کتابشناسی حنین ابن اسحاق

الف) آثار اصلی:

تألیفات حنین را به ترتیب الفبایی نام عناوین آن ها ذیلاً‌ می آوریم:
1. فی الاغذیة، ‌نسخه خطی در کتابخانه خدابخش‌، پتنه بانکیپور، ‌شماره 2، ‌برگهای 1-109، رجوع کنید به:
Maulavi'Azimud-Din Ahmad and E. Denison Ross, eds., Catalogue of the Arabic and Persian Manuscripts in the Oriental Public Library at Bankipore, IV (Calcutta. 1910) ,5-7.
تصحیح متن عربی و ترجمه آلمانی آن را دگن (Degen) در دست تهیه دارد.
2. کتاب العشر مقالات فی العین المنسوب بحنین بن اسحق... نگاه کنید به:
M. Meyerhof. The Book of the Ten Treatises on the Eye Ascribed to Hunain ibv Is-Haq (809-877 A. D.) ... [Cairo, 1928].
3. فی اوجاع المعدة= فی معرفة اوجاع المعدة و علاجها، ‌نسخه های خطی در ایاصوفیه استانبول، ‌شماره 3555، ‌برگهای 149 ب-156 الف (بروکلمان، ‌یکم 225، شماره 3)، کتابخانه اسکوریال، ‌شماره 852، XIII، برگهای 41 الف تا 68 الف (نگاه کنید به:
H. P. J. Renaud, Les manuscrits arabes de l'Escurial... , II, 2[Paris, 1941], 59-60);
و نسخه خطی دانشگاه کالیفرنیا، لوس آنجلس، ‌شماره 98، ص 1-47.
4. فی الدغدغه (درباره غلغک)، ‌نسخ خطی در کتابخانه مجلس شورا، ‌شماره 1551 (عبدالحسین حائری، ‌فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ‌جلد چهارم. تهران، 1956[1335]، ‌ص 252-254)؛ و ایاصوفیه استانبول، ‌نسخه ی خطی شماره 3725، ‌برگهای 68 الف -72 ب (نگاه کنید به:
H. Ritter and R. Walzer, " Arabische Ubersetzungen grieschicher Arzte in Stambuler Biblotheken , " in Sitzungsberichte der Pressischen Akademie der Wissenschaften, phil. -hist. Kl. 26[1934], 827) .
5. فی حفظ الاسنان و استصلاحها (در بهداشت دندانها و درست کردن آنها) = قول فی حفظ الاسنان و اللثه و استصلاحها. نسخه خطی در کتابخانه ظاهریه، ‌دمشق، ‌شماره 4516 (ص. المنجد، ‌«مصادر جدیدة عن تاریخ الطب عند العرب» در مجلة معهد المخطوطات العربیة، ‌دوره ی پنجم، شماره 2 (1959) ، 294 شماره ی 300)؛ کتابخانه بودلین آکسفورد، نسخه ی Hunt شماره 461، ‌برگهای 52 ب- 63 الف. (نگاه کنید به:
R. Degen, " Eine weitere Handschrift von Hunain ibn Ishaqs Schrift uber die zahnheilkunde , " in Annali dell'Instituto orientale di Napoli, n. s. 26[1976], 236-243; J. Uri, Biblothecae Bodleianae codicum manuscriptorum orientalium, I[Oxford, 1787]. 140, no. 598) .
6. جوامع اربعة عشر مقالة من کتاب جالینوس فی حیلة البرء (تلخیص و شرح چهارده مقاله از کتاب جالینوس در روش درمان) نسخه خطی در کتابخانه چستربیتی‌، دوبلین، ‌شماره 4001، ‌II، برگهای 9 ب- 14. (نگاه کنید به:
A. J. Arberry, The Chester Beaty Library, A Handlist of the Arabic Manuscripts, V[Dublin, 1962], 1) .
7. جوامع معانی الخمس المقالات الاولی من کتاب جالینوس فی قوة الادویة المفردة منسوقة علی طریق المسألة و الجواب، نسخه خطی در کتابخانه نور عثمانیه، ‌استانبول، ‌شماره ی 3555، ‌برگهای 1-217 الف. (نگاه کنید به:
Ritter and Walzer, "Arabischen Ubersetzungen griechischer Arzte in Stambuler Bibliotheken," 828) .
8. کتاب الکَرمَة (درباره شراب انگور) = قول حنین بن اسحق فیما ذکره جالینوس فی الجزء الرابع من المقاله الثانیة من کتابه فی قوة الادویة و الاغذیة علی طریق المسألة و الجواب. نسخه خطی در ایاصوفیه، ‌استانبول، ‌شماره 3703، برگهای 155 الف -202 ب (ریتر و والتزر، پیشین. ص828.)
9. فی اللبن (درباره شیر) = فی معرفة قوة اللبن. کتابخانه آصفیه حیدرآباد، ‌نسخه شماره 360 (عباس کنتوری، فهرست کتب عربی و فارسی و اردو مخزون در کتبخانه آصفیه سرکار عالی، ‌جلد 2، ‌حیدرآباد، 1914-1915، ‌طب یونانی، 936).
10. رسالة حنین بن اسحق الی علی بن یحیی... (نگاه کنید به یادداشت شماره 2).
11. کتاب المسائل فی العین. نگاه کنید به:
Bulletin de l'Instiut d'Egypte, 17 (1934-1935) , 129-138; P. Sbath and M. Meyerhof, "Le livre des questions sur l'oeil de Hunain ibn Ishaq," in Memoires presentes a l'Institut d'Egypte, 36 (1938) .
