تاریخچه والیبال

والیبال در سال 1895 میلادی مطابق با سال 1274 شمسی، یعنی 111 سال قبل توسط ویلیام . ج . مورگان مدیر y.m.c.a در هولیوک ایالت ماسا چوست آمریکا ابداع شد. در ابتدا این ورزش مینتونت نام گذاری شده بود و دلیل انتخاب این نام برای همگان نامعلوم بود. تحت تاثیر محبوبیت بسکتبال در بین عامه، مورگان تصمیم گرفت برای دانشجویان خود، ورزشی را بوجود آورد که بازی از روی تور انجام گیرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده از تور تنیس روی چمن که به دو طرف دیوار سالن ورزش بسته می شد و با استفاده از توئی توپ بسکتبال که بدلیل سبکی وزن به دستها آسیب نمی رساند، بازی را شروع کرد. با وجود اینکه بطور آهسته و کند از y.m.c.a آغاز شد ولی طولی نکشید که در کلیه شهرهای ماساچوست و نیوانگلاند عمومیت یافت.
در اسپرینگ فیلد، دکتر ت ـ آ هالستید با مــشاهده بازی ، مینتونت را به والیبال تغییر نام داد، زیرا قصد اساسی از بازی کردن ، فرستادن و برگـشت دادن (رد و بدل کردن) توپ از روی تور است که کلمه والیبال در معنا این نیت را مشخص می سازد. با اینکه والیبال در آغاز ورزش سالنی بود و در محل های سرپوشیده بازی آن انجام می شد و اساسا” برای فعالیتهای سرگرم کننده پیشه وران و تجار اختصاص یافته بود، ولی کم کم به زمین های روباز کشیده شد و بعنوان یکی از فعالیت های جالب توجه تابستانی در آمد و به شدت تعقیب می شد.
در آغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود، هر فرد و در هر کشوری بمیل خود و به طریق مختلف با توپ بازی می کردند. رفته رفته والیبال در مناطق و نواحی مـختلف جهـان گسترش می یافت. همچنانکه هر ابداع یا اختراعی در آغاز با نواقصی همراه بوده و به مرور زمـان تکمیل و رفع نواقص می شود، والیبال نیز از این قاعده مستثنی نبود و کم کم قوانین برای این بازی وضع شد و روشها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید.
در سال 1900 پذیرفته شد که امتیاز هر ست بازی 21 پوان باشد.

در سال 1912 سیستم چرخش به تصویب رسید.

در سال 1917 پذیرفته شد که هر ست بازی 15 پوان (امتیاز) باشد.
در سال 1918 تعداد بازیکنان هر طرف زمین 6 نفر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت.
در سال 1921 موافقت شد که هر تیم با سه ضرب توپ را به طرف دیگر بفرستد.

در سال 1923 اندازه زمین بازی 9×18 متر تعیین شد.

بمرور ، در سال های بعد ، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قــوانین قبلی نیز تغییر حاصل گشت که هنوز هم این تغییرات (سال 2000) ادامه دارد و هر چهار سال یکبار در کنگره بین المللی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می رسد و در کــنگره جهانی که در سال 1998 میلادی (سال شمسی 1377) همزمان با برگزاری چهاردهمین دوره مسابقات والیبال جهانی مردان و سیزدهمین دوره زنان در ژاپن برگزار شد با تصویب و تغییر قوانین مانند روش امتیازگیری با بردرالی، امتیازات 25 برای ست های اول، دوم، سوم وچهارم و امتیازات 15 برای ست پنجم و همچنین تصویب بازیکن دفاعی لیبرو، بکار بردن روش جدید مجازات ها و تصویب با پازدن تــوپ در کنگره قبلی که همه این قوانین جدید دگرگونی و هیجان فراوانی در بازی والیبال بوجود آورده است.
اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کشور کانادا و بـه سال 1900 بود. اساساً نهضت y.m.c.a (سازمان جوانان مسیحی) در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و تعمیم آن سهم فراوانی دارد.
