نویسندگان: مهدی مهریزی و محمود لطیفی
یک. طرح موضوع
انسان بر اثر نیاز، یا میل فطری، زندگی جمعی دارد. و نمی تواند از این هویّت جمعی جدا شود، چرا که بسیاری از نیازهای او، در پرتو حیات اجتماعی حاصل می گردد. از طرفی در ادیان الهی و اسلام، انسان ها به دو گروه مؤمن و کافر دسته بندی می شوند. گروهی که به ندای دین پاسخ مثبت داده و ایمان آورده اند، «مسلمان» نامیده می شوند، و آنان که از پذیرش سرباز زده اند، «کافر» محسوب می گردند.این دسته بندی، احکام و آثاری را در پی دارد و قلمرو حقوق و وظایف دو گروه را جدا می کند. طبیعی است، که یک نظام سیاسی مبتنی بر دین، خط مشی سیاست خارجی خود را براساس این آثار و لوازم تعیین می کند، و پیروان آن آیین نیز، روابط خود را براساس دستورهای مذهبی خویش منظم می سازند.
طرح پژوهشی« مرزهای ارتباط با کفار» در صدد شناسایی و تبیین این محدودیت ها، آثار و لوازم ایمان و کفر و مبانی فکری و عقیدتی این دسته بندی اجتماعی است و پرسش هایی از نوع نمونه های زیر را پاسخ می دهد:
کافر چگونه شخصیتی دارد؟
تقسیم انسان ها، به مسلمان و کافر چه آثار شخصیتی و انسانی را به دنبال می آورد؟
اصول کلی حاکم بر روابط مسلمان و کافر چیست؟
مرز این محدودیت ها در قلمرو سیاست، فرهنگ، اقتصاد و... چه می باشد؟
و سؤال های دیگری از این قبیل، که در بند شش به صورت ریزتر آمده است.
دو. پیشینه تحقیق
در مطالعه تاریخ این موضوع و ریشه یابی آن در بستر زمان، خواه ناخواه باید به عصر پیامبر(ص) برگردیم. پس از هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان به مدینه، پیمان ها و نامه های رسول خدا (ص) به کفار اولین مرحله طرح این موضوع بوده است. (1)با طرح احکام مربوط به تولّی و تبرّی، جهاد، قوانین ذمّه و دعوت جهانی، این موضوع گسترش یافت. فتوحات مسلمین پس از رحلت پیامبر و برخورد مسلمانان با غیرمسلمانان سببِ طرح عینی تر این مسائل و زمینه شکل گیری اولین آثار مستقل در پاره ای از این موضوعات شد.
کتاب الخراج و الرد علی الاوزاعی اثر ابو یوسف(113-182هـ)و السیر الصغیر و الکبیر تألیف محمدابن حسن شیبانی متولد 132 هجری و علم المغازی و السیر نوشته محمد بن اسحاق(متوفای 151هجری)، اولین کتب مستقل در این موضوع است.
در دوره های بعد، این موضوع در ضمن مجموعه های حدیثی و فقهی، به عنوان کتاب الجهاد، کتاب الخراج، احکام اهل الذمه و... به صورت غیرمستقل مورد پژوهش قرار گرفت. البته در برخی از زمان ها به دلیل ارتباط میان مسلمین و کفار این مبحث دوباره مطرح شده که نتایج آن به صورت نوشته هایی فقهی بر جای مانده است مانند:
رساله فی الخراج نوشته مقدس اردبیلی(م 993هـ)
کتاب الخراج نوشته محقق کرکی(م 940هـ)
ذبیحه اهل الکتاب اثر شیخ بهایی، (950-103هـ)
بیش ترین پژوهش ها و آثار اسلامی در این زمینه به دوره های اخیر مربوط می شود، یعنی دوره شکل گیری سازمان های بین المللی و طرح حقوق بشر و پیدایش نظام های سیاسی نوین(2) و تحوّل روابط.
سه. ضرورت تحقیق
ضرورت پژوهشی نو و بازنگری مجدد به منابع دینی در این زمینه، با ذکر چند مقدمه روشن می گردد:الف- گستردگی دامنه روابط انسان ها در دنیای کنونی، که نشأت گرفته از پیشرفت صنعت و تکنولوژی است و جهان را به صورت دهکده ای بزرگ درآورده است، به طوری که انسان ها به آسانی می توانند با یکدیگر تماس گرفته و ارتباط برقرار سازند.
ب- سلطه دولت های کفر بر سازمان های جهانی و برخورداری آنان از قدرت نظامی و اقتصادی برتر، که عامل در اختیار گرفتن سیاست جهان شده است.
ج- گسترش ارتباطات علمی و آموزشی، در مراکز پژوهشی و آموزش عالی.
د- فراوانی سفرهای تفریحی و فرهنگی و رشد پدیده ای به نام «توریسم».
هـ- پژوهش های گسترده و عمیق در زمینه حقوق بشر و روابط ملت ها و دولت ها در جهان و انتقاد آنان از حقوق بشر اسلامی.
و- پراکندگی پژوهش های انجام شده از سوی محققان مسلمان در این زمینه، بدین معنی که هر کدام زاویه ای از موضوع را مورد تحقیق قرار داده اند و فقدان پژوهشی جامع که به همه مباحث پرداخته باشد.
ز- استقرار دولت جمهوری اسلامی که بنا دارد کلیه روابط اجتماعی و فردی خود را براساس دین استوار سازد.
این ها و برخی عواملی دیگر ضرورت پژوهشی نو، جامع و عمیق را در این قلمرو ضروری می سازد.
چهار. اهداف تحقیق
با توجه به مطالب بند دو و سه که تاریخ و ضرورت پژوهش را بیان داشت، این تحقیق می تواند اهداف زیر را دنبال کند:الف- ارائه دیدگاه جامع اسلام در مسأله ارتباط مسلمانان با کفار،
ب- نقد و پاسخ ایرادها و اشکال ها در زمینه حقوق بشر اسلامی،
ج-شناخت و تبیین مبانی فکری و فقهی سیاست خارجی نظام اسلامی،
د- روشن گری در زمینه وظیفه عملی مسلمین در برخورد با پیروان ادیان دیگر.
پنج. مبادی تحقیق
در این پژوهش علاوه بر مبادی عمومی هر تحقیق در زمینه علوم انسانی و علوم اسلامی، مبادی ویژه ای را باید در نظر داشت:الف- موضوع شناسی کامل و گسترده در زمینه روابط بین الملل، حقوق بشر، توریسم و آشنایی با ماهیت این مفاهیم در دنیای فعلی.
ب- پژوهش و تحقیق، به دور از بافت جبرآمیز حاکم بر روابط ملت ها و دولت ها در تاریخ معاصر.
ج- نگرش کاربردی به موضوعات و مباحث موردنظر.
د- اطلاع از انتقادها و ایرادها در حوزه روابط دنیای اسلام و کفر.
