آلودگی بصری

درشهرهای امروزی آلودگی های گوناگونی در اطراف ما وجود دارد. از جمله این آلودگی ها می توان به آلودگی هوا، آلودگی صوتی، آلودگی محیط زیست شهری و آلودگی بصری اشاره نمود. این آلودگی ها علاوه بر تأثیر مستقیم بر سلامتی بدن ساکنان شهرها، تأثیر نامطلوبی بر سلامتی روانی آنان نیز خواهد داشت. در نظر بگیرید که از کنار یک سطل آشغال درحال عبور هستید که بوی تعفن آشغال ها به مشام شما می رسد. ناخود آگاه چهره شما درهم می رود و شما را ناراحت خواهد کرد. همین ناراحتی کوچک می تواند در چند لحظه شما را تحت تأثیر خود قرار داده و موجب بدخلقی شما گردد. آنگاه درهنگام خرید از مغازه یک اشتباه کوچک از طرف مغازه دار موجب متشنج شدن برخورد شما با مغازه دار شده و در نهایت یک ناراحتی بلند مدت را به وجود آورد. وقتی شما در شهری زندگی کنید که انواع آلودگی ها وجود داشته باشد، نارضایتی های روحی و روانی انباشته شده و علاوه بر افزایش میزان پرخاشگری افراد و بعضاً درگیری های فیزیکی، روح و روان نیز شدیداً بیمار گشته و افسردگی شدید را به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر اکثر ساکنان کلان شهری مانند تهران، بنا به عوامل مختلف مانند ترافیک یا مسائل اقتصادی، درمعرض این آلودگی ها نیز قرار دارند و بر شیوع و میزان بیماری افسردگی می افزایند.

انواع آلودگی بصری

اما آلودگی بصری چگونه به وجود می آید و نمایان می گردد؟ هر آنچه که موجب ناهماهنگی بصری می شود، آلودگی بصری است. این نا هماهنگی می تواند شامل فرم، شکل، رنگ لوازم، ساختمان و عناصری باشد که درگوشه و کنار این شهر جای گرفته اند. به طور مثال می توان به ساختمان هایی اشاره نمود که عموما به رنگ خاکستری هستند در همین ساختمان ها، پنجره هایی قرار دارند که شیشه های ترشی کنار لوازم بلا استفاده قرار گرفته اند. رنگ نا مناسب و عدم هماهنگی، این ها نمونه ای از آلودگی بصری می باشند. آلودگی های بصری را می توان به انواع زیر تقسیم نمود:
الف) ساختمان ها
ب) مبلمان شهری ( سطل زباله، ایستگاه اتوبوس، پیاده رو و...)
پ) وسایل حمل و نقل شهری
ت) تابلوهای تبلیغاتی
ث) شهرنشینان ( افراد، لباس، خودروی شخصی و....)

تابلو تبلیغاتی

یکی از انواع تابلوهای تبلیغاتی که در آلودگی بصری مؤثر است، تابلوی مغازه ها هستند. تاریخ شروع نصب تابلو به قرن سیزدهم می رسد، تا قبل از آن، کسی به نصب تابلو توجهی نمی کرد و حتی در برخی موارد آن را کار بسیار زشتی می دانستند. در قرن سیزدهم دولت یک حکم رسمی مبنی بر التزام تمام مغازه داران بر نصب تابلوهایی به ابعاد 60× 50 با قاب سیاه، متن سفید شامل شغل و نام صاحب دکان با خط سیاه بر آنها صادر نمود. دولت از این تابلوها برای شناسایی محل و تشخیص جرم و جریمه مجرمان در نظر گرفته بود، اما مقصود نهایی سرو شکل دادن به دکان ها و بهبود سرو وضع ظاهری شهر بوده است.
پس از آن، به مرور نصب تابلو جزء افتخارات کسبه به شمار آمد، به گونه ای که در نصب تابلوهای رنگارنگ و عریض تر به رقابت پرداختند. همین امر موجب ایجاد تضادها و شروع آلودگی بصری برای تابلو مغازه ها شد.