بازی والیبال در پایان سال 1900 به هندوستان و در سال 1905 به کوبا ، 1909 به پورتوریکو، 1910 به فیلیپین، 1912 به اوروگوئه، 1913 به چین و 1917 به ژاپن و به تدریج از سال 1914 به بعد بتوسط سربازان قوای آمریکا و مستشاران و اشخاص دیگر، به کشورهای اروپائی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی و بلغارستان و سایر کشورهای اروپائی معرفی شد و تعمیم یافت. ولی بسبب بیگانه بودن این ورزش برای اروپائیان، در ابتدا امر قبول آن به کندی صورت می پذیرفت. فرانسه ، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل از دیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملی والیبال در کشور خود نمودند.
کشور شوروی که در سال 1923 اقدام یه تاسیس انجمن ملی والیبال نمود ، برای پیشرفت و دگرگونـی آن فعالیت زیادی بعمل آورد. اصولاً شوروی از کشورهائی است که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین در جهان سهم بسزائی دارد و برای قهرمانی های در مسابقات است کــه قدرت بزرگ جهانی بحساب می آید. کشورهای فرانسه، چکسلواکی و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملی ، مصمم شدند که با کمک کشورهای دیگر که فدراسیون بین المللی را تاسیس نمایند و در سال 1936 به هنگام بازیهای المپیک در برلین آلمان، در این زمینه فعالیت زیادی نمودند ولی باآغاز جنگ بین المللی دوم و طغیان آن در اروپا*، اقدامات آنان متوقف شد.
بطور کلی تغییرات و پیشرفت والیبال را می توان به سه دوره تقسیم نمود. دور اول از سال آغاز تا 1918 ، دوره دوم از سـال 1919 تا سال 1946 و دوره سوم از سال 1947 به بعد که تــغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفته است.
پس از جنگ بین المللی دوم، فعالیت های فراوان برای حرکت جدید به والیبال مجدداً آغاز شد و اولین مسـابقه یین المللی در قاره اروپا بین دو کشور فرانسه و چکسلواکی و در شهر پاریس برگزار گردید. پیگـری برای تاسیس فدراسیون بین المللی والیبال ادامه یافت. مذاکرات بین سه کشور فرانسه، چک و لهستان منتج به موافقت در جهت تشکیل گنگره ویژه برای تاسیس اتحادیه بین المللی والیبال گردید. سرانجام در تاریخ آوریل 1947 کنگره با شرکت نمایندگان چهارده کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار شد و مـوافقت شد فدراسیون بین المللی والیبال (f.i.v.b) تـاسیس گردد که این فدراسیون در پاریس تشکیل شد و آقای پل لیبود از کشور فرانسه بعنوان اولین رئیس فدراسیون بین المللی والیبال انتخاب شد.
بزودی کشورهای زیادی در خواست عضویت خود را برای پیوستن به فدراسیون بین المللی اعلام نمودند که امروز این فدراسیون حدود 218 کشور عضو دارد (سال 2006) و بیش از 250 میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی می کنند. اولین رئیس انتخابی فدراسیون بین المللی والیبال آقای پل لیبود از کشور فرانسه تا سال 1984 (یعنی 37 سال تمام) ریاست فدراسیون بین المللی را با قدرت برعهده داشت و توانست با کمک سایر اعضاء ، این فدراسیون را در ردیف فعال ترین فدراسیون ها و والیبال را در زمره بزرگترین ورزشهای جهانی در آورد.
پس از تاسیس فدراسیون یبن المللی، کمیته های مختلفی در داخل آن بوجود آمد و برنـامه مسابقات رسمی بین المللی تنظیم و آغاز شد.
در سال 1949 اولین دوره مسابقات جهانی والیبال بــرای مــردان در پراگ و در سال 1952 دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد.
برنامه مسابقات والیبال بطور منظم هرچهار سال یکبار تاکنون در کشورهای مختلف انجام شده است . در ســال 2006 دوره شــانـزدهم مسابقات والیبال جهانی مردان با شرکت 24 تیم و دوره پانزدهم مسابقات جــهانی زنان با شرکت 24 تیم در کشور ژاپن انجام یافت.
تیم ملی والیبال بزرگسالان مردان ایران در این مسابقات شرکت نمود . بسبب اهمیتی که والیبال در بین ورزشها بدست آورد، در سال 1964 مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازیهای المپیک توکیو اضافه شد که تاکنون (سال 2006) در ده دوره از بازیهای المپیک برنامه های آن با اهمیت خاصی انجام شده است.
علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوان، جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازیهای آسیائی ، والیبال ساحلی ، جهانی دانشجویان (یونیورسیاد)، قهرمانی آفریقا، ارتشهای جهان، گراند پری زنان، راه آهن های جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک، قهرمانی کشورهای عربی، چهار تیم برتر، جایزه بزرگ، ستاره ها و تورنمنت های بین المللی و دوستانه و غیره در گروههای سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان و مینی والیبال بطور منظم انجام می شود.
در تاریخچه والیبال جهان باید ژاپن را بعنوان دگرگون کننده تکنیک ها، تاکتیک ها و آمــادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود (دگرگون کننده در سرویس، ساعد، انواع پاس ها، توپ گیری و انواع آبشارهای سرعتی با پاس های کوتاه الف و ب و ترکیبی و بویژه بدنسازی). انجمن های والیبال ژاپن از سال 1961 فـــعالـیت های بین المللی خود را و به همراه تیم های ملی زنان و مردان این کشور در کلیه مسابقات رسمی تحت نظر فدراسیون بین المللی و کنفدراسیون آسیائی انجام داده اند. مربی تیم ملی والیبال ژاپن آقای یاسوتاکاماتسودایرا با تنظیم یک برنامه هشت سـاله و مــنـطـقی از سال 1965 تا 1972 توانست مدال طلای المپیک مونیخ را به سال 1972 برای کشور خود بدست آورد. ماتسودایرا یکی از بزرگترین مردان والیبال جهان بحساب می آید و سمت هائی را با عنوان رئیس فدراسیون والیبال ژاپن، رئیس کنفدراسیون والیبال آسیا و نایب رئیس فدراسیون بین المللی و رئیس کمیته لیگ جهانی والیبال داشته است. ایشان سهم بسزائی در پیشرفت والیبال جهان دارد.
ماتسودایرا اولین دوره کلاس مربیگری بین المللی والیبال را در سال 1971 در دوکاتاگوری 1 و 2 در توکیو تشکیل داد که قریب 60 نفر از کشورهای مختلف جهان در این کلاس شرکت داشـتـند (ازکشورمان آقایان: ابراهیم نعمتی، رضا هدایتی و داود دارابیان در میان شرکت کنندگان بودند).
از دیگر مردان والیبال ژاپن که در این تاریخچه میتوان از وی نامبرد، آقای تویودا از کشور ژاپن می باشد، ایشان از لحاظ تئوری امور فنی و ارائه تکنیکها و تاکتیکهای والیبال در جهان سهم موثری داشته است، ضمناً آقای تویودا سمت هائی در فدراسیون بین المللی و کنفدراسیون والیبال آسیا و ژاپن داشته اند و هنوز هم دارند (سال 2006).
آقای هورست باکه از کشور آلمان شرقی نیز در پیش برد امور فنی والیبال جهان و آموزش ، نقش بسزائی داشته است و آغاز مینی والیبال برای کودکان از سن 9 تا 12 سال از ابـتکارات این شخص است.
تیم های صاحب نام زنان و مردان دنیا که از اولین مسابقات جهانی و المپیک و جام جهانی تاکنون توانسته اند مقام های اول تا ششم را در جهان بدست آورند عبارتند از: کشورهای شوروی، ایتالیا، ژاپن، چکسلواکی، آمریکا، لهستان، بلغارستان، رومانی، مجارستان، آلمان شرقی، کوبا، برزیل، آرژانتین، کره جنوبی، چین، پرو، فرانسه، کره شمالی، هلند، سوئد و کانادا.
امروزه فدراسیون بین المللی والیبال با سازمان مرکب از یک رئیس، دو نایب رئیس، پنج نائب رئیس از کنفدراسیون های والیبال قاره های جهان، یک مدیر فنی، یک خزانه دار، سیزده عضو و کمیته های مسابقات، مربیان، داوری، قوانین، پزشکی، گسترش و فعالیتها، شناسائی بازیکنان، اطــلاعات، حقوقی، تشریفات، والیبال ساحلی، لیگ جهان و همچنین حدود 218 کشور عضـو و پنج کنفدراسیون والیبال قاره ها با سازمانی منظم و تعدادی مدرسین بین المللی در امور آموزش داوری و مربیگری، برنامه های والیبال را در سراسر جهان هدایت کرده و به پیش می برد.
در تاریخچه والیبال جهان از آقای دکتر روبن آکوستا کـه از سال 1984 در کنگره والیبال لوس آنجلس آمریکا به ریاست فدراسیون بین المللی انتخاب شده است به بزرگی باید یاد کرد. ایشان مدیری لایق و شایسته و دارای ابتکارات برجسته ای در زمینه پیشرفت والیبال می باشند. و به جرات میتوان گفت که امروزه بــه همت ایشان والیبال بعنوان یکی از سه ورزش بزرگ جهانی معرفی شده است.
مقر فدراسیون بین المللی والیبال در شهر لوزان سوئیس قرار دارد و در اداره امور جاری فدراسیون بین المللی و سیستم اداری و ارتباطی با جهان ورزش با والیبال، خانم مالوآکوستا همسر رئیــس فدراسیون بین المللی، سهم ارزنده ای داشته و دارد.
از رویداد های مهم والیبال بغیر از المپیک، می توان قهرمانی جهان و جام جهانی لیگ سراسری مردان جهان را نام برد.اولین دوره لیگ جهان در سال 1990 با شرکت هشت تیم و جایزه ای معادل یک میلیون دلار آغـاز شد و به ترتیب دومین دوره به سال 1991 و باشرکت 10 تیم و دومیلیون دلار جایزه و سومین دوره در سال 1992 با شرکت دوازده تیم و سه میلیون دلار جایزه و بالاخره دهمین دوره آن در سال 1999 و جــایــزه ای معادل هفت میلیون دلار و باشرکت 12 تیم برگزار شده است. جایزه دوره یازدهم در سال 2000 ، یازده میلیون دلار است. که در سال 2006به پانزده میلیون دلار ارتقاء یافته است.
تیم ملی والیبال ایتالیا در ده دوره شرکت در مسابقات لیگ جهان جمعاً در هفت دوره و طی سال های 90 ، 91 ، 92 ، 94 ، 95 و 1997 و 1999 مقام قهرمانی و در سال 1996 به مقام دوم و سال 1993 مقام سوم و سال 1998 مقام نایب قهرمانی و از بهترین تیم های لیگ بشمار رفته است. اما در دوره ی چهارم برزیل و در دوره ی هفتم هلند و در دوره ی نهم کوبا مقام قهرمانی لیگ جهان را بدست آوردند.
از دیگر نکات مهم و موفقیت آمیز والیبال در سال های اخیر پیشرفت های سریع والیبال ساحلی است که به سبب اهمیت آن و با درایت و مدیریت دکتر آکوستا، کمیته بین المللی المپیک تصویب نمود که مسابقات والیبال ساحلی به برنامه هــای المپیک اضافه شود که مسابقات آن در المپیک 1996 آتلانتا برگزار گردید و هنوز هم در المپیک ها ادامه دارد.
منبع : www.akairan.com