12. المسائل فی الطب= مسائل حنین بن اسحق فی الطب للمتعلمین مع زیادات حبیش تلمیذه =المدخل فی الطب=المدخل الی صناعة الطب. نسخ خطی در کتابخانه احمدیه، تونس، شماره 5437 (ص. المنجد «مصادر جدیدة... » ص 294 شماره 303)؛ دارالکتب المصریة، ‌نسخه طلعت شماره 511 (صلاح الدین منجد، ‌پیشین، ‌ص294، ‌ش 303)؛ کتابخانه غرویه، ‌نجف، ‌عراق، نسخه شماره 19 (حسین علی محفوظ) «فهرس الخزانة الغرویة بالنجف فی مشهد امیرالمؤمنین الامام علی بن ابی طالب علیه السلام»، در مجلة معهد المخطوطات العربیة، ‌دوره پنجم، شماره 1 (1959) ص 25)؛ ‌و نسخ خطی زیر:
Bodleian Library, MS Marsh 403, fols 1a - 62a (J. Uri, Bibliothecae Bodleianae codicum manuscriptorum orientalium, I, 140, no. 595) ; MS Marsh 16, II, fols. 56b-174b (A. Nicoll and E. B. Pusey, Bibliothecae Bodleianae... , II, 1, 1821-1835, 170-171, no. 195) ; British Library, MS Or. 5725, fols. 2a-100b, incomplete at both beginning and end (A. G. Ellis and E. Edwards, A Descriptive List of the Arabic Manuscripts Acquired by the Trustees of the British Museum... , [London, 1912], 45) ; Escorial Library, MS 853, I, fols. 1b-64a (Renaud, Les manuscrits arabes de l'Escurial... , 60-61) ; Forschungsbibliothek, Gotha, MS 2023, I, fols. 1-55; MS 2028, fols. 1-79; MS 2036, III, fols. 186a ff. , incomplete (W. Pertsch, Die arabischen Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Gotha, IV [Gotha, 1883], 54-55, 73) ; Manisa Kitapsaray, Istanbul, MS 1779, I, fols. 1b-54a (A. Dietrich, "Medicinalia Arabica. Studien uber arabische medizinische Handschriften in turkischen und syrischen Bibliotheken," in Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Gottingen, phil-hist. Kl. , 3rd ser. , no. 66 [1966], 39) ; Saray Ahmad III, Istanbul, MS 2131, I, fols. 1b-178b (ibid. , 41-42) ; al-Maruniyya Library, Aleppo, MS 568 (S. Kataye, Les manuscrits medicaux et pharmaceutiques dans les bibliotheques publiques d'Alep [Aleppo, 1976], 355-358) ; University of Leeds, MS Arab. 265 (J. Macdonald, "Catalogue of Oriental Manuscripts, the University of Leeds, Department of Semitic Languages and Literatures," VI[1962, typescript], 16)
13. مسائل حنین علی طریق التقسیم و التشجیر، ‌نسخی که این عنوان در آنها آمده در واقع همان نسخه های المسائل فی الطب هستند که سؤالات حذف شده است و جوابها به صورت جدول و شجرة النسب و غیره آمده است، ‌از جمله نسخه ی ایاصوفیه، ‌شماره 3324:
(Ritter and Walzer, "Arabische Ubersetzungen griechischer Arzte in Stambuler Bibliotheken," 827) , see note 142; British Library, MS Or. 5862, III, fols. 67b-88a (Ellis and Edwards, A Descriptive List of the Arabic Manuscripts Acquired by the Trustees of the British Museum... , 45) ; Deutsche Staatsbibliothek, Berlin, MS 6258 =spr. 1885, fols. 1-18 (W. Ahlwardt, Die Handschriften-Verzeichnisse der koniglichen Bibiliothek zu Berlin... , V [Berlin, 1893], 515) .
14. فی تدبیر الناقِه (در مداوای فرد از بیماری برخاسته) = مقالة حنین بن اسحق لابی جعفر محمد بن موسی جمع فیها ماقاله جالینوس فی تدبیر الناقه فی جمیع کتبه التی ذکر فیها هذاالباب= مجموع من اقوال جالینوس و بقراط فی تدبیر الناقه و ماشابهه من المهزولین (لاغران). نسخه ی ایاصوفیه، ‌شماره 3590، ‌برگهای 137 ب- 163 ب. (نگاه کنید به:
Ritter and Walzer, "Arabische Ubersetzungen griechischer Arzte in Stambuler Bibliotheken," 828) ; University Library, Cambridge, MS Or. 1022 (A. J. Araberry, A Second Supplementary Hand-List of the Muhammadan Manuscripts in the University and Colleges of Cambridge (Cambridge, 1952) , 6, no. 30) .