شش. سرفصل ها
مباحث قابل بررسی و پژوهش در این موضوع را، در ضمن چند فصل می توان دنبال کرد:یک:مفاهیم و واژه ها
1- تولی و تبرّی2- ملیّت و امّت
3- کافر
4-بیگانه
5-اهل کتاب
6-اهل ذمّه
7- جزیه
8-وطن
9-دارالاسلام و دارالکفر
10-رسمیت و شناسایی
11- تابعیت
12-امنیت
13-روابط
14-جهاد و صلح
15-حقوق بین الملل
16-امان
دو: پیشینه روابط بین الملل
1-تمدن های باستان2- ادیان الهی
3- جهان معاصر
4- مسلمانان[ زمان پیامبر(ص)، خلفای راشدین، عصر خلفا، صفویان، عثمانیان، معاصر]
سه: مبانی حقوقی روابط بین الملل
1-وحی2- عقل
3-عرف
4- سیره عقلا
5- قراردادها
چهار: شخصیت انسانی کافر از دیدگاه اسلام
1- تعریف کفر و کافر2-اقسام و اصناف کفّار
3- اسلام و شخصیت انسان
4- شخصیت انسانی کافر
5-موارد و معیارهای تکفیر
پنج: اصول روابط بین الملل اسلامی
الف)اصول عامّه1-کرامت انسان
2- دعوت به حق و عدل
3- التزام به معاهدات و پیمان ها
4- تفاهم بین المللی
5-برابری ملت ها در حقوق انسانی
6-حمایت از مظلومان و محرومان کافر
7- نفی سبیل کافر بر مسلم
8- عدم اعتماد و رکون به ظالمان و کفّار
9-امانت داری نسبت به کفّار
10-عزّت مسلمین
ب) اصول کلی روابط صلح آمیز
1-صلح و همزیستی مسالمت آمیز
2- مشارکت و تعاون در راه کرامت انسانی
3- عدم مداخله در امور یکدیگر
4-عدم توسل به زور
5- حکمیّت و حل مسالمت آمیز اختلاف ها
6- تألیف قلوب
ج)اصول کلی روابط قهرآمیز
1- آمادگی رزمی
2- ارعاب و تهدید
3- عدم اتخاذ بطانه
4- مقابله به مثل
شش: روابط فرهنگی
1- مناظره های علمی، عقیدتی و...2- تبادل علوم و تجارب
3- تعلیم و تعلم کفّار(تبادل فرهنگی)با مسلمین
4-مسابقات علمی، ورزشی، هنری و گرفتن و دادن جوایز
5- تبلیغ کفار در شهرهای اسلامی با استفاده از امکانات مسلمین
6- شنیدن و نگاه کردن به برنامه های وسایل ارتباط جمعی کفار
7-امر به معروف و نهی از منکر نسبت به کفار در بلاد اسلام و یا بلاد کفر
8- مبادله کتب و اسناد علمی و فرهنگی و دینی( هدیه و یا فروش قرآن و... به کفار و... )
9- روابط ورزشی با کفار
10-توریسم و رفت و آمد کفار به بلاد اسلامی و برعکس
11-دروغ گفتن و دادن اطلاعات نادرست به کفّار
هفت: روابط سیاسی
1-تبادل سفیر2- به رسمیّت شناختن دولت های کفر
3-حمایت از دولت های کفر
4- حمایت از نهضت های آزادی بخش کافر
5- مداخله سیاسی در کشورهای کافر
6- دادن مناصب اداری به کفار و گرفتن مناصب از آنان(استخدام نمودن یا شدن از بعد سیاسی)
7-استخدام مستشاران کافر در امور نظامی، اقتصادی، آموزشی
هشت: روابط اقتصادی
1-داد و ستد با کفار2- استقراض از کفار و یا دادن قرض به آن ها( با بهره یا بدون بهره)
3- حریم مالکیت کفار
4- کالاهایی که خرید و فروش آن به کفار ممنوع است
5-فروش اجناس حرام و نجس به کفار و یا خرید آن از کفار
6- اجاره اراضی کفار و اجاره دادن زمین به آنان
7- استخدام کفار در نظام اسلامی و اجیر گرفتن آنان از سوی اشخاص و مؤسسات خصوصی( از بعد اقتصادی)
8-جعاله، شرکت، مضاربه، و مساقات و... با کفار
9- مزایده، مناقصه، بین مسلم و کافر
10-خرید نسیه، سلف، سفارش خرید و... به کفار و یا از کفار
11-معاملات تهاتری با کفار
12- کالاهایی که ورود آن به بلاد اسلامی جایز نیست
13-سرقت از کافر و غل و غش در معامله با آنان و ندادن حقوق مالی قابل اختلاس (دزدیدن از آب و برق و... )
14-خرید و فروش اطلاعات نظامی، سیاسی و...
15-محاصره اقتصادی کفار از سوی مسلمانان یا محاصره اقتصادی مسلمین از سوی کفار
16-استفاده از اضطرار کفّار در روابط اقتصادی
17-دادن رشوه، باج، حق ترانزیت به کفار و گرفتن از آنان
نه: روابط حقوقی
1- قضاوت کفار و حکمیت آنان در امور قضایی، مالی، فرهنگی، سیاسی، ورزشی، هنری و...2- معاهده با کفار الف) دو جانبه؛ ب) یک جانبه؛ و پذیرش تعهدات آنان
3- اجرای حدود و قصاص نسبت به کفار
4- دیه دادن و گرفتن از کفار
5- توارث میان مسلم و کافر
6- گرفتن خمس و زکات، جزیه و خراج و مالیات از کفار و پرداخت به آنان
7- لقطه(مال پیدا شده) در بلاد کفار
8-دادن امتیاز به کافر
9-تبعید مسلمانان به بلاد کفار و پذیرش تبعیدی کفار
10-وقف و نذر برای کفار
11-وکالت دادن یا گرفتن از کفار
12- حق شفعه برای کافر و نسبت به اموال ایشان
13-استرداد مجرمین به کفّار
14-تجسّس
الف) از کفار
ب)برای کفار
ج)کفار از مسلمانان
15-ازدواج با کفار
16- بیمه کردن و پرداخت حق بیمه به آنان
17-استخدام کفار در نظام اسلامی( از بعد حقوقی)
ده: روابط نظامی و جنگی
1- انواع جهاد2- صلح و جایگاه آن
3- خرید و فروش سلاح به کفار
4-اسیران کافر
5- فدیه دادن و گرفتن از آنان
6- تخریب امکانات اقتصادی و... کفار
7-کاربرد حیله های جنگی در برابر کفار
8-استفاده از سلاح های ممنوع در جنگ با کفار
9-قتل عام و تحدید نسل کفار
10-تقویت نظامی کفار علیه یکدیگر
یازده: روابط اخلاقی و فردی
1- اصول انسانی در روابط اخلاقی با کفار2- محدودیت های شرعی در روابط فردی
3-حفظ وقار و حیثیت اسلامی در روابط اخلاقی
4-استثناها در روابط اخلاقی و فردی با کفار
دوازده: احکام
1- طهارت و نجاست کفار2- ابزار و وسائل و ادوات آنان
3-طهارت و نجاست صنایع کفّار
4-مواد خوراکی و دارویی کفار
5-صید و ذبیحه آنان
6- ورود کفار به اماکن مقدسه«مشاهد مشرفه، مساجد، مکه و مدینه و... »
7-دفن کفار در بلاد اسلامی و قبرستان مسلمانان
8-شهدای کفار
9-پیوند اعضای کافر به مؤمن و برعکس
10-درمان کفار بیمار و استفاده از خدمات درمانی، بهداشتی آنان
11- تشریح بدن کافر
منابع تحقیق :
مصادر و منابع این پژوهش در چهار قسمتِ کتب عربی، فارسی، مقالات و کلیدهای فقهی ارائه می گردد.
