نویسنده: آیت الله سیّدعلی حسینی میلانی
از پرسش هاى مطرح شده در زمینه ی امام مهدى علیه السلام و غیبت ایشان این است که حضرتش در کجا زندگى مى کند؟
پیش از پاسخ به این سؤال، لازم است این پرسش مطرح شود که خضر علیه السلام و سایر بزرگانى که مسلمانان بر اساس روایات، به تداوم حیات آنان ایمان دارند، در کجا زندگى مى کنند؟
در برخى کتاب هاى شیعه آمده است:
امام زمان علیه السلام در محلى به نام جزیره خضراء، زندگى مى کند و از ظاهر سخنان برخى از بزرگان علماى شیعه چنین برمى آید که با عقیده ی مذکور، موافق هستند، والله عالم.
ادّعاى واهى ابن تیمیه و ابن خلدون
در کلامى که از ابن تیمیه نقل شده، لوده گویى ها و اهانت هاى وى پیرامون این محور مى چرخید که شیعیان معتقدند امام زمان علیه السلام در سردابى واقع در شهر سامرّا از دیدگان، پنهان شده است. او می نویسد: «از دیگر حماقت هاى شیعه این که آنان براى مهدى منتظَر، جایگاه ها و اماکنى چند را قرار داده و در آن ها به انتظار او مى نشینند. سرداب سامرّا که به زعم شیعیان، محل غیبت مهدى منتظَر است از جمله این اماکن به شمار مى رود.آنان گاهى چارپایى هم چون قاطر، اسب و... را در محوطه ی این سرداب مى گذارند تا منتظَر به هنگام ظهور بر آن سوار شود. در آغاز و پایان روز و دیگر اوقات، شخصى را مأمور مى کنند که در مقابل سرداب بایستد و از مهدى منتظَر، چنین درخواست ظهور کند: اى مولاى ما! ظهور کن، اى مولاى ما! ظهور کن.
شیعیان در این اماکن سلاح بر مى کشند، در حالى که کسى در آن جا نیست تا با آنان بجنگند.»
ابن خلدون مغربى نیز همین حرف ها را تکرار مى کند و مى نویسد:
«شیعیان خیال مى کنند که دوازدهمین امام آن ها ـ یعنى محمّد بن حسن عسکرى که او را مهدى لقب داده اند ـ پس از آن که همراه مادرش بازداشت شد وارد سردابى واقع در خانه ی پدرى خود در حلّه شده و در آن جا رخ در نقاب غیبت کشیده است. او همان فردى است که در آخر الزمان ظهور مى کند و زمین را آکنده از عدل و داد مى سازد.
این باور شیعیان به حدیثى اشاره دارد که در کتاب ترمذى پیرامون مهدى آمده است. آنان تا همین لحظه، در انتظار ظهور مهدى هستند و از همین جهت او را منتظَر نام نهاده اند.
شیعیان هر شب پس از نماز مغرب کنارِ درِ این سرداب مى ایستند، مَرکبى را آماده مى کنند، نام مهدى را فریاد مى زنند و از او مى خواهند ظهور نماید، آنان با گسترش تاریکى هوا، متفرق شده و همین کار را به صورت پیوسته در شب هاى بعد نیز انجام مى دهند تا به عهد خود مبنى بر انتظار مهدى عمل کنند...».(1)
این دست سخنان، از جمله دروغ ها و افتراهایى است که علیه شیعه ی مظلوم، به کار گرفته مى شود تا جایى که یکى از دشمنان اهل بیت، قصیده اى را در همین زمینه، ساخته و پرداخته و آن را چنین آغاز کرده است:
أما آن للسّرداب أن یلد الّذی...؛
آیا گاه آن نرسیده است که سرداب، کسى را بزاید که... .
پاسخ عالمان شیعى
اى کاش این افراد لااقل به یک حدیث یا یک سخن از علماى شیعه استناد مى کردند و به وسیله ی آن، برخى ادّعاها و تهمت هاى خود را به اثبات مى رساندند.بزرگان متأخّر و متقدّم شیعه با قاطعیت تمام، این تهمت ها را رد کرده اند که در ذیل به برخى سخنان آن ها اشاره مى رود:
شیخ اربلى رحمه الله مى نویسد:
«کسانى که به وجود امام عصر علیه السلام اعتقاد دارند ادّعا نمى کنند که ایشان در درون سرداب، زندگى مى کند، بلکه بر این باورند که امام عصر علیه السلام زنده است و به اقامت و جا به جایى در مناطق مختلف زمین، مى پردازد...».(2)
شیخ نورى طبرسى رحمه الله مى نویسد:
«ما هر چقدر تحقیق و تفحص کردیم، اثرى از صدق ادّعاهاى اینان نیافتیم و بالاتر این که در احادیث نیز هیچ نامى از سرداب به میان نیامده است».(3)
سید صدر رحمه الله مى نویسد:
«برخى گفته هاى تعدادى از عوام شیعه که بسیارى از خواص اهل سنّت، آن را به ما نسبت مى دهند، من هیچ سند و مدرکى دالّ بر اثبات این گفته ها پیدا نکردم».(4)
علاّمه شیخ عبدالحسین امینى رحمه الله در این باره مى نویسد:
«تهمت سرداب از همه ی تهمت هاى دیگر، اهانت بارتر است و هر چند پیش از او، برخى دیگر از علماى اهل سنّت نیز این تهمت را مطرح کرده اند، اما او بر شدّت تهمت افزوده و خران را نیز به اسبان اضافه نموده است.
