نویسنده: عجاج نویهض
تورات در لغت به معنای «تعلیم» است و در ابتدا بر شریعت موسی یا اسفار پنجگانه ی او اطلاق می شد، اما به مرور زمان دامنه ی آن توسعه یافت تا جایی که اسفار دیگری از پیامبران بنی اسرائیل و کتابهای تاریخی مربوط به تاریخ این پیامبران و اسفار ادبی و شعری را نیز در برگرفت.
از زمان بعثت موسی تا روزگار اسارت بابلی و بازگشت از آن و پایان یافتن اسفار موسی یک دوره ی تقریباً هزار ساله طی شد و در پی بازگشت از اسارت بود که توارت به وسیله ی عزرای کاتب- عزیر- جمع آوری گردید. در قرن اول میلادی یعنی در زمان مورخ نامی یهود، یوسفوس- (1) چنان که همین شخص می گوید- تعداد اسفار تورات بیست و دو سفر بود و این همان عهد قدیم (2) است. با ظهور مسیحیت و تابیدن انوار اناجیل دوران آن به «عهد جدید» موسوم شد و با ضمیمه شدن عهد جدید به عهد قدیم در تورات و گرد آمدن این هر دو در یک کتاب، تورات نام کتاب مقدس (3) را به خود گرفت.
عهد قدیم متشکل از سی و نه سفر یا کتاب است (4) و عهد جدید(5) فراهم آمده از بیست و هفت سفر. در این کتاب سخن را در کمال فشردگی به عهد قدیم منحصر می کنیم؛ چون ریشه ها و آبشخورهای یهود به دورانهای پیشین آنها باز می گردد. پس، اگر بخواهیم حقایق و واقعیتهای یهود را در قرن بیستم بشناسیم باید به شناخت حقایق آنها از زمانی که پا به عرصه ی هستی گذاشتند و از روزگاری که توارت به وجود آمد یعنی دهها قرن پیش، مبادرت ورزیم؛ زیرا تورات تا پایان شریعت مدون یهود، و پس از تورات، تلمود(6) که چندین قرن پس از پایان جمع آوری اسفار تورات به شکل نهایی خود نوشته و تدوین شد، جلوه گاه همه ی این حقایق است. قباله، (7) دانشوران صهیون و پروتکلهای آنها همه ریشه در تلمود دارند. بنابراین، لازم است که در حد ضرورت عهد قدیم را بشناسیم.
اسفار عهد قدیم در کتاب مقدس پروتستانها
الف: اسفار تاریخی
1- سفر پیدایش2- سفر خروج
3- سفر لاویان
4- سفر اعداد
5- سفر تثنیه
6- سفر یوشع (یشوع)
7- سفر داوران
8- سفر روت (روث، راعوث)
9- سفر اول سموئیل
10- سفر دوم سموئیل
11- سفر اول پادشاهان
12- سفر دوم پادشاهان
13- سفر اول تواریخ ایام
14- سفر دوم تواریخ ایام
15- سفر عزرا (عزیر)
16- سفر نحمیا
17- سفر استر
ب: اسفار شعری
18- سفر ایوب19- سفر مزامیر
20- سفر امثال سلیمان نبی
21- سفر جامعه
22- سفر غزل غزلهای سلیمان
ج: اسفار پیامبران
23- سفر اشعیای نبی24- سفر ارمیای نبی
25- سفر مراثی ارمیا
26- سفر حزقیال نبی
27- سفر دانیال نبی
28- سفر هوشع نبی
29- سفر یوئیل بنی
30- سفر عاموس نبی
31- سفر عوبدیای نبی
32- سفر یونس (یونان) نبی
33- سفر میکاه (میخا) ی نبی
34-سفر ناحوم نبی
35-سفر حبقوق نبی
36-سفر صفینای نبی
37- سفر حجی نبی
38-سفر زکریای نبی
39- سفر ملاکی (ملاخی) نبی
اسفار عهد عتیق (8) در کتاب مقدس کاتولیکها
الف: فهرست جلد اول
1- سفر پیدایش2- سفر خروج
3- سفر اخبار (9)
4- سفر اعداد
5- سفر تثنیه
6- سفر یوشع (یشوع)
7- سفر داوران
8- سفر روت (روث، راعوث)
9- سفر اول پادشاهان (10)
10- سفر دوم پادشاهان (10)
11- سفر سوم پادشاهان (11)
12- سفر چهارم پادشاهان (11)
13- سفر اول تواریخ ایام
14- سفر دوم تواریخ ایام
15- سفر عزرا
16- سفر نحمیا
17- سفر طوبیا
18- سفر یهودیت
19- سفر استر
ب: فهرست جلد دوم
1- سفر ایوب2- سفر مزامیر
3- سفر امثال
4- سفر جامعه
5- سفر غزل غزلها
6- سفر حکمت
7- سفر یوشع پسر سیراخ
8- سفر نبوت اشعیا
9- سفر نبوت ارمیا
10- سفر مراثی ارمیا
11- نبوت باروک
12- نبوت حزقیال
13- نبوت دانیال
16- نبوت عاموس
17- نبوت عوبدیا
18- نبوت یونس (یونان)
19- نبوت میکاه (میخا)
20- نبوت ناحوم
21- نبوت حبقوق
22- نبوت صفنیا
23- نبوت حجی
24- نبوت زکریا
25- نبوت ملاکی (ملاخی)
26- سفر اول مکابیان
27- سفر دوم مکابیان
اسفار عهد قدیم در شکل کنونی آن
این اسفار بر حسب موضوعات آن به سه بخش تقسیم می شوند:1- اسفار تاریخی (از سفر 1 تا 17).
2- اسفار شعری (از سفر 18 تا 22).
3- اسفار پیامبران (از سفر 23 تا 39).
اسفار تاریخی: از سفر تکوین تا سفر استر که مجموعاً هفده سفر می شود.
اسفار شعری: از سفر ایوب تا سفر غزل غزلها، مشتمل بر پنج سفر.
اسفار پیامبران: از سفر اشعیا تا ملاکی که روی هم رفته هفده سفر است.
الف: اسفار تاریخی
چنین نبود که داوران (12) زنجیره وار پشت سر هم بیایند بلکه هر از چندگاهی یکی از آنان برای نجات مردم خود از چنگال کسانی که برگرده ی آنها سوار شده و به بردگیشان گرفته بودند، ظهور می کرد و سپس برای مدتی به تعبیر تورات «زمین می آسود» و باز یک سلطه گر جدید یا یکی از همان سلطه جویان گذشته سربر می داشت و بنی اسرائیل را برای سالهای متمادی زیر سلطه ی خود در می آورد و بار دیگر از میان بنی اسرائیل نجاتبخشی ظهور می کرد و به همین ترتیب. نخستین این منجیان «عتنئیل» (13) و آخرینشان «شمشون» (14) است که داستان این آخری بیشتر جنبه ی اسطوره دارد. یکی دیگر از این افراد «دبوره» (15) است که در زنجیره ی داوران چهارمین حلقه است.
8- کتاب روت یاروث (16)
روت بانویی موآبی- نه اسرائیلی- و قهرمان داستان است. در مقدمه ی سفر ورت تورات یسوعی، این سفر چنین معرفی شده است: «سفر روت به پیش از دوره ی پادشاهی بر می گردد و به همین دلیل غالباً بعد از سفر داوران می آید. اما در تورات عبری که در بین یهود متداول است، این سفر از سفر داوران بکلی جداست با چند نوشته ی جدید، پس از کتاب غزل غزلها قرار دارد. در اخبار و روایات شفاهی این سفر تألیفی نو نوشته به شمار می آمده است و این درست است؛ زیرا دلایل مختلفی در این باره وجود دارد، از جمله خود زبان متن عبری که به نو بودن این سفر و بازگشت آن به دوران پس از اسارت اشاره دارد.
روت، قهرمان این داستان، به واسطه ی فرزندش «عوبید» (17) پدر «یسی» (18) در زنجیره ی اسلاف بزرگوار داود جای دارد. جوهره ی این داستان تاریخی چیست؟ احتمالاً، نویسنده در آغاز از خاطرات شفاهیی که موقعیتهای آنها کاملاً مبهم است، استفاده کرده و سپس برای آن که داستان زنده تر و برخوردار از ارزش ادبی باشد، جزئیات و توضیحاتی به آن افزوده است».
از مجموع گفته های ناقدان بر می آید که رویدادهای این سفر به پایان عصر دوران مربوط می شود، اما این که کی تدوین شده است، دانسته نیست.
موآبیان (19) و عمونیان (20) از نسل لوط برادرزاده ی ابراهیم هستند و ادومیان از نسل عیسو (21) می باشند. همه ی اینها همچون عمالقه با بنی اسرائیل و یهود سخت دشمنی می ورزیدند. «سنگ موآبی»- که اصطلاحی است نو و قریب صد سال از عمر آن می گذرد- سنگی از جنس آتش زنه است و در سال 1868 به وسیله ی یکی از حفاران آلمانی در ویرانه های ذیبان (در تورات: دیبون) (22)، یکی از شهرهای موآبیان در شرق بحرالمیت، کشف شد. این سنگ نبشه را که چهارپا درازا و دو پا پهنا و سی و پنج سانتی متر ستبرا دارد، «میشا» (23) پادشاه موآب، به یاد بود پیروزی خود بر پادشاه اسرائیل و اخراج او از کشورش تهیه کرده است. تاریخ این کتیبه حدود 850 ق. م. می باشد.
9- سفر اول سموئیل
10- سفر دوم سموئیل
سموئیل (تقریباً 1100-1050) حلقه ی اتصال بین عصر داوران و دوره ی پادشاهی است که با «شائول» (24) آغاز شد و به وسیله ی داود ادامه یافت و به سلیمان پایان پذیرفت و سپس به دو دولت اسرائیل در شمال به پایتختی سامره (25) و یهودا در جنوب به مرکزیت اورشلیم تجزیه شد، و سرانجام با فرارسیدن دوره ی اسارت، عمر هر دو به پایان رسید.
11- سفر اول پادشاهان
12- سفر دوم پادشاهان
13- سفر اول تواریخ ایام
14- سفر دوم تواریخ ایام.
15- سفر عزرا (شرح حال عزرا را در همین بخش ببینید).
16- سفر نحمیا (شرح حال او در همین بخش آمده است).
17- سفر استر (به شرح حال او در همین بخش مراجعه کنید).
ب: اسفار شعری
18- سفر ایوب.به گفته ی ناقدان موثق، ایوب اصلاً سامی (26) و موطن او اطراف شرق اردن (پادشاهی اردن هاشمی) است. به احتمال زیاد، ایوب و موسی در یک عصر و یا در روزگاری نزدیک به هم می زیسته اند.
19- سفر مزامیر
کتاب حضرت داود است و در قرآن کریم به نام زبور از آن یاد شده است.
20- سفر امثال.
بیشتر این سفر، و نه همه ی آن، به سلیمان منسوب است. تورات یسوعی در معرفی این سفر می نویسد: «شکی نیست که این مجموعه در شکل نهایی آن بعد از اسارت تدوین شده است».
21- سفر جامعه
در تورات یسوعی این سفر چنین معرفی شده است: «سفر جامعه در حقیقت پیچیده ترین و گمراه کننده ترین اسفار کتاب مقدس است». سپس دلایل ابهام و پیچیدگی آن را توضیح می دهد که ما از آوردن آنها خودداری می کنیم.
22- سفر غزل غزلها.
در مقدمه ی تورات یسوعی آمده است که پیامبران اسرائیل مانند هوشع، ارمیا حزقیال روابط مردم با خدایانشان را به رابطه ی زن با شوهر تشبیه کرده اند و جای گرفتن این سفر در میان اسفار تورات در واقع پاسخی است به این صفات. اما در مسیحیت، این کلیساست که الهه ی غزل است. کتاب غزل غزلها، بدون شک، به عصری متأخر باز می گردد.
ج: اسفار پیامبران
23- سفر اشعیا.در روزگار اشعیا، پادشاهی اسرائیل به دست سارگن آشوری از بین رفت و دوران اسارت آغاز شد. تورات یسوعی در مقدمه ی این سفر می نویسد: «اشعیا در سال 740 به پیامبری مبعوث شد» و نیز می نویسد: «در بین توده ی مردم اشعیا بزرگترین پیامبر به شمار می آید». هالی می گوید: «به دلیل فراوانی پیشگوییهای اشعیا از جمله این که بزودی از میان امت او مسیح ظهور خواهد کرد، نام پیامبر مسیحایی (یا انجیلی- م) بر او اطلاق می شود». در سال 1947 پوست نوشته ها و طومارهایی در «غار قمران»، (27) نزدیک بحرالمیت، کشف شد که از جمله ی آنها همین سفر اشعیا بود. گفته اند اشعیا هشتاد سال عمر کرد که شصت سال آن را پیامبر بود. در قاموس کتاب مقدس آمده است: «در میان همه ی پیامبران دوران باستان، اشعیا بزرگترین به شمار می آید». نیز می گوید: «اشعیا مصلحی اجتماعی بود. برای مثال، وی در اصحاح1 تا 5 قوم خود را به سبب رشوه خواری، انحراف قضایی، ستم به بینوایان، عیاشی و خوشگذرانی، طمع و آزمندی و مستی و از میان رفتن احساس اخلاقی در بین آنها، بشدت سرزنش و توبیخ می کند. اما به عنوان یک سیاستمدار، اشعیا با ارشاد روح خداوند، مسائل عصر خود و اوضاع و احوال آن را کاملاً درک کرد و می شناخت».
گفتنی است که کتاب موسوم به صعود اشعیا در شمار آپوکریف قرار دارد.
24- سفر ارمیا.
ارمیا از روستایی نزدیک بیت المقدس بود و در زمان او اسارت یهودا اتفاق افتاد. در تورات یسوعی آمده است: «در طول سالهای دردناکی که این سفر تهیه شد و ویرانی مملکت یهودا به وقوع پیوست، ارمیا پیوسته از ماجراجوییهای سیاسی شاهان و فساد دینی مردم انتقاد می کرد. تراژدی دعوت پیامبری او در پیکار مستمری نهفته است که روان او را متلاشی می کند. ارمیا خود را وقف مردمش کرد. اما خویشتن را ناچار دید که با شاهان و کاهنان و انبیای دروغین و اشراف و تمامی مردم مبارزه کند». او پس از ویرانی بیت المقدس از صحنه ی نمایش ناپدید شد.
25- سفر مراثی ارمیا
ارمیا بر ویرانی شهر گریست. تورات یسوعی می نویسد: «میان موضوعات مراثی و موضوعات سفر ارمیا و سفر حزقیال شباهتهایی وجود دارد. ترجمه ی قدیمی یونانی (تورات) این کتاب را به ارمیا نسبت داده است؛ اما این نسبت را نمی توان به طور قطع و یقین پذیرفت؛ زیرا مراثی در تورات عبری به همراه نام ارمیا نیامده است». به علت نوحه گریهای ارمیا او را «پیامبرگرایان» خوانده اند.
26- سفر حزقیال
27- سفر دانیال
28- سفر هوشع.
هوشع در اواخر دوره ی مملکت شمالی زندگی می کرد. او شاهد دوران قدرت و اقتدار این پادشاهی بود و تا زمان فروپاشی آن نیز همچنان در قید حیات به سر می برد. به گفته ی هالی (ص 316) هوشع در جوانی معاصر عاموس، و در پیری همروزگار اشعیا و میکاه بود. در جوانی احتمالاً یونس را نیز ملاقات کرده است.... حدود دویست سال پیش از ظهور هوشع، اسباط یا قبایل دهگانه از پادشاهی داود جدا شدند و برای خود پادشاهی مستقلی تشکیل دادند و گوساله ی طلایی را به عنوان معبود ملی و رسمی خود انتخاب کردند. خداوند به ترتیب ایلیا (28) (الیاس)، یوشع(29) (یسع)، یونان (یونس)، عاموس و سرانجام هوشع را برای هدایت این عده برانگیخت اما مردم همچنان بر بت پرستی اصرار ورزیدند و دست از این آیین برنداشتند.
29- سفر یوئیل.
هالی (در ص 320) می گوید: «یوئیل از قدیمی ترین پیامبران مملکت جنوبی به شمار می آید». دوران زندگی او در قسمتی از قرن نهم و بخشی از قرن هشتم گذشت. در روزگار وی قحطی و ملخ زیاد بود. به گفته ی هالی، در ایام یوئیل دشمنان یهودا عبارت بودند از:
1- صیدونیان (فینیقیه در همسایگی شمالی یهودا).
2- فلسطینیها (در دشتهای ساحلی و شمال غربی فلسطین).
3- مصریها
4- ادومیها در شرق اردن
5- سفر عاموس
عاموس در پادشاهی جنوب زندگی می کرد، اما پادشاهی شمال را نیز مخاطب سخنان خویش قرار داد. او در قرن هشتم به سر می برد. به گفته ی هالی، نبوت عاموس حوالی سال 751 بوده است. شاید در جوانی اش یونس را درک کرده و داستان سفر او (سفر یونس) به نینوا (30) را از زبان وی شنیده باشد. نیز ممکن است با یوشع دیدار داشته و اخبار مصاحبت و همنشینی وی با الیاس را از او شنیده باشد. زمانی که عاموس به نبوت مبعوث شد، روزگار یونس و یوشع نزدیک به پایان بود. احتمالاً یوئیل معاصر عاموس و یا کمی پیش از او بوده است. هوشع همکار عاموس بود. وی از ویرانی اسرائیل و اقوام مجاور آن: سوریه، فلسطین، فینیقیه، ادوم، موآب، یهودا و اسرائیل پیشاپیش خبر می دهد و برای هر یک از اینها سه یا چهار گناه بر می شمرد و به اسارت اشاره می کند که پنجاه سال بعد از این موضوع اتفاق می افتد. عاموس از روستایی در جنوب قدس بود. او نه از کاهنان بود و نه پیامبری حرفه ای، بلکه به یک نفر عادی نزدیک تر است.
31- عوبدیا.
او دشمن ادوم بود و نبوتش بر محور آنها دور می زند. ادوم دشمن مملکت جنوبی و شمالی بود. به احتمال زیاد، وی در روزگار ویرانی اورشلیم به دست بابل زندگی می کرده است.
32- یونس (یونان).
داستان این پیامبر مشهور است. وی (از جانب خداوند) به نینوا فرستاده شد، اما او از یافا سوار کشتی شد و آهنگ ترشیش (31) کرد. دریا توفانی شد و کشتی در آستانه ی غرق شدن قرار گرفت. سرنشینان کشتی از اسم و رسم یونس جویا شدند، گفت: من عبرانی هستم و از روی پروردگارم می گریزم. آنان یونس را در دریا انداختند و نهنگی او را در کام خود فرو برد. یونس سه شبانه روز در شکم نهنگ بود و پس از آن نهنگ وی را در خشکی انداخت و یونس به نینوا رسید و رسالت خود را انجام داد.
این مطالب در تورات آمده است. اما در قرآن کریم در چند آیه ی شریفه از حضرت یونس یاد شده است: سوره ی یونس آیه ی 98، سوره ی نساء آیه ی 163، سوره ی انعام آیه ی 86، سوره ی صافات آیات 148-139. در آیات سوره ی اخیر از بلعیده شدن یونس به وسیله ی نهنگ سخن رفته است.
33- سفر میکاه
اومیکای مورشتی (32) است و در قرن هشتم به سوی دو مملکت (شمالی و جنوبی) به پیامبری فرستاده شد. وی از روستایی نزدیک مرزهای فلسطینیها و بین بیت جبرین کنونی، واقع در شهرستان خلیل الرحمان (الخلیل) است. ویرانی دو مملکت را پیش بینی کرد «و این همه به علت معصیت یعقوب و گناهان دودمان اسرائیل» بود (میکاه/501).
34- سفر ناحوم
ناحوم القوشی (33) در قرن هفتم به پیامبری مبعوث شد و از ویرانی نینوا در آینده خبر داد. ناحوم حدود صدو پنجاه سال بعد از یونس می زیسته است.
35- سفر حبقوق
نبوت او در بین سالهای 652 و 606 بوده و سقوط بابل را پیشگویی کرده است.
36- سفر صفنیا
این پیامبر از نسل حزقیال است دوره ی نبوت او اندکی پیش از تخریب اورشلیم به دست بابل بوده است. شهرهای فلسطینیان: غزه، عسقلان، اشدود، عاقر (عقرون) و دیگر شهرهای سراسر ساحل دریا و نیز موآب، عمون، کوشیان (حبشه) و آشور را نفرین کرد.
37- سفر حجی.
او و زکریا و ملاکی در پی بازگشت از اسارت، از سال 516 تا 520 در طرح بازسازی هیکل کار کردند. اخبار این پیامبر در سفر نحمیا و عزرا آمده است.
38- سفر زکریا.
زکریا در دوره ی پیری حجی با او کار کرد. وی یازدهمین پیامبر از دوازده پیامبر کوچک است و از پیامبرانی بود که در راه تقویت اراده ی یهودیان به هنگام بازگشت از اسارت کوشید. به گفته ی ناقدان، سفر زکریا در عصر حاکمیت ایرانی نوشته شده است.
39- سفر ملاکی
معلوم نیست این پیامبر در چه زمانی به سر می برده است. ناقدان بر این باورند که وی صد سال بعد از حجی و زکریا می زیسته و با عزرا و نحمیا (400-450) پیوندی داشته است. ملاکی یهودیان را به کناره گرفتن از تمامی اقوام مجاور فرا می خواند و آنها را از ازدواج با غیر یهود منع می کرد.
پی نوشت ها :
1- یوسفوس، فلاویوس)Josephus 37-؟95)، تاریخنویس یهودی- م.
2- Old Testament
3- The Bible
4- اینها همان اسفار «قانونی» و پذیرفته شده ی تورات از نظر پروتستانهاست. کتابهای غیر قانونی موسوم به آپوکریف (Apocrypha) جزء این اسفار نیستند. آپوکریف در تورات کاتولیکی است و ما در قسمت های آینده راجع به آنها گفتگو خواهیم کرد.
5- New Testament
6- Talmud
7- Cabala
8- همان «عهد قدیم» در کتاب مقدس پروتستانها.
9- همان سفر لاویان در عهد قدیم کتاب مقدس پروتستانها.
10- همان کتاب اول و دوم سموئیل در بین پروتستانها
11- همان کتاب اول و دوم پادشاهان در بین پروتستانها
12- رهبرى بنى اسرائیل پس از یوشع (ع) به داوران و قاضیان انتقال یافت که شبیه خلفا در میان قبائل قریش بودند که پانزده تن از آنان به فرمانروایى رسیدند. به گفته منابع یهود این داوران 16 نفر بودند که چهار نفر آنان ریاست داشتند:1- گدعون، 2- یفتاح، 3- شمتنون، 4- شموئیل، و 5- بانوئى به نام دبوره. دوره داوران با دو ویژگى شناخته مى شود، این دو ویژگى را پیوسته در طول تاریخ با بنى اسرائیل مشاهده مى کنیم. یکى انحراف آنان از خط پیامبران (ع): و دیگرى مسلط کردن خداوند کسانى را که عذاب دردناکى به آنان بچشانند، همچنان که در قرآن از آن یاد شده است.
13- Othniel
14- Samson
15- Deborah
16- Ruth
17- Obed
18- یسی یا یشی (Jesse) پدر حضرت داود است- م.
19- Moabites از اقوام سامی غربی که در حدود سده ی 9 ق.م در دشتهای اردن و فلسطین زندگی می کردند-م.
20- Ammonites
21- Esau
22- Dibon
23- Mesha
24- Shaul؛ نخستین پادشاه بنی اسرائیل در حوالی 1030 ق.م. سموئیل نبی او را به عنوان پادشاه تدهین کرد. وی با فلسطینیان و عمالقه جنگید و در پیکار جلبوع کشته شد- م.
25- Samaria
26- برای اطلاعات بیشتر می توانید به سایت الکترونیکی «ویکی پدیا» ذیل واژه ی «مردم عرب» یا آدرس mr532011mr .persianblog.ir/post/1874. مراجعه نمائید. (راسخون)
27- خرابه ی قمران، تپه ای است در فلسطین مشرف به بحرالمیت. در سال 1947 تعدادی مخطوط قدیمی کمیاب و ویرانه های صومعه ای متعلق به فرقه ی یهودی اسینیان که تاریخ ان به قرن اول ق. م برمی گردد، کشف شد- م.
28- Eliah
29- Hoshea
30- شهری باستانی در کنار رودخانه ی دجله، مقابل موصل کنونی، از قرن هشتم ق. م. تا سال 612 ق. م. که به دست مادها افتاد و ویران شد پایتخت امپراتوری آشور بود. کاوشهای باستان شناسی که از سال 1842 در تپه های کویونجیک و بنی یونس صورت گرفت ویرانه های این شهر را آشکار ساخت- م.
31- Tarshish
32. Micah
33- Nahum Elkoshite