در معرفی کتب و مقالات، ترتیب الفبایی عنوان کتاب و مقاله را ملاک قرار داده ایم.
الف. کتب عربی(3)
1- آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، وهبه الزحیلی، دارالفکر، بیروت، سوم، 1401-1981.
2-آراء الفقها فی المرتد عن الاسلام، د. محمد جمال الدین عواد، الازهر، 3/ 1975، 225ص.
3- احکام الاسری و السبایا فی الحروب الاسلامیه، عبداللطیف عامر، دارالکتب الاسلامیه، بیروت، 1406-1986.
4- احکام اهل الذمه، ابن قیم الجوزیه، ابوعبدالله شمس الدینی، دارالعلم للملایین، بیروت، 1981م.
5- احکام الحرب و السلم، محمد اللافی، داراقرأ- لیبی، 1398-1989، 1068ص.
6- احکام الذمیین و المستأمنین فی دارالاسلام، د. عبدالکریم، زیدان، مطبعه البرهان، بغداد، اول، 1382هـ 1963.
7-الاحکام العامه فی قانون الامم، ج1، محمد طلعت القنیمی، المعارف، اسکندریه، 1970م.
8-احکام المرتد، صالح بن ابراهیم بن سلیمان، الحمود المعهد العالی للقضاه، الریاض، 1403هـ.
9-احکام المرتد، العلامه آقامحمدعلی بن آقا محمدباقر، الهزار جریبی النجفی، 1245هـ.
10-احکام المرتد فی الاسلام، سایسبنج، عبدالله حلیم، کلیه الشریعه و الدراسات الاسلامیه، جامعه ام القری، مکه، 1403هـ.
11-احکام المرتد فی الشریعه الاسلامیه، دراسه مقارنه، نعمان عبدالرزاق، السامرائی، دارالعلوم، الریاض، 1403هـ 1983م، 292ص.
12-الاسلام و العلاقات الدولیه، محمود، شلتوت، القاهره.
13-الاسلام و القانون الدولی، حسین ندا، حسین، کلیه القانون جامعه بغداد، بغداد، 1984م.
14-اصول العلاقات العامه فی الدعوع الاسلامیه، محمود یوسف، مصطفی، کلیه الاعلام، جامعه القاهره، القاهره، 1983م.
15-اهل الذمه فی الاسلام، جشی، حسن، القاهره، 1949م.
16-اهل الکتاب، حسن الزین، بیروت، 1402هـ، 82ص.
17-البیان العالمی عن حقوق الانسان فی الاسلام، سالم عزام، المجلس الاسلامی الدولی، لندن 1401هـ.
18-التحالف السیاسی فی الاسلام، منیر محمد، الغضبان، مکتبه المنار، الزرقاء، 1982م، 208ص.
19-التعایش الدینی فی الاسلام، موسی العرب.
20-التعصب و التسامح بین المسیحیه و الاسلام، محمد الغزالی، مطبعه حسان، قاهره، 361ص.
21-الجزیه و الاسلام دینیت، دانییل. ترجمه فوزی فهیم جادالله، دار مکتبه الحیاه، بیروت، 1960م.
22-الجهاد فی الاسلام، محمد شدید، مؤسسه الرساله، بیروت، 1980م.
23-الجهاد فی سبیل الله، ج2، عبدالله بن احمد القادری، دارالمناره جدّه، دوم، 1412هـ 1992م.
24-الجهاد و الحقوق الدولیه العامه فی الاسلام، ظاهر القاسمی، دارالعلم للملایین، بیروت، 1982م.
25-حقوق الانسان، وزاره الارشاد و الانباء، الکویت 1963م.
26-حقوق الانسان، 2ج، جمعی، دارالعلم للملایین، بیروت، 1989م.
27-حقوق الانسان بین تعالیم الاسلام و اعلان الامم المتحده، محمد الغزالی، مکتبه التجاریه، القاهره، 1383ق.
28-حقوق اهل الذمه فی الدوله الاسلامیه، ابوالاعلی، المودودی، دارالفکر، بیروت، 40ص.
29-الخراج و النظم المالیّه للدّوله الاسلامیه، محمد ضیاءالدین الریس، مکتبه الانجلو المصریه، القاهره، 1961م.
30-دراسات الاسلامیه فی العلاقات الاجتماعیه و الدولیه، دارالقلم، الکویت، 1974م.
31-دارالاسلام و دارالعرب و العلاقه بینهما، عابد محمد القبانی، کلیه الشریعه و الدراسات الاسلامیه، جامعه ام القری، مکه المکرمه، 1401هـ.
32. الدبلوماسیه فی الاسلام، محمد، التابعی، دارالنیل، 1982 م( سلسله دراسات قومیه).
33-دور اهل الذمه فی المجتمع المصری فی العصر العثمانی، موسی موسی، نصر، کلیه الآداب، جامعه الاسکندریه، اسکندریه، 1984م.
34-الدوله الاسلامیه فی العصر العباسی و العلاقات السیاسیه مع الامویین و العباسیین، حسین محمد سلیمان، عالم الکتب، الریاض، 1404هـ 1984م، 338ص.
35-الدوله الحمدانیه فی حلب و موقفها من القوی الاسلامیه و البیزنطه، محمد السید محمود، قندیل، کلیه الآداب، جامعه المنیا، 1984م.
36-رسل الملوک و من یصلح للرساله و السفاره، ابن الفراء، (القرن الرابع الهجری).
37-السرخسی حجه القانون الدولی الاسلامی، 1-2، عبدالاسلام خورشید.
38-السفارات فی الجاهلیه و الاسلام، محمد بللی، القونی، الایمان و العلم، 1977م، ص59.
39-الشرع الدولی فی الاسلام، نجیب، الامنازی، دمشق، 1360هـ.
40-الشریعه الاسلامیه و القانون الدولی، علی علی، منصور، القاهره، 1962م.
41-الشریعه الاسلامیه و القانون الدولی العام، زیدان، د. عبدالکریم، بغداد، 1396هـ 1976م.
42-الصلات الخارجیه فی عهدالدوله الاسلامیه الاولی، حمد، الجابر، 1983م، صص 801-818.
43-طبیعه العلاقه الاسلامیه الیهودیه فی القرآن الکریم، یاسر، عمار، 1983م، صص 28-35.
44-العلاقات الاجتماعیه بین المسلمین و غیرالمسلمین فی الشریعه الاسلامیه و الیهودیه و المسیحیه و القانون، بدران ابوالعینین، بدران، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1985م، 361ص.
45-العلاقات الانسانیه فی القرآن الکریم، حمزه ابراهیم، فوده، نادی مکه المکرمه الثقافی، مکه، 1403هـ.
46-العلاقات بین الخلافه الموحدیه و المشرق الاسلامی، ابتسام مرعی، خلف الله، کلیه الآداب، جامعه الاسکندریه، اسکندریه، 1984م.