وى ادّعا مى کند که شیعیان همه شب، این مراسم را انجام مى دهند و بیش از هزار سال است که بر آن پاى مى فشرند؛
در حالى که شیعیان به غایب بودن امام در سرداب، اعتقادى ندارند، نه خود، ایشان را در سرداب، مخفى کرده اند و نه خود حضرت از آن جا ظهور مى کند، بلکه اعتقاد برآمده از روایات شیعى این است که حضرت امام مهدى علیه السلام در مکه مکرمه و در برابر خانه ی خدا ظهور خواهند کرد.
هیچ کس مدّعى نیست که سرداب، محل غایب بودن آن نور الهى به شمار مى رود، بلکه سرداب مذکور، همان زیرزمین خانه ی ائمه در سامرّاست که به رسم آن روزگار براى در امان ماندن از گرماى شدید هوا، ساخته شده است.
سرداب مذکور تنها از آن جهت این همه ارج و منزلت یافته که به پیشوایان دین، تعلّق دارد و همانند سایر اتاق هاى این خانه ی مبارک، محل سکونت سه تن از ائمه ی شیعه بوده است. دیگر خانه ها نیز که متعلق به این پیشوایان و در صدر آنان متعلق به رسول خدا صلى الله علیه وآله باشد، در هر نقطه اى که باشد، مورد احترام شیعیان مى باشند. زیرا خداوند چنین اجازه داده و فرموده است:
(فی بُیُوت أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ)؛(5)
در خانه هایى که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آن ها رفعت یابد و نامش در آن ها یاد شود.
اى کاش این دروغ بافان به نتیجه ی واحدى در مورد دروغ سرداب، دست مى یافتند تا نشانه هاى جعل و افترا در کلامشان ظاهر نمى شد و در دام رسوایى گرفتار نمى آمدند.
براى مثال ابن بطوطه در سفرنامه ی خود مى نویسد: سردابى که بدان اشاره رفت در حلّه قرار دارد.(6)
قرمانى در أخبار الدول مى نویسد: این سرداب در بغداد قرار دارد.
برخى دیگر نوشته اند: این سرداب در سامرّا قرار دارد.
قمیصى نیز که در دوران پس از افراد مذکور مى زیست از محل قرار گرفتن سرداب، چیزى نمى دانست و تنها براى پوشاندن عیب خود، از واژه ی سرداب، استفاده مى کرد... .
بنابراین، مشخص مى شود که سویدى و دیگران براى اثبات ادّعاى خود نتوانسته اند از اخبار و روایات و یا سخنان حتى یکى از علما، سندى براى گفته هاى خود بیابند، همان گونه که بزرگان حدیث شناس اهل سنّت و افرادى که به روایات و منابع روایى احاطه کامل دارند، نتوانسته اند سندى بیابند».(7)
سرداب سامرّا، بقعه ی مبارک
به نظر ما بلکه به عکس، بسیارى از علماى اهل سنّت همانند قاضى القضاة ابن خلّکان(8) و حافظ گنجى این مسأله را مسلّم دانسته اند، و از آن دفاع نموده و با ذکر برخى شواهد، صحّت آن را مورد تأکید قرار داده اند.(9)خاطر نشان مى شود که سخنان علماى شیعه ـ که بدان اشاره رفت ـ با تکریم سرداب شهر سامرّا واقع در جوار مرقد امام هادى علیه السلام و امام حسن عسکرى علیه السلام هیچ تعارضى ندارد. چرا که این سرداب، بقعه ی مبارکى است که منزل اهل بیت پاک بوده و از همین روست که مؤمنان به زیارت آن مى شتابند.
پی نوشت ها :
1- مقدمة ابن خلدون: 352.
2- کشف الغمة فى معرفة الأئمة: 3 / 283.
3- کشف الأستار عن وجه الإمام الغائب عن الأبصار: 212.
4- المهدى علیه السلام: 155.
5- سوره ی نور: آیه ی 36.
6- سفرنامه ی ابن بطوطه: 2 / 198.
7- الغدیر فى الکتاب والسنة والأدب: 3 / 308.
8- وفیات الأعیان: 1 / 372.
9- البیان فى أخبار صاحب الزمان: (چاپ شده به همراه کفایة الطالب).
حسینی میلانی، علی؛ (1390)،موعود آسمانی (پژوهشی در امامت حضرت امام مهدی(علیه السلام) از دیدگاه مسلمانان)، قم: الحقایق، چاپ اول