ب) آثار فرعی:

آثار زیر به ترتیب تاریخ چاپ مدون شده است:

1) عربی:

الیافعی‌، مرآت الجنان، ‌جلد دوم (حیدرآباد دکن، ‌1918-1919) ، ‌172؛ سرکیس‌، معجم المطبوعات العربیة (قاهره، 1923) 801-802؛ حاجی خلیفه، ‌کشف الظنون، ‌جلد 2 (استانبول، 1943؛ تجدید چاپ، تهران 1967)، 1668؛ ابن خلکان، ‌وفیات الاعیان، ‌جلد یک (قاهره، 1948)، 528-529؛ البغدادی هدیة العارفین، جلد یک (استانبول، 1951) 339-340؛ ‌خیر الدین زرکلی، ‌الاعلام، ‌جلد 2 (قاهره، 1954)، ‌325؛ ‌عمر رضا کحاله، ‌معجم المؤلفین (دمشق، ‌1957)، جلد 4، ‌87-88.

2) به زبانهای اروپایی:

Freind, The History of Physick... , II (London, 1726) , 17-19; L. Leclerc, Histoire de la medecine arabe... , I (Paris, 1876; repr. New York, 1971) , 139-152; C. Prufer and M. Meyerhof, "Die aristotelische Lehre vom Licht bei Hunain b. Ishaq," in Der Islam, 2 (1911) , 117-128; "Die Augenanatomie des Hunain b. Ishaq," in Archiv fur Geschichte der Medizin, 4 (1911) , 163-190; and "Die Lehre vom Sehen bei Hunain b. Ishaq," ibid. , 6 (1913) , 21-33; E. G. Browne, Arabian Medicine (Cambridge, 1921; repr. Cambridge, 1962) , 24-26; G. Gabrieli, "Hunayn ibn Ishaq," in Isis, 6 (1924) , 282-292; D. Campbell, Arabian Medicine and Its Influence on the Middle Ages, I (London, 1926) , 61-63; Encyclopaedia of Islam, II (Leiden-London, 1927) , 336, also new ed. , III (Leiden-London, 1971) , 578-581; M. Meyerhof, "Science and Medicine," in Thomas Arnold and Alfred Guillaume, eds. , The Legacy of Islam (Oxford, 1931) , 316-320; A. A. Khairallah, Outline of Arabic Contributions to Medicine and the Allied Sciences (Beirut, 1946) , 44-48; C. Elgood, A Medical History of Persia and the Eastern Caliphate... , (Cambridge, 1951) , 104-113. M. Tayyab, "Al-ashar-ul-maqalat fil ayn. The first Compilation on Ophthalmology in the World," in Hamdard Medical Digest, 2, no. 8 (1958) , 1-9; S. K. Hamarneh, "Bibliography on Medicine and Pharmacy in Medieval Islam, Mit einer Einfuhrung Arabismus in der Geschichte der Pharmazie von Rudolf Schmitz," in Veroffentlichungen der Internationalen Gesellschaft fur Geschichte der Pharmazie, n. s. 25 (1964) , 60-61; Index of Manuscripts on Medicine, Pharmacy, and Allied Sciences in the Zahiriyah Library (Damascus, 1969) , 63-76, 227; and Catalogue of Arabic Manuscripts on Medicine and Pharmacy at the British Library (Cairo, 1975) , 35-50; F. Rosenthal, Das Fortleben der Antike im Islam (Zurich, 1965) , 20-23, 36-38; and The Classical Heritage in Islam, translated from the German by E. and J. Marmorstein (Berkeley-Los Angeles, 1975) , 7-8, 19-20; G. C. Anawati, "Science," in The Cambridge History of Islam, II (Cambridge, 1970) , 768-769; R. Y. Ebied, Bibliography of Mediaeval Arabic and Jewish Medicine and Allied Sciences (London, 1971) , 81; S. H. Nasr, An Annotated Bibliography of Islamic Science... , I (Teheran, 1975) , 227-229; and "Hunayn ibn Ishaq. Collection d'articles publiee a l'occasion du onzieme centenaire de sa mort," in Arabica, 21, no. 3 (1975) 229-330.
منبع مقاله: گیلسپی، چارلز کولستون؛ (1389)، زندگینامه‌ی علمی دانشمندان اسلامی (جلد نخست)، ترجمه‌ی جمعی از مترجمان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
منبع مقاله :
گیلسپی، چارلز کولستون؛ (1389)، زندگینامه‌ی علمی دانشمندان اسلامی (جلد نخست)، ترجمه‌ی جمعی از مترجمان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم