نویسنده: دکتر کارول کوپر/ مترجم: ملیحه وفایی
آمادگی برای ورود نوزاد
طی چند هفته نخست بدو تولید یک سبد مخصوص کودک برای جای خواب نوزاد مناسب است، اما بالاخره به یک تخت خواب مناسب و ایمن نیاز پیدا خواهید کرد. تخت خواب محکم و مقاومی را انتخاب کنید، زیرا نوزاد زمان زیادی را در آن سپری خواهد کرد. اکثر تخت خواب های لبه هایی دارند که پایین می آیند، دقت داشته باشید که مکانیسم و ساختار آن طوری باشد که به آسانی بتوان از آن استفاده کرد.• قبل از این که نوزاد به دنیا بیاید ، فقط لازم است مقدار کمی لباس، پوشک بچه و وسایل و لوازم نوزاد را خریداری کنید. بیشتر لباس های لازم برای نوزاد را پس از متولد شدن او بخرید تا متناسب با سایز و اندازه او باشد. حتی نوزادان تُپُل هم می توانند از نظر وزن و قد تغییرات بسیاری کنند. به هر حال شما به وسایل ضروری مانند: ساک بچه، صندلی مخصوص کودک متناسب در داخل اتومبیل، کالسکه یا کالسکه تاشوی بچه و یک وان حمام نیاز پیدا خواهید کرد.
دیگر وسایل ضروری
* پوشک و وسایل لازم برای عوض کردن پوشک.* لباس هایی که نوزاد می پوشد، و یک شال که نوزاد را در آن بپیچید.
* وسایل لازم برای حمام کردن کودک.
* اگر نوزاد با شیشه شیر می خورد؛ شیشه شیر، سرشیشه، وسایل استریل کردن و شیر خشک.
* پتوی قابل شستشو و سه – چهار ملافه برای تخت خواب
وسایل ضروری ممکن است بسیار گران باشد. حق انتخاب با شماست که پول زیادی بپردازید یا مبلغ کمی هزینه کنید تا وسایل ضروری را بخرید، اما به خاطر داشته باشید که امنیت و آسایش کودک شما در درجه اول اهمیت قرار دارد.
وسایلی که به نظر زیبا و مناسب می آیند ضرورتاً امنیت زیادی ندارند، هر چند برخی از والدین در مورد خرید وسایل نوزاد قبل از متولد شدن او خرافاتی هستند، اما بسیاری از فروشگاه ها پیش پرداخت قبول می کنند و پس از تولد نوزاد وسایل را تحویل خواهند داد. گاهی هم خود فروشگاه ها با توجه به شرایط شما وسایل لازم را به شما پیشنهاد می دهند.
نکته ها
1) تخت خواب و رختخواب کودکتخت خوابی که ارتفاع تشک آن قابل تنظیم شدن است، امنیت بیشتری دارد و برای پشت کودک نیز راحت تر و مناسب تر است.
دقت داشته باشید که ارتفاع تشک قابل تنظیم باشد و نرده های کنار تخت هم استاندارد و ایمن باشند.
2) صندلی کودک
قبل از این که کودک بتواند بنشیند این صندلی از او محافظت می کند. همواره این صندلی را روی زمین قرار دهید و هرگز آن را روی میز نگذارید.
3) سبد کودک
این سبد این امکان را فراهم می آورد که در هر جایی که هستید کودکتان بتواند راحت بخوابد. اما طی گذشت چند هفته، کودک شما از این سبد بزرگ تر خواهد شد.
4) پتوی کودک
شما به یک پتوی قابل شستشو (بهتر است دو تا باشد)، حداقل سه تا چهار ملافه پنبه ای، حوله ای یا تختی لازم دارید. برای کودک زیر یک سال بالش، لحاف و لحاف پَر توصیه نمی شود. از پوست گوسفند، توری کودک، کیسه خواب، پتوی برقی و شیشه آب جوش استفاده نکنید، چرا که این وسایل موجب گرم شدن بیش از حد کودک شما می شوند. همان طور که ضربه گیرهای تخت خواب نیز می توانند موجب این مساله شوند. (که کودک می تواند در آن گیر کند).
تشک می توان از جنس ابری، الیاف طبیعی یا مصنوعی یا داخلِ فنری داشته باشد. اندازه تشک باید متناسب و کیپ تخت خواب باشد. نباید از لبه تخت فاصله داشته باشد که کودک در آن گیر کند. روکش تشک باید به آسانی قابل شستشو باشد. روکشی از جنس پُلی اِستر مطلوب است.
نکته ها
1) ساک لباس و وسایل کودکمحل نگه داری پوشک، زیرانداز قابل تغییر و تاشو، پارچه نخی پشمی، کرم محافظ پوست و محلول مخصوص نظافت پوست.
2) وان حمام
یک وان دستی قابل حمل استحمام را آسان تر می سازد، اما باید از پلاستیک محکم و مقاومی باشد.
3) آغوشی (وسیله ای که با آن می توانید نوزاد را به راحتی بغل کنید)
این وسیله همواره باید تکیه گاهی برای زیر سرِ نوزاد داشته باشد.
4) صندلی کودک مخصوص اتومبیل
برای ایمنی کودک حین رانندگی، لازم است. حتی هنگام آمدن از بیمارستان به خانه نیز لازم می شود. کودک را می توان با کمربندهای این صندلی بست تا امنیت بیشتری داشته باشد.
5) کالسکه و کالسکه تاشوی بچه
کالسکه و کالسکه های تاشویی که کودک را به حالت خوابیده نگه می دارند، از بدو تولد می توانند مورد استفاده قرار گیرند. انتخاب آن ها به شرایط اقلیمی و شیوه زندگی شما بستگی دارد. کالسکه ای که در برابر عوامل طبیعی مقاوم تر است، هل دادن آن نیز آسان تر است، اما به سختی می توان آن را داخل اتومبیل برد. کالسکه های تاشو برای بردن داخل اتومبیل مناسب تر و راحت تر هستند.
• قبل از این که نوزادم متولد شود چه نوع لباس هایی باید برای او بخرم؟
در ابتدا لباس های کمی بخرید و پس از تولد نوزاد تعداد بیشتری لباس برای او تهیه کنید. اگرچه ممکن است بدانید نوزاد پسر است یا دختر، اما اندازه و سایز او را قبل از تولد نمی دانید و در زمان تولد است که می توانید متناسب با اندازه او لباس بخرید اکثر نوزادان به سرعت رشد می کنند و لباس های نوزادی به آن ها اندازه نیست، بنابراین بهتر است لباس هایی با سایزها و اندازه های متفاوت خریداری کنید.
نوزادی که در زمستان به دنیا می آید
4 زیرپیراهنی (گرم و آستین بلند)، 4 سرهمی، 2 تا 4 ژاکت، کلاه گرم، شال، کت کلاه،2 لباس خواب، پیش بندهای پارچه ای، دستکش سرهمی بدون پنجه، جوراب، کفش بافتنی.نوزادی که در تابستان به دنیا می آید
4 زیر پیراهنی پنبه ای، 4 سرهمی بدون پنجه، 1 یا 2 ژاکت، 2 کلاه لبه دار، شال، پیراهن برای نوزاد دختر، 2 لباس خواب، پیش بند پارچه ای، دستکش سرهمی بدون پنجه، جوراب.لباس سرهمی
طی چند ماه اول بدو تولد مناسب ترین نوع لباس برای نوزاد سرهمی است. سرهمی های نوع کیسه ای و از جنس پنبه ای را انتخاب کنید.راحتی و ایمنی
مهم ترین نکته در مورد لباس نوزاد، راحتی و ایمنی آن است.• الیاف طبیعی معمولاً از الیاف غیرطبیعی راحت تر هستند.
• از لباس هایی که یقه آن ها بند دارد، استفاده نکنید، زیرا خطرناک هستند. دکمه ها باید ایمن باشند. استفاده از دکمه قابلمه ای آسان تر است.
• لباس ها باید قابل شستشو باشند و نیازی به اتو کردن نداشته باشند، زیرا وقت گیر است.
• بهترین نوع لباس های سرهمی آن هایی هستند که در قسمت جلو از بالا تا پایین دکمه قابلمه ای دارند. در این صورت پاهای نوزاد به راحتی از آن بیرون می آید و عوض کردن پوشک را آسان تر می کند.
پدر و مادر شدن
• از چه موقع نوزاد می تواند مرا بشناسد؟شواهد و مدارک حاکی از آن است که نوزادان از طریق حس بینایی طی چند روز اول بدو تولد شروع به شناسایی پدر و مادر خود می کنند. نوزاد در همان بدو تولد از تمام حواسش استفاده می کند. از مدت ها قبل از تولد با صدای شما آشنا است چرا که صدای شما را شنیده است تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که نوزادان از زمانی که سه روزه هستند بوهای مختلف را حس می کنند. حتی در این مرحله بالشتکی را که با قطرات شیر مادر خودشان خیس شده است، به بالشتکی که با قطرات شیر دیگری خیس شده است ترجیح می دهند. به نظر می رسد که به طور کلی نوزادان هرچیزی را که کم و بیش به صورت و چهره انسان شبیه است دوست دارند.
لبخند واقعی از حدود 6 ماهگی آغاز می شود. لبخندهای گذرا و کوتاه که طی روزهای نخست بدو تولد توجه پدر و مادر را به خود جلب می کند، ممکن است به واسطه تنفس یا حالت اتفاقی مربوط به صورت باشد. اما اکنون بسیاری از پزشکان به توافق رسیده اند که نوزادان می توانند لبخند بزنند و لبخند هم می زنند. آن ها همچنین می توانند حرکات مربوط به صورت، مانند بیرون آوردن زبان را از همان اوایل بدو تولد تقلید کنند.
• پس از زایمان نوزاد بلافاصله پس از زایمان توسط پزشک یا ماما معاینه خواهد شد و نتیجه خواهد شد. همچنین قد و وزن نوزاد نیز اندازه گیری می شود. اگر همه چیز طبیعی بود، نوزاد به شما تحویل داده می شود تا اگر بخواهید به او شیر بدهید. به نوزاد شما یک دوز ویتامین k نیز داده می شود.
ویتامین k در بدن ما ساخته می شود و برای لخته شدن خون لازم است. نوزادان کمبود ویتامین k دارند، زیرا در روده آن ها باکتری مناسب برای ساخت آن وجود ندارد. بنابراین آن ها گاهی می توانند خونریزی با عواقب وخیم داشته باشند، به ویژه اگر این خونریزی در مغز اتفاق افتد. از این رو با دادن ویتامین k به نوزاد از ابتلا به بیماری هموفیلی در او جلوگیری می شود. این دوز ویتامین k می تواند به نوزاد تزریق شود یا به صورت قطره خوراکی در دهان او ریخته شود. البته این نگرانی هم وجود دارد که تزریق ویتامین k ممکن است برای نوزاد مضر باشد اما در این باره هیچ مدرک و شواهد پزشکی موثق مشاهده نشده است.
نمره آپگار چیست؟
ارزیابی پزشکی نوزاد بلافاصله پس از تولد می باشد که پس از کار دکتر ویرجینیا آپگار به این نام نامیده شد. این معاینه یک دقیقه پس از زایمان توسط ماما یا پزشک صورت می گیرد و معمولاً برای بار دیگر 5 دقیقه پس از تولد انجام می گیرد (البته اگر لازم باشد).نمره کلی ظاهر نوزاد از 7 به بالا، طبیعی است. نمره 10 بی نقص و سالم است. در حالی که 5 تا 7 نشان دهنده این است که نوزاد ممکن است به معاینه نیاز داشته باشد یا این که مجاری هوایی او باید باز شود. نمره کمتر از 5 بدین معنی است که نوزاد به اکسیژن یا دیگر درمان های اضطراری نیاز دارد. در نتیجه نمره باید بالا باشد.
بعضی از نوزادان کوچک و ریز هستند در حالی که برخی دیگر تپل یا چاق به نظر می رسند. بعضی از آن ها خیلی کم مو دارند و بعضی از آن ها موی زیادی دارند. شکل سر نوزادان با توجه به طول مدت زمان زایمان مادر و نوع روش زایمان با هم متفاوت است.
نوزاد در چند روز اول بدو تولد برخی ویژگی های فیزیکی مشخص و متمایزی دارد که به نظر پدر و مادر نگران کننده می آید. وحشت نکنید و نگران نباشید. بعضی از این ویژگی ها که ممکن است به نظر شما عجیب و غریب برسد یا حتی نقص و عیب تلقی شود، در واقع خصوصیات طبیعی هستند که با رشد و بزرگ شدن نوزاد تغییر خواهند کرد.
1. سینه پهن در نوزادان دختر و پسر در چند روز اول بدو تولد طبیعی است.
2. پوست ممکن است پوشش خاصی داشته باشد. صورت پر چین و چروک و قرمز است.
3. رنگ چشم ها ممکن است تا 5-6 ماهگی تغییر کند، پلک ها پف کرده هستند.
4. فرج دختر ممکن است ظاهری قرمز و ملتهب و ترشح شفاف داشته باشد و خون اندکی تا روز هفتم اطراف آن مشاهده شود. آلت جنسی در نوزادان پسر ممکن است قرمز و متورم باشد.
5. دست و پاها اغلب متمایل به آبی و خال مخالی هستند. بعدها پوسته پوسته شدن پوست اتفاق می افتد.
6. پوست ممکن است لکه های آبی مایل به خاکستری داشته باشد. این لکه ها روی باسن و دست ها به طور معمول وجود دارند.
7. سر ممکن است متقارن نباشد، اما معمولاً خیلی سریع متقارن و قرینه می شود.
• نوزاد چه کارهایی می تواند انجام دهد؟
او ممکن است بدون غذا و محبتی که از طرف شما دریافت می کند ناتوان باشد اما به برخی مهارت ها و عکس العمل های غیرارادی مجهز است.
1) عکس العمل غیرارادی قدم برداشتن
اگر او را راست نگه دارید، به گونه ای که پاهای او با سطحی در تماس باشند، او اَدای عمل قدم برداشتن را در می آورد حتی وقتی که هنوز راه رفتن نمی داند.2) عکس العمل غیر ارادی محکم گرفتن
قرار دادن یکی از انگشتان دستتان بر روی کف دست نوزاد موجب می شود که او انگشت شما را محکم بگیرد.3) عکس العمل غیرارادی یکّه خوردن و ترسیدن
اگر بگذارید سر نوزاد به عقب برگردد/ بیفتد، دست و پاهایش را تکان می دهد، گویی دارد می افتد. دست ها به گونه ای باز می شوند که انگار می خواهند چیزی را در دست بگیرند.4) عکس العمل غیر ارادی جستجو کردن
اگر چانه نوزاد را نوازش کنید، او به طرف انگشت شما می چرخد و دهانش را باز می کند. این عکس العمل به شیر خوردن او نیز کمک می کند.* او می تواند ببیند. به ویژه در فاصله 20 یا 25 سانتی متری.
ماهیچه های چشم او فاقد تعادل و هماهنگی هستند بنابراین ممکن است از گوشه چشم نگاه کند. اما این بدین معنی نیست که او مشکل دید خواهد داشت. چشمان او مانند چشمان یک کودک با میدان دید تنظیم نمی شود.
* او به خوبی می تواند بشنود و حس بویایی دارد.
* او عکس العمل غیرارادی مکیدن را انجام می دهد، هنگامی که انگشت دست شما با دهان او برخورد می کند، با مکیدن انگشت شما نسبت به آن عکس العمل نشان می دهد.
• پزشک چه چیزهایی را کنترل می کند؟
* سر: شکل و اندازه سر نوزاد.
* قلب و ریه ها: برای اطمینان از باز بودن ششها و طبیعی بودن صدای قلب نوزاد از گوشی پزشکی استفاده می شود.
* دهان: پزشک به داخل دهان نوزاد دست می زند تا متوجه شود که سقف دهان نوزاد (کام) به طور کامل رشد کرده است یا خیر.
* شکم: اندام های شکمی با دست معاینه می شوند تا مشخص گردد که از نظر اندازه طبیعی هستند و کشاله ران معاینه می شود تا عدم وجود فتق ثابت شود. از شما پرسیده خواهد شد که آیا نوزاد شما روده هایش را تخلیه کرده است و اگر این کار را انجام نداده است، پزشک به مجرای عقبی / پشت او نگاهی خواهد انداخت.
* اندام های جنسی: پزشک همچنین اندام تناسلی خارجی نوزاد را معاینه خواهد کرد.
* باسن: ران پای نوزاد شما رو به پایین تحت فشار قرار می گیرند و رو به بیرون از هم باز می شوند تا معلوم شود که آیا مفاصل مربوط به باسن محکم هستند.
* ستون فقرات: پزشک با دواندن یک انگشت در امتداد پشت نوزاد می تواند مطمئن شود که ستون فقرات او به طور طبیعی شکل گرفته اند.
• زردی : زردی خفیف (به صورت زردی روی پوست یا سفیدی چشم) در نوزادان دو تا سه روزه شایع است؛ زیرا کبد نوزاد هنوز نارس است و نمی تواند به طور کامل بیلی روبین را بپذیرد، رنگدانه زرد به وسیله گلبول های قرمز خون به عنوان یک محصول زائد طبیعی تولید می شود. در نوزادان نارس احتمال زردی بیشتری وجود دارد زیرا کبد آن ها هنوز خیلی نارس است. زردی معمولاً پس از یکی دو هفته کم می شود. اگر زردی 24 ساعت پس از تولد ظاهر شد و یا بیشتر از 14 روز به طول انجامید، آزمایش هایی باید انجام شود تا پزشک از سلامت کبد نوزاد اطمینان حاصل کند، اطمینان حاصل کرد.
نگرانی های متداول و رایج
- جریان خون نوزاد کاملاً رشد نیافته است. چون خون می تواند در یک قسمت از بدن جمع شود، نیمه بالایی بدن نوزاد ممکن است رنگ پریده به نظر برسد. علائم ضربه ای v شکل قرمز یا مایل به بنفش روی پشت گردن نوزاد (یا هر جای دیگر به ویژه روی پلک ها) ممکن است مشاهده شود.- هنگامی که عفونت از جدار چشم ترشح می شود، چشم چسبناک می شود. البته این مورد ربطی به سرماخوردگی ندارد. این مورد در نوزادان بسیار شایع است زیرا آن ها می توانند میکروب ها را بر سر راهشان در مجرای زایمان با خود به همراه بیاورند. مجرای اشک نیز در آن ها به طور کامل رشد نیافته، بنابراین آن ها مانند کودکان نمی توانند به آسانی از دست باکتری ها خلاص شوند. هنگامی که ترشحات اطراف چشم کم است، می توانید با یک محلول استریل آب نمک بر روی یک پارچه نخی پنبه ای یا گاز استریل به آرامی قسمت بیرونی چشم را به طرف بینی تمیز کنید. موارد دیگر نیاز به دستور و تجویز پزشک دارد که قطره های آنتی بیوتیک یا پمادهای مخصوص چشم توصیه خواهد کرد.
- بسیاری از نوزادان پوست خشک دارند، به ویژه در طی چند روز پس از تولد، این خشکی پوست معمولاً بر روی پاها و مچ پا، بیشتر مشاهده می شود اما در جاهای دیگر نیز می تواند دیده شود مثلاً در قسمتی که از پوشک استفاده می شود. نوزادانی که دیرتر از موعد مقرر زایمان به دنیا می آیند، معمولاً پوست خشک تری دارند، اما این خشکی پوست را با استفاده از محلول های ملایم تمیزکننده پوست یا پماد و روغن بعد از حمام می توان برطرف کرد. از مواد افزودنی حمام استفاده نکنید، زیرا این مواد موجب بیشتر شدن خشکی پوست خواهند شد.
پیوند برقرار کردن با نوزاد
شیر دادن از سینه مسلماً می تواند احساس صمیمیت و نزدیکی رضایت بخشی را از طرف مادر نسبت به نوزادش به ارمغان آورد، اما برای برقراری این پیوند تنها به این روش نیاز ندارید. چرا که بسیاری از مادرانی که با شیشه به نوزاد خود شیر می دهند یا مادرخوانده ها هم به خوبی می توانند این پیوند را با نوزاد خود برقرار کنند. نگهداری نوزاد، برقراری ارتباط چشمی و صحبت کردن با او به برقراری این پیوند کمک شایانی می کند. این امر همچنین به نوزاد کمک خواهد کرد تا صدا و چهره شما را تشخیص دهد. انجام این اعمال و صحبت کردن با نوزاد نقش مهمی در رشد و تکامل او ایفا می کند. شما می توانید همه این کارها را انجام دهید بدون این که از سینه خود به نوزاد شیر بدهید.• اگر همواره پیش نوزادم باشم و او را در آغوش بگیرم می توانم سریع تر این پیوند و ارتباط را برقرار کنم؟
اگرچه انجام این کار ضرورت ندارد اما به برقراری پیوند و ارتباط کمک خواهد کرد. این که نوزاد را کنار خود نگه دارید البته معمولاً امنیت بیشتری دارد. بسیاری از پدر و مادرها در بیمارستان ترجیح می دهند که برای امنیت بیشتر هر لحظه بدانند که نوزادشان کجاست و چه کسی در کنار او است. با این وجود نیازی نیست احساس کنید که دائم باید همراه و کنار او باشید. اگر شخص دیگری برای مدتی از نوزادتان مواظبت می کند، بدین معنی نیست که میل و غریزه پدر و مادر بودن در شما کاهش یافته است، از این رو ضرورتی ندارد که شما به خاطر این موضوع احساس گناه کنید.
منبع: کوپر،کارل ، (1951)، وفایی، ملیحه، نوزاد شما؛ مجموعة پرسش ها و پاسخ ( از تولد تا یک سالگی )،قم : سعدی، 1389.