انواع تابلوها

تابلوها بر اساس شکل ظاهری و محتویات خود به انواع مختلفی تقسیم می شوند. انواع تابلوها عبارتند از:
* تابلوهای معرف کاربری: دراین تابلو هر گونه نوشته اعم از حروف و اعداد، تصاویر و نمادها وجود دارد. هدف از نصب آن اطلاع رسانی نسب به وجود یک نوع کاربری در یک ساختمان می باشد.
* تابلوی تبلیغاتی: این تابلو برای معرفی محصول یا خدماتی که توسط شرکت ها با تولید کنندگان ارائه می شود، به کار می رود تابلوهای تبلیغاتی بر خلاف تابلوهای معرف کاربری، برای نشان دادن وجود نوعی کاربری در یک ساختمان به کار نمی روند بلکه به ویژگی ها و فوائد محصولات شرکت می پردازند.
* تابلوی دیواری: هر نوع تابلویی که روی سطح خارجی دیوار بنا نصب گردد، تابلوی دیواری است.
* تابلوی ایستاده: هر نوع تابلویی را که روی پایه های روی زمین قرار گرفته باشد تابلوی ایستاده گویند. پایه تابلو می تواند نرده، دیوار و حتی یک تابلوی دیگر باشد.
* تابلوی موقت: هر تابلویی که برای مدتی محدود به نمایش در آید، تابلوی موقت است. دراین نوع تابلو نیازی به استفاده از محصولات مقاوم نیست.
* تابلوی روی بام: هر تابلویی که روی بام ساختمان نصب گردد از این نوع است.
* تابلوی حجم دار، هر تابلویی که ضخامت بیشتر از 25cm داشته باشد یا روی تابلو از عناصر برجسته استفاده شده باشد که ضخامت تابلو بیشتر از حد معمول گردد، تابلوی حجم دار نامیده می شود.

عناصر بکار رفته در تابلو

برای ساخت تابلو از عناصر مختلفی استفاده می شود. به عنوان نمونه از جمله موادی که برای ساخت تابلو استفاده می شود، می توان به نئون، پلاستیک، کنیتکس، کاشی و فلز اشاره کرد. درکنار این مواد، نوع طراحی حروف و کلمات در ساخت تابلو نقش بسیار تعیین کننده ای دارد. در این میان، از نقش رنگ ها و ترکیب آنها نباید غافل شد. درتابلوهای جدید که از تصاویر دیجیتالی استفاده شده است، رنگ حروف از اهمیت کمتری برخوردار می شوند و چون تصاویر دارای رنگ و لعاب فراوانی هستند، بیشتر از هر چیز دیگر در تابلو توجه بیننده را جلب می کند. اما در بعضی از تابلوها آن قدر رنگ و لعاب زیاد است که نشانه یا نقوش روی تابلو اصلاً دیگر به چشم نمی آید.
در این میان، نحوه و محل نصب تابلو نیز در زیبایی یا آلودگی بصری مؤثر است. از این منظر، تابلوهایی که نصب شده اند دارای هماهنگی نمی باشند. تابلوهایی جلوتر از مغازه و تابلوی دیگری عقب تر از سطح مغازه نصب گردیده و یا بعضی تابلوها آن قدر بالا هستند که نمای ساختمان را بر هم می زنند. در برخی از موارد نیز تابلو آن قدر پایین است که اصلا دیده نمی شود یک تابلوی مدرن روی یک ساختمان قدیمی یا تابلوی شکسته کهنه بر نمای یک ساختمان جدید و زیبا منظره بسیار بدی دارد.

بررسی تابلوهای شهر تهران

در این بررسی کافی است در یکی از خیابان ها شهر قدم بزنید. به عنوان مثال کافی است. درخیابان کارگر از ابتدا تا انتها حرکت کنید تا خود شاهد آلودگی تصویری ناشی از تابلوهای تبلیغاتی باشید. البته در این میان برخی از محله ها نیز دارای زیبایی بصری بسیار بالایی هستند که از دیدن آنها لذت خواهید برد. زمانی که به گذشته فکر کنیم. خواهیم دید سال های قبل به جای بسیاری از آپارتمان ها، باغ ها و درختان زیبا بوده است. ولی اکنون که طی ساخت و ساز های بدون برنامه تمام این طبیعت زیبا، رو به نابودی می رود، ناچاریم توسط زیبایی های مصنوعی، چهره این شهر شلوغ و پر ترافیک را برای خود و دیگران قابل تحمل تر بکنیم. سعی کنیم ساختمان هایی که می سازیم ظاهری زیبا داشته باشند. تابلوها باید به گونه ای باشند که با زیبایی خود محله و خیابان را زیبا کنند. یک خیابان ممکن است به علت تراکم تابلو و بست بودن مخیط غیر قابل تحمل جلوه کند و یک خیابان دیگر با تابلوهای ساده و متعادل خود آرامش را به ارمغان بیاورد. در بعضی موارد تابلوهایی وجود دارد که فاقد هر گونه رنگ و جذابیت هستند. فقط تابلوهایی ساده که نوشته مختصری روی آن خود نمایی می کند. برخی از مغازه ها نیز تابلوی آنها در طی مرور زمان شکسته و خراب شده اند یا برخی از حروف و کلمات آن افتاده اند که همین امر منظره بسیار زشتی را به وجود آورده است. در یک محدوده نیز تابلوهایی مشاهده می شوند که هیچ هماهنگی بین آنها وجود ندارد. در واقع تنها مورد قابل توجه بین آن تابلوها، تضاد چشمگیری است که خواسته و یا ناخواسته به وجود آمده است.
منبع مقاله :
نشریه شهر، زندگی، زیبایی شماره 1