به وسیله ی صلاح الدین ایوبی کتابهای بسیاری نوشته شد، تا بدین وسیله توّجه مسلمانان به آن جلب گردد و در مقابل صلیبیها از آن دفاع کنند (ر.ک. فضائل بیت المقدس، ضیاءالدین محمدبن عبدالواحد بن احمد مقدس حنبلی، دارالفکر، دمشق، سوریه، 1405 هـ ، ص 26ـ 27)
5 ـ سفرنامه ی حکیم ناصر خسرو قبادیانی، به کوشش محمد دبیر سیاتی، کتاب فروشی زوّار، تهران، 1356، ص 35 ـ 36.
6 ـ روزنامه ی جمهوری اسلامی، شماره مورخ بیستم تیرماه 1383.