47-علاقه الخلافه العباسیه بدویلات المشرق فی القرن الثالث الهجری، مجید، میسون هاشم. کلیه الآداب، جامعه الموصل، موصل 1983م.
48-علاقات الدوله الاسلامیه فی العصر النبوی مع بلاد الشام و بیزنطه، د. احمد، الشبول، کلیه الآداب، جامعه الملک سعود، 1404هـ.
49-العلاقات الدولیه، احمد شبلی، مکتبه النهضه المصریه، قاهره، 1987م.
50-العلاقات الدولیه العامه فی الاسلام، ابراهیم عبدالحمید.
51-العلاقات الدولیه فی الاسلام، الشیخ محمد ابوزهره.
52-العلاقات الدولیه فی الاسلام، وهبه الزحیلی، بیروت، 1401هـ- 1981م.
53-العلاقات الدولیه فی الحکومه الاسلامیه، ابراهیم امینی، مقدم الی المؤتمر الثالث للفکر الاسلامی، طهران، 1405هـ.
54-العلاقات الدولیه فی الحروب الاسلامیه، علی قراعه.
55-العلاقات الدولیه فی القرآن و السنه، محمدعلی، الحسن، مکتبه النهضه الاسلامیه، عمان، 1981م.
56-العلاقات الدولیه و النظم القضائیه فی الشریعه الاسلامیه، عبدالخالق النواوی، دارالکتاب العربی، بیروت، 1395هـ.
57-العلاقات السلمیه بین الدوله العباسیه و اروبا فی العصر العباسی المبکر منذ قیام الدوله العباسیه حتی نهایه عهد الواثق، سلیمان ضفیدع، الرحیلی، کلیه العلوم الاجتماعیه جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، 1402هـ.
58-العلاقات السیاسیه بین دولت الخطاأ و الدوله الاسلامیه المعاصره، ابوسعید حامز غنیم. مجله کلیه العلوم الاجتماعیه الریاض، 1401هـ 1981م.
59-العلاقات السیاسیه بین الدوله الفاطمیه و الدوله العباسیه فی العصر السلجوقی. محمد سالم بن شرید، العونی، کلیه العلوم الاجتماعیه جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه، الریاض، 1402هـ.
60-العلاقات السیاسیه و الاقتصادیه بین الدول العربیه الاسلامیه و دول الروم البیزنطه حتی نهایه العصر الاموی، راضی عبدالله، عبدالحلیم، کلیه الآداب جامعه القاهره، القاهره، 1982م.
61. العهود و المواثیق فی الاسلام، د. حسین فوزی النجار، العربی، 1975م، ص 24.
62-غیرالمسلمین فی المجتمع الاسلامی، یوسف، القرضاوی، مکتبه وهبه، القاهره.
63-غیرالمسلمین فی الدوله الاسلامیه، د. عبدالرحمن داعی، المعهد الاسلامی، لندن، 1403هـ- 1983م.
64-فصول فی الدبلوماسیه الحاشیه علی الجزء الثانی من کتاب رسل الملوک، قاهره، 1947.
65-القانون و العلاقات الدولیه فی الاسلام، د. صبحی محمصانی، دارالعلم للملایین، بیروت، 1392هـ 1972م، 320ص.
66-اللاانحیازیه فی النظریه، السلامیه، د. اسماعیل صبری، مقلد، القاهره، 1967م.
67-مبادی القانون الدولی فی الاسلام، محمد عبدالله دراز.
68-مذکره الی المؤتمر الدولی لحقوق الانسان، انعام الله خان، مؤتمر العالم الاسلامی- بیروت، 1968م.
69-المعاهدون فی الاندلس منذ الفتح الاسلامی حتی سقوط الخلافه الامویه، عباده عبدالرحمن رضا کحیله، کلیه الآداب جامعه القاهره، القاهره، 1984م.
70-مکاتیب الرسول، علی الاحمدی- بیروت.
71-حقوق الانسان، محمد وفیق، الجمعیه المصریه للاقتصاد السیاسی، القاهره 1970م.
72-نتایج الافکار فی نجاسه الکفار، آیه الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی، مقررّ، علی الکرمی الجهرمی، دارالقرآن الکریم، قم، 1413هـ.
73-النظم الدبلوماسیه فی الاسلام، صلاح الدین المنجد، دارالکتاب الجدید، بیروت، 1403هـ- 1983، 212ص.
ب. کتب فارسی(4)
1- آیین جهاد از دیدگاه امام علی(ع)، گروهی از نویسندگان، بنیاد نهج البلاغه، قم، 1362.
2-آیین جهاد در صحیفه سجادیه، محمدتقی رهبر، سازمان تبلیغات اسلامی، 1365.
3-استراتژی بین المللی، جلال الدین فارسی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1361.
4-اسلام در جهان امروز، ویلفرد کنت اسمیت، ترجمه: حسین علی هروی، دانشگاه تهران، تهران، 1356.
5-اسلام و آئین زندگی، علی حجتی کرمانی، کانون انتشار، تهران، 1351.
6-اسلام و استعمار، ادولف پیتررز، ترجمه: محمود فرقانی، آستان قدس، مشهد، 1365.
7-اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر، علی گلزاده غفوری، شرکت انتشار، تهران.
8- اسلام و حقوق بشر، صدر، تهران، 1349.
9- اسلام و حقوق بشر، مارسل بوازار، ترجمه: محسن مؤیدی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
10-اسلام و حقوق بین الملل، عباسعلی عمید زنجانی، دارالکتب الاسلامیه، تهران 1346.
11-اسلام و حقوق بین الملل، محمدرضا ضیائی بیگدلی، شرکت سهامی انتشار، تهران، سوم، 1368.
12- اسلام و صلح جهانی، سیدقطب، ترجمه: سیدهادی خسروشاهی- زین العابدین قربانی، شرکت سهامی انتشار، تهران.
13-اسلام و حقوق بین الملل عمومی، احمد رشید، مترجم: دکتر سیدی، مرکز مطالعات عالی بین المللی، تهران، 1352.
14-اسناد بین الملل حقوق بشر، باقر عاملی، کمیته ایرانی حقوق بشر، تهران.
15-اصول روابط بین الملل، د. هوشنگ عامری، انتشارات آگاه، تهران، 1370.
16-اقامت گاه و آثار حقوقی آن، عباسعلی عمیدزنجانی، الهام، تهران، 1356.
17-اقلیت های مسلمان در جهان امروز، علی کتانی، ترجمه: محمدحسین آریا، امیرکبیر، تهران، 1368.
18-بنیادهای ملیت در جامعه، بنیاد بعثت، تهران، 1361.
19-تاریخ روابط سیاسی ایران با دنیا، نجف قلی حسام معزی، علم، تهران، 1366.
20-تاریخ روابط بین الملل، پی یر رو نوون، ترجمه: قاسم صُنْعوی، آستان قدس رضوی، مشهد، 1369.
21- تاریخ و مقررات جنگ در اسلام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1360.
22-جنگ و جهاد در قرآن، گروهی از نویسندگان، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1360.
23-جنگ و جهاد در نهج البلاغه، حسین شفائی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1365.
24-جنگ و صلح از دیدگاه امام علی(ع)، محمدمهدی شمس الدین، نشر روشنگر، سوم 1366.
25-جنگ های پیامبر، تحقیقات سپاه پاسداران، واحد آموزش عقیدتی سپاه پاسداران، تهران، 1363.
26-جنگ یا فرمان های نظامی در اسلام، حسین حیدری کاشانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1367.
27-جهاد، حسین نوری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1367.
28-جهاد، عباس علی اسلامی، بنیاد بعثت، تهران، 1364.
29-جهاد، شهید مرتضی مطهری، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
30-جهاد، 2ج، سیدعلی محمد دستغیب، فجر اسلام، تهران، 1361.
31-جهاد از دیدگاه امام علی(ع)، عباسعلی عمید زنجانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، پنجم، 1366.
32-جنگ از دیدگاه قرآن و حدیث، سید احمد خاتمی، سپاه پاسداران، تهران، 1363.
33-جهاد از دیدگاه کاشف الغطاء، کاشف الغطاء، ترجمه: محمدرضا انصاری، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1367.
34- جهاد از نظر اسلام و کلیسا، گروهی، در راه حق، قم.
35-جهاد حد نهایی تکامل، جلال الدین فارسی، تهران، 1355.
36-جهاد در راه خدا و ابعاد گوناگون آن، گروهی از نویسندگان، در راه حق، قم.
37-جهاد در قرآن، سیدحسین علم الهدی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، تهران، دوم، 1362.
38-جهاد در قرآن، عباس مخبر دزفولی، مشهد، 1404ق.
39-جهاد در قرآن، سیدحسن طاهری خرم آبادی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1367.
40-جهاد و شهادت، شهید مصطفی چمران، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1361.
41-جهاد و شهادت، سیدمحمود طالقانی، تهران، 1349.
42-جهاد و شهادت در اسلام، علی عرب ده سرخی اردستانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1363.
43-جنگ و صلح از دیدگاه حقوق و روابط بین الملل، محمود مسائلی- عالیه ارفعی، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه، 1371.
44-جنگ و صلح در اسلام، محمد شلتوت، ترجمه: شریف رحمانی، انتشارات بعثت، تهران، 1354.
45-جهاد، هجرت، شهادت، عبدالله صالحی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1367.
46-چهره جهاد در اسلام، داود الهامی، نسل جوان، قم، 1403ق.
47-چین و سیاست خارجی و روابط با ایران، گروهی، دفتر مطالعات بین المللی، تهران، 1364.
48-حقوق بشر، اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
49-حقوق اقلیت ها براساس قانون قرارداد ذمّه، عباسعلی عمید زنجانی، صدر، تهران.
50-حقوق بشر، اسدالله مبشری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
51-حقوق بشر و سیر تکاملی آن در غرب، مهدی ابوسعیدی، مؤسسه انتشارات آسیا، تهران، 1343.
52-حقوق بین الملل اسلامی، جلال الدین فارسی، جهان آرا، تهران، 1355.
53-حقوق بین الملل اسلامی، سیدخلیل خلیلیان، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، دوم، 1366.
54-حقوق بین الملل خصوصی، محمد نصیری، چاپخانه بانک ملی، تهران.
55-حقوق بین الملل عمومی، محمدرضا ضیائی بیگدلی، مؤلف، تهران، پنجم، 1369.
56-حقوق بین الملل عمومی، شارل روسو، ترجمه: حکمت، دانشگاه، 1347.
57-حقوق عام ملل، محمدعلی حکمت، چهر، تهران، 1331.
58-حمایت حقوق بشر در حقوق اسلامی، کانزوف، ترجمه: نجاد علی الماسی، مؤسسه حقوق تطبیقی، تهران، 1356.
59-در جستجوی راه از کلام امام، دفتر 2، امام خمینی، امیرکبیر، تهران، دوم، 1363.
60-در جستجوی راه از کلام امام، دفتر17 و 20، امام خمینی، امیرکبیر، تهران، دوم، 1363.
61-درس هایی از نظام دفاعی اسلام، گروهی از نویسندگان، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1367.
62-دو طرز فکر حقوقی، خسرو قرائتی، کیهان، تهران.
63-دو مقاله سازش با کفار... ، سیدعلی محمد دستغیب شیرازی، امت، تهران، 1357.
64-دیپلماسی دولت هخامنشی، نصرت الله بختورتاش، ستاد بزرگ ارتش داران، تهران، 1350.
65-دیپلماسی نوین، سیدعلی اصغر کاظمی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، 1365.
66-روابط بین المللی، حشمت امیری، مؤسسه انتشارات هادی، تهران، 1369.
67-روابط بین المللی، راما ملکوته و ناراسیهارانو، ترجمه: علی صلح جو، چاپ و نشر بنیاد، تهران، 1368.
68- رهبری و جنگ و صلح، احمد آذری قمی، بنیاد رسالت، تهران، 1366.
69-زندگانی شاه عباس اول، ج4-5، نصرت الله فلسفی، دانشگاه تهران، تهران، 1346 و 1352.
70-سیاست بین المللی و سیاست خارجی، هوشنگ مقتدر.
71-سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بیژن ایزدی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1371.
72-سیری در جهاد، ج1، رمضان فؤادیان، مؤلف، تهران، 1364.
73-شیوه تصمیم گیری در سیاست خارجی، گراهم تی آلیس، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1364.
74-علی و صلح جهانی، سیدمحمد خامنه ای، کانون انتشار، تهران، 1351.
75-فلسطین و حقوق بین الملل، هنری کتان، مترجم: فدائی عراقی، امیرکبیر، تهران، 1354.
76-فلسفه حقوق، ناصر کاتوزیان، دانشگاه تهران، تهران، 1358.
77-فقه سیاسی، ج3(حقوق بین الملل اسلام)، عباسعلی عمید زنجانی، امیرکبیر، تهران، 1367.
78-فقه سیاسی، ج2، ابوالفضل شکوری، مؤلف، قم، 1361.
79-فلسفه قانون گذاری در اسلام، صبحی محمصانی، ترجمه:گلستانی، امیرکبیر، تهران، 1358.
80-فهرست نامه های متبادل بین... ، وزارت امور خارجه، تهران، 1352.
81-قدرت های بزرگ و صلح بین المللی، دانشگاه ملی ایران، تهران، 1355.
82-کاپیتولاسیون و عرصه چی ها، علی اصغر شریف، چاپ کورش، تهران.
83-گفتار ماه، ج3، گروهی، کتاب فروشی صدوق، تهران، ص 165-246.
84-کلیات حقوق، ناصر کاتوزیان، دانشگاه تهران، تهران، 1347.
85-گوشه هایی از روابط خارجی ایران، منصوره اتحادیه، آگاه، تهران، 1355.
86-مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام، دانیل دنت، ترجمه: موحد، خوارزمی، تهران، 1354.
87-مختصر تاریخ حقوق بین الملل، آرتورنوس بام، امیرکبیر، تهران، 1338.
88-مدیریت بحران های بین المللی، سیدعلی اصغر کاظمی، دفتر مطالعات سیاسی بین المللی، تهران.
89-مستضعف در قرآن، احمد بهشتی، طریق القدس، قم، 1362.
90-مقدمه حقوق بین الملل خصوصی، حسین صفائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، تهران.
91-مقدمه علم حقوق، ناصر کاتوزیان، دانشکده علوم اداری، تهران، 1355.
92-نظام های بزرگ حقوقی معاصر، رنه داوید، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
93-نگاهی به بردگی، محمدعلی گرامی، نشر روح، قم.
94-وطن و سرزمین و آثار حقوقی آن، عباسعلی عمید زنجانی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
95-هماهنگی حقوق با احتیاجات، ابوالفضل عزتی، انجمن علمی مذهبی دانشگاه تبریز، 1352.
ج. مقالات
در لا به لای مجله ها و نشریه های ادواری، مقاله های پرمحتوا و عمیقی به چشم می خورد، گرچه تعداد این نشریه ها فراوان است، اما آن چه تاکنون به آن دسترسی داشتیم و مقاله های آن ها استخراج شد از این قرار است: مجله حوزه، سیاست خارجی، فرهنگ، کیهان، اندیشه، کیهان فرهنگی، مجله حقوقی، مجله حقوقی و قضائی دادگستری، نامه فرهنگ و نور علم.
1- «آزادی تفکر»، حوزه، ش 26، صص 89-110 و ش 27، صص 97-110 و ش 28، صص 107-114 و ش 29، صص 65-70 و ش 30، صص 107-128.
2-«آزادی عقیده»، حوزه، ش 35، صص 55-67 و ش36، صص 59-77.
3-«اجرای احکام خارجی و آرای داوری در فرانسه»، مجله حقوقی، ش13، صص 219-268.
4-«اجرای احکام دادگاه های خارجی»، مجله حقوقی، ش2، صص 171-211.
5-«اسناد تجاری در قلمرو حقوق تجارت بین المللی»، مجله حقوقی، ش12، صص 87-139.
6-«استفاده از حق شرط در معاهدات بین المللی»، مجله حقوقی، ش8، صص 199-214.
7-«اعتبارنامه های تضمینی در تجارت بین المللی»، مجله حقوقی، ش1، صص 177-180.
8-«اندیشه جهاد در آثار سیدعبدالحسین لاری»، سیدمحمدتقی آیه اللهی، کیهان اندیشه، ش19، صص 80-92.
9-«برداشت های جدید از مفهوم روابط بین الملل»، احمد نقیب زاده، مجله سیاست خارجی، سال 5، ش3.
10-«بیگانگان، بهرام مستقیمی، مجله سیاست خارجی»، سال2، ش4، صص 629-649 و سال3، ش1، صص 125-142.
11- «پیک و بسته سیاسی در حقوق دیپلماتیک و کنسولی»، فریبرز بختیاری اصل، مجله سیاست خارجی، سال 6، ش1، صص 115-162.
12-«تئوری طهارت مطلق انسان»، محمدابراهیم جناتی، کیهان اندیشه، ش22، صص 5-29، ش24، صص 61-73.
13-«تحلیل و ارزیابی دکترینهای بیطرفی در حوزه فلسفه سیاسی و اخلاق»، سیدعلی محمودی، مجله سیاست خارجی، سال 5، ش3، صص 529-550.
14-«تحول در مفهوم منافع ملی»، سیدحسن سیف زاده، مجله سیاست خارجی، سال5، ش2، صص 252-290.
15-«تحول مفهوم حفظ صلح»، نسرین مصفا، مجله سیاست خارجی، سال5، ش6، صص 363-386.
16-«تدوین تدریجی حقوق تجارت بین المللی»، مجله حقوقی، ش2، صص 39-52.
17-«تسامح و تساهل در دین»، رسول جعفریان، نور علم، ش34، صص 114-128.
18-«تعارض قوانین در داوری تجاری بین المللی»، مجله حقوق، ش11، صص 153-214.
19-«تفاهم ادیان»، حوزه، ش46، صص 79-89 و ش47، صص 53-79.
20-«تقلب در معاملات»، مجله حقوقی، ش2، صص 53-93.
21-«تعیین تابعیت و اقامت از دیدگاه تعارض قوانین»، مجله حقوقی، ش12، صص 5-26.
22-«جنگ از نظرگاه سیاسی و حقوق بین المللی»، حوزه، ش12، صص 107-136.
23-«جنگ در آئینه مبانی»، حوزه، ش12، صص 97-132.
24-«جهان سوم و حقوق بین الملل»، مجله حقوقی، ش8، صص 77 -119.
25-«چک در قلمرو تجارت بین المللی»، مجله حقوقی، ش113، صص 5-52.
26-«حضور در زمان از طریق مذاکرات بین الادیان»، حوزه، ش7، صص 127-138.
27-«حقوق جنگ و رفتار با اسیران جنگی»، مجله حقوقی، ش8، صص 157-183.
28-«حقوق حاکم بر قراردادهای اقتصادی و تجاری بین المللی»، شهریار بهرامی- نادر مردانی، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش4، صص 117-140 و ش6، صص 155-173.
29-«درآمدی بر آزادی تفکر و عقیده»، حوزه، ش22، صص 91 -110 و ش24، صص 67-85.
30-«دوازده سؤال بنیادی در روابط بین الملل»، کارل دویچ، مجله سیاست خارجی، سال 6، ش2-3، صص 1-8.
31-«دیدگاهی پیرامون ماهیت نظام بین الملل»، محمود سریع القلم، مجله سیاست خارجی، سال4، ش32، صص 201-234 و سال4، ش4، صص 400-494.
32-«روابط بین الملل و سیاست خارجی حکومت اسلامی»، ابراهیم امینی، نور علم، ش9، صص 28-44 و ش10، صص 18-29، ش11، صص 68-76.
33-«سرمایه گذاری خارجی در ایران و اصل 81 قانون اساسی»، حسین خزاعی، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش4، صص 97-116.
34-«سند بی طرفی»، مصطفی فروتن، مجله سیاست خارجی، سال1، ش3، صص 573-592 و سال6، ش1، صص 87-104 و سال2، ش12، صص 437-454.
35-«صلاحیت دیوان بین المللی دادگستری لاهه»، مجله حقوقی، ش1، صص 181-200.
36-«طرح تحقیق مبانی سیاست خارجی اسلام»، سیدعلی قادری، مجله سیاست خارجی، سال اول، ش2، صص 217-231.
37-«قاعده استمرار تابعیت در دعاوی بین المللی»، مجله حقوقی، ش2، صص 147-171.
38-«قرآن و آزادی اسرا»، نعمت الله صالحی نجف آبادی، کیهان اندیشه، ش25، صص 31-52 و ش27، صص 71-85.
39-«کتاب شناسی تاریخ روابط بین الملل»، علی رضا ازغندی، مجله سیاست خارجی، سال1، ش3، صص 493-508.
40-«کنوانسیون برات و سفته بین المللی»، مجله حقوقی، ش12، صص 139-164.
41-«گفتگوی ادیان و تفاهم حوزه های فرهنگی(میزگرد)»، نامه فرهنگ، ش8، صص 6-23.
42-«گفتگوهای ادیان و ضرورت های نوین»، نامه فرهنگ، ش8، صص 4-5.
43-«ماهیت روابط بین الملل»، علی اکبر ولایتی، مجله سیاست خارجی، سال1، ش2، صص 255-275.
44-«مبانی سیاست خارجی در اسلام»، مفهوم امنیت، سیدعلی قادری، مجله سیاست خارجی، سال3، ش2، صص 192-216 و ش4، صص 562-590.
45-«محدودیت های مربوط به حقوق مالی بیگانگان در قوانین ایران»، مجله حقوقی، ش11، صص 125-153.
46-«مذاکرات میان اسلام و دیگر ادیان»، محمد مجتهد شبستری، فرهنگ، ش4، و 5، صص 127-138.
47-«مرز اسلام و کفر»، حوزه، ش13، صص 57-68.
48-«مسؤولیت بین المللی دولت در نتیجه اعمال افراد»، مجله حقوقی، ش13، صص 138-218.
49-«مشروعیت توسل به زور از طرق مسلحانه در حقوق بین الملل»، محمدکاظم عمادزاده، مجله سیاست خارجی، سال6، ش4، صص 142-158.
50-«مشروعیت جنگ و توسل به زور از دید حقوق بین الملل»، محمدرضا ضیائی، بیگدلی، مجله سیاست خارجی، سال 5، ش2، صص 387-416.
51-«مطالعه در اصول حقوق بین الملل»، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش2، صص 111-123 و ش3، صص 131-150 و ش5، صص 82-106 و ش6، صص 139-156.
52-«مفهوم تجاوز در حقوق بین المللی»، مجله حقوقی، شماره 8، صص 5-53.
53-«مفهوم تلافی در حقوق جنگ»، محمدرضا ضیائی بیگدلی، مجله سیاست خارجی، سال4، ش2، صص 321-346.
54-«مقدمه ای بر حقوق بین المللی از دیدگاه فقه اسلامی»، حوزه، ش40، صص 117-148.
55-«ملاحظاتی در باب حقوق بشر»، مجله سیاست خارجی، سال2، ش1، صص 35-48.
56-«موانع بنیادی گفتگو میان اسلام و مسیحیت»، عبدالجواد فلاطوری، ترجمه بهروز گرانیار، نامه فرهنگ، ش8، صص 52-54.
57-«میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی»، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش3، صص 109-184.
58-«نخستین رویارویی غربیان با مسلمانان»، فرانسیس رابینسون، ترجمه مهیار علوی مقدم، کیهان اندیشه، ش27، صص 109-120.
59-«نسبت فرهنگی»، ترجمه بیوک محمدی، فرهنگ، ش3، صص 172-182.
60-«نظریه و روابط بین الملل»، ترجمه عبدالرحمن عالم، مجله سیاست خارجی، سال 3، ش1، ص 29-50.
61-«نگاهی به سیر نظریه پردازی وجدان های نظری در روابط بین الملل»، احمد نقیب زاده، مجله سیاست خارجی، سال6، ش1، صص 1-18.
62-«هدف های سیاست خارجی»، ترجمه مسعود طارم سری، مجله سیاست خارجی، سال6، ش1، صص 81-114.
د. کلیدهای فقهی
در این قسمت سرفصل های مربوط به موضوع را از سه کتاب جواهرالکلام( فقه استدلالی شیعی) المغنی(فقه استدلالی اهل سنت) و تحریرالوسیله(کتاب فتوایی امام خمینی«ره»)استخراج نموده و به ترتیب کتاب ها و ابواب فقهی ارائه کرده ایم:
استفاده از لباس و ظروف مشرکان:
المغنی؛ ج1، ف60-90، صص 48-61.
غسل دادن میت مسلمان توسط کافر:
جواهرالکلام، ج40، ص 59
المغنی، ج2، ف 1627، صص 203-204
تحریرالوسیله، ج1، ص 68، م11
حرمت تغسیل میت کافر و نماز بر آن:
جواهرالکلام، ج12، ص2
تحریرالوسیله، ج1، ص 65
دفن میت ذمی:
جواهرالکلام، ج4، ص 297
المغنی، ج2، ف1680، ص 222
اشتراط اسلام در اقامه نماز میت:
تحریرالوسیله، ج1، ص 79
میت دارالاسلام و دارالکفر:
تحریرالوسیله، ج1، ص 79
حکم نماز میت مشتبه به غیرمسلمان:
المغنی، ج2، ف 1638، صص 208-209
دفن کفار در قبرستان مسلمین:
تحریرالوسیله، ج1، ص 89، م9
نجاسات کفار:
جواهرالکلام، ج6، صص 41، 293 وج36، ص 389
تحریرالوسیله، ج1، ص 118
طهارت کافر با قبول اسلام:
جواهرالکلام، ج6، ص 298
تحریرالوسیله، ج1، ص 131
حکم ید کافر:
جواهرالکلام، ج6، ص 180
تحریرالوسیله، ج1، ص 116، م4-6
تعارض ید مسلم با کافر:
جواهرالکلام؛ ج8، ص 55
ردّ سلام بر کافر:
جواهرالکلام، ج11، ص 115
مستضعف:
جواهرالکلام، ج12، ص 90
امامت کافر یا مشتبه به آن در نماز:
جواهرالکلام، ج14، ص 11
المغنی، ج2، ف 1144-1142، صص 16-17
نماز در معابد کفار و اهل کتاب:
جواهرالکلام، ج14، صص 72، 132
المغنی، ج1، ف969، ص 407
تحریرالوسیله، ج1، ص 153
جلوگیری از شرکت اهل ذمه در نماز استسقاء:
جواهرالکلام، ج12، ص 143
مسافرت همراه با قرآن به دارالحرب:
المغنی، ج1، ف203، ص 99
عدم جواز پرداختن زکات به کافر:
جواهرالکلام، ج15، صص 61 و 332 و 384
المغنی، ج2، ف 1778-1774، صص 272-273
تحریرالوسیله، ج1، ص 339
مؤلفه قلوبهم:
جواهرالکلام، ج15، ص 338
المغنی، ج2، ف 1774-1778 و 1789-1790، صص 272-273 و 280-279
زکات در دارالحرب:
المغنی، ج2، ف 1858-1870، صص 307-314
حکم فروش زمین مسلمانان به اهل ذمه:
المغنی، ج2، ف 1871، ص 314
حکم غنیمت و فدیه:
جواهرالکلام، ج16، صص 10-13
خمس معدن کفار:
جواهرالکلام، ج16، ص 23
گرفتن خمس از ذمی:
تحریرالوسیله، ج1، ص 361
گنج دارالحرب:
جواهرالکلام، ج16، ص 28
انفال:
جواهرالکلام، ج16، ص 115
نیابت کفار در حج:
جواهرالکلام، ج17، ص 357
جهاد و دفاع:
جواهرالکلام، ج21
المغنی، ج9، ف 7412-7585، صص 162-235
تحریرالوسیله، ج1، صص 485-487، م1-10
تکسّب به کافر:
جواهرالکلام، ج22، ص 24
