نقش امامزادگان با تأکید بر وجود امام حسین (ع) در توسعه فرهنگ اجتماعی جامعه

چکیده:

امامزادگان به عنوان یادگاران امامان معصوم (ص) خود در زمان حال دارای ارزش های مادی و معنوی فراوانی هستند و نقش های تاثیر گذاری را بر روی فرهنگ، اتحاد، رویارویی مردم و دین را ایفا می نمایند. بنابراین ما باید قدردان ارزش های وجودی این بزرگواران در زندگی روزمره خود باشیم. چه بسیار انسان هایی که با واسطه قرار دادن امامزادگان به حاجات در دل خود می رسند. با توجه به فرمایشات رهبر کبیر انقلاب و مقام معظم رهبری توجه به امامزادگان و بقاع متبرکه بطور کلی سبب آرامش زندگی و تبدیل شدن به قطب فرهنگی می گردد. امام حسین (ع) به عنوان سومین پیشوای شیعیