همزیستی نامسالمت‌آمیز با دکل‌های برق فشار قوی

آیا کابل‌های هوایی برق باعث سرطان می‌شوند؟ در دو سه دهه‌ی اخیر، شواهد بررسی‌های همه‌گیری شناختی حاکی از آن بوده‌اند که میدان مغناطیسی نوسان کننده‌ای که کابل‌های اصلی برق تولید می‌کنند ممکن است سلامتی آنانی را که در زیر کابل‌ها زندگی یا کار می‌کنند به خطر اندازد. شرکت‌های برق امریکایی و استرالیایی، و نیز تولید کنندگان انگلیسی برق، داده‌های موجود در این زمینه را جدی گرفتند و برای پژوهش در آن سرمایه‌گذاری کردند، اما تا همین اواخر، توضیح مناسبی برای چگونگی تأثیر احتمالی میدان‌های ضعیف مغناطیسی بر اندام‌های زنده ارائه نشده بود.
اما دو گروه پژوهشی، مستقل از یک‌دیگر، نظریه‌ای را ارائه کردند که تفکر برانگیز است. والِری لِدنِف، زیست فیزیک‌دان روس از انستستوی فیزیک زیست شناسی پوشینو (در روسیه) این نظریه را مطرح کرد که میدان مغناطیسی نوسان کننده‌ی ضعیف می‌تواند پیوند بین یون‌های فلزی و بعضی از پروتئین‌های بدن انسان را سست کند. قابل ذکر است که بسیاری از پروتئین‌هایی که برای سوخت‌وساز بدن ضروری و حیاتی هستند، حاوی فلزات گوناگون‌اند. دو پژوهشگر انگلیسی به نام‌های جان میل و دونالد ادموندز نیز نظریه‌ی مشابهی را ارائه کرده بودند.
به نظر می‌رسد که نکته‌ی اصلی در مشاهدات انجام شده این باشد که تأثیرهای زیست‌شناختی تنها در حول و حوش بسامدهای خاصی از میدان مغناطیسی نوسان کننده مشاهده می‌شوند. به علاوه، به نظر می‌رسد که این بسامدها به وجود یک میدان مغناطیسی پایدار در پس زمینه، مثل میدان مغناطیسی زمین، بستگی دارند. این شرایط یادآور پدیده‌ای هستند که تشدید سیکلوترونی نامیده می‌شود. اگر ذره‌ی باردار آزادی در میدان مغناطیسیِ ثابتی حرکت کند در مسیری به شکل دایره شتاب می‌گیرد. بسامدی که در آن، مسیر ذره دایره‌ای می‌شود، یا همان بسامد تشدید سیکلوترونی، به جرم و بار ذره و به شدت میدان بستگی دارد. اگر میدان مغناطیسی دیگری به سیستم اضافه شود که با بسامد یک‌سانی نوسان می‌کند، ذره شتاب بیش‌تری می‌یابد. متخصصان فیزیک ذره‌ای از این پدیده در شتاب دهنده‌ها استفاده می‌کنند.
زیست فیزیک‌دانان با انجام دادن آزمایش‌هایی بر روی سلول‌های زنده، با استفاده از میدان‌های مغناطیسی ضعیف پایدار و میدان‌های مغناطیسی ضعیف نوسان کننده، تأثیرهای زیست‌شناختی مانند تغییر در نحوه‌ی حرکت نوعی موجود زنده‌ی دریایی به نام دیاتومه (گیاه تک‌یاخته‌ی میکروسکوپی) را مشاهده کردند. آن‌ها دریافتند که مؤثرترین بسامد همان بسامد تشدید سیکلوترونی یون کلسیم است. کلسیم فلزی بسیار مهم در سیستم‌های حیاتی است. به نظر می‌رسد که بسامد تشدید سیکلوترونی کلسیم می‌تواند حلقه‌ی رابط میدان‌های مغناطیسی و سلول‌های موجودات زنده، از جمله انسان‌ها، باشد.
متأسفانه در پیِ ایرادهای متعدد، پرداختن به این نظریه متوقف شد. نخست آن که شعاع مدار سیکلوترونی برای یون کلسیم، یعنی یک متر، شعاعی بسیار بزرگ است. یون کلسیمی که به این ترتیب در اندام زنده تحت تأثیر قرار گرفته است، پیش از طی کردن حتی کسر کوچکی از یک مدار، به مولکول دیگری در سلول برخورد می‌کند. هم‌چنین، در یک محیط زیست‌شناختی، یون کلسیم در احاطه‌ی پوششی محکم از مولکول‌های آب قرار می‌گیرد که بسامد سیکلوترونی آن‌ را تغییر می‌دهند.
نظریه‌ی مطرح شده از سوی دانشمند روس، محتمل‌تر و پذیرفتنی‌تر به نظر می‌آید. در این نظریه، آن‌چه بر سرِ یون کلسیم پیوند یافته با پروتئین، در حضور میدان‌های مغناطیسی نوسان کننده و ایستا می‌آید، در نظر گرفته می‌شود. یون کلسیم به طور پیوسته در اطراف وضعیت تعادل در پیوند شیمیایی‌اش، ارتعاش می‌کند. بر اثر وارد شدن میدان مغناطیسی پایدار (مثلاً همان میدان زمین)، صفحه‌ی ارتعاش یون حول جهت میدان مغناطیسی می‌چرخد. بسامد این چرخش دقیقاً نصف بسامد سیکلوترونی یون پیوند یافته است. اما، اضافه شدنِ یک میدان مغناطیسی نوسان کننده در بسامد سیکلوترونی (مثلاً ناشی از کابل‌های هوایی برق)، این چرخش را بر هم می‌زند، به گونه‌ای که پیوند بین یون و پروتئین سست می‌شود.
اگر این نظریه درست باشد، می‌تواند تأثیر کابل‌های هوایی برق و احتمالاً مبتلا شدن به سرطان در نتیجه‌ی آن‌ها را توضیح دهد. اما می‌تواند به ابداع کاربردهای درمانی جدیدی برای میدان‌های مغناطیسی نیز کمک کند. برای مثال، بسیاری از بیماری‌ها را می‌توان ناشی از زیاد بودن یا کم بودن بیش از حد کلسیم دانست. کشف اثرهای میدان‌های مغناطیسی، راهی مؤثر و ساده برای تنظیم میزان کلسیم در بدن می‌گشاید.
منبع: راسخون