تحریرالوسیله، ج1، ص 493، م1
فروش قرآن به کفار:
جواهرالکلام، ج22، صص 125 و 328
المغنی، ج4، ف 3177-3180، صص 178-179
کتب ضلال:
تحریرالوسیله، ج1، ص 498، م1
فروش برده مسلمانان به کافر:
جواهرالکلام، ج22، ص 334
المغنی، ج4، ف 3177-3180، صص 178-179
حکم ربا بین مسلمان و کافر:
جواهرالکلام، ج23، صص 382-383
المغنی، ج4، ف 2842، ص 47
هجو مشرکان:
جواهرالکلام، ج22، ص 61
خرید اجناس نجس و حرام از ذمی:
جواهرالکلام، ج25، ص 50
اجیر شدن مسلمانان برای کفار:
المغنی، ج4، ف 3181-3183، صص 178-180
ضمانت ذمی:
المغنی، ج4، ف 3610، ص 362
شفعه بین کافر و مسلمان:
جواهرالکلام، ج37، صص 270-293
المغنی، ج5، ف 4102، ص 223
تحریرالوسیله، ج1، ص 557، م9
وکالت کفار برای مسلمانان:
المغنی، ج5، ف 3780، ص 73
تحریرالوسیله، ج2، صص 40، 32
اتلاف شراب و خوک و سگ اهل ذمه:
المغنی، ج5، ف3997-3998، ص 183
المغنی، ج5، ف 7332، ص 330
احیاء زمین در دارالحرب:
المغنی، ج5، ف 7332، ص330
وقف بر کفار:
جواهرالکلام، ج28، ص 33
تحریرالوسیله، ج2، صص 69، 302 و ص71، م38-40
صدقه بر کافر:
تحریرالوسیله، ج2، ص 91، م5
وصیت برای کفار:
جواهرالکلام، ج28، ص 365
تحریرالوسیله، ج2، ص 96، م16
زنان اهل ذمه:
جواهرالکلام، ج29، ص 68
تحریرالوسیله، ج2، ص 224، م27
ولایت کافر در ازدواج دختر:
جواهرالکلام، ج29، ص 208
المغنی، ج7، ف 5170-5172، ص16
تحریرالوسیله، ج2، ص 256، م12
ازدواج با کفار:
جواهرالکلام، ج3، صص 27-54
المغنی، ج70، ف 5369 تا آخر، ص 95 تا آخر
تحریرالوسیله، ج2، صص 289-285
نفقه همسر کافر:
جواهرالکلام، ج31، ص 328
المغنی، ج8، ف 6471، ص 162
تحریرالوسیله، ج2، ص 314، م 2 و 3
شیر دادن زن کافر به کودک مسلمان و به عکس:
المغنی، ج8، ف 6454، ص 155
تحریرالوسیله، ج2، ص 276، م8
طلاق زن ذمی:
المغنی، ج6، ف 4983، ص 270
اعطای کفاره به کافر:
جواهرالکلام، ج33، ص 269 و ج35، ص 335
تحریرالوسیله، ج2، ص 131، م18
حکم صید و ذبیحه کافر:
جواهرالکلام، ج36، صص 26-443
المغنی، ج9، ف 7746-7752، صص 310-320
تحریرالوسیله، ج2، صص 136 و 196
بازار کفار:
تحریرالوسیله، ج2، ص154، م26
مالکیت کفار نسبت به زمین:
جواهرالکلام، ج38، صص 11-114
دارالاسلام و دارالکفر:
جواهرالکلام، ج38، ص 185
تحریرالوسیله، ج2، ص 196، م1
لقیط دارالکفر:
المغنی، ج6، ف 4557، ص 35
تحریرالوسیله، ج2، ص 234، م 2و 3
توارث بین مسلمان و کافر:
جواهرالکلام، ج39، صص 15-320
المغنی، ج6، ف 4946-4983، صص 246-270 و ج10، ف 7545، ص 266
تحریرالوسیله، ج2، صص 367، 364 و 402-403
قضاوت کفار:
جواهرالکلام، ج40، ص 12
تحریرالوسیله، ج2، ص 407
رفتار قاضی با شاکی کافر:
جواهرالکلام، ج40، صص 139-269
المغنی، ج10، ف 8432، ص 211
تحریرالوسیله، ج2، صص 409، 427
شهادت کافر:
جواهرالکلام، ج41، ص 86 و ج42، ص 238
المغنی، ج10، ف 8373، ص 180
تحریرالوسیله، ج2، صص 443-444
قسمت کافر:
جواهرالکلام، ج40، ص 327
زنای کافر:
جواهرالکلام، ج41، ص 313
المغنی، ج9، ف 7137، ص 43
لواط کافر:
جواهرالکلام، ج41، ص 383
قذف کفار:
جواهرالکلام، ج41، ص 418
المغنی، ج8، ف 6662، ص 245 و ج9، ف 7235 و ص 85
تحریرالوسیله، ج2، ص 474
حد شرب خمر نسبت به کفار:
جواهرالکلام، ج41، ص 460
مرتد:
جواهرالکلام، ج41، ص 600
المغنی، ج9، ف 7083-7124، ص 16-23
تحریرالوسیله، ج2، صص 466و 496، م10
حکم سرقت بین مسلمان و کافر:
جواهرالکلام، ج38، ص 235
المغنی، ج9، ف 7289، ص 111
تحریرالوسیله، ج2، ص 483، م5
فرار مسلمان محکوم به حد به دارالحرب:
جواهرالکلام، ج41، ص 633
المغنی، ج9، ف 7232، ص 84
حکم فرزندان معاهد:
جواهرالکلام، ج41، ص 619
احکام اهل ذمه:
المغنی، ج9، ف 7640-7704، صص 263-291
تحریرالوسیله، ج2، صص 497-507 و صص 604 و 605، م7
حکم قصاص مسلمان و کافر در قتل یکدیگر:
جواهرالکلام، ج42، صص 150-161
المغنی، ج8، ف 6592-6613، صص 219-224
تحریرالوسیله، ج2، صص 519-540
دیه کشتن کفار:
جواهرالکلام، ج42، ص 163 و ج43، ص 41 و ج42، ص 98
المغنی، ج8، ف 6893-6831، صص 312-321
تحریرالوسیله، ج2، ص 559، م 28-31
حکم کفاره در قتل کافر:
تحریرالوسیله، ج2، ص 604، م5
تشریح مرده غیرمسلمان:
تحریرالوسیله، ج2، ص 624، م 1-3 و 6
هجرت به دارالحرب:
المغنی، ج9، ف 7586-7639، صص 236-262
اقرار کافران حربی به نسب یکدیگر:
المغنی، ج10، ف 8555-8556، صص 271-272
پی نوشت ها :
1. ر. ک: مکاتیب الرسول، آیه الله احمدی میانجی، الوثائق السیاسیه، پروفسور حمدالله.
2. برای اطلاع بیش تر در زمینه تاریخ ر. ک: فقه سیاسی، عباسعلی عمید رنجانی، ج3، صص 83-91. فقه سیاسی اسلام، ابوالفضل شکوری، ج1، صص 29-35.
3. در این قسمت، از کتاب مصادر الدراسه عن الدوله و السیاسه فی الاسلام نوشته آقای عبدالجبار الرفاعی، صص 32-38، بیش ترین استفاده را داشته ایم.
4. در این قسمت از «بانک اطلاعات پژوهشکده باقرالعلوم(ع)»نیز استفاده کرده ایم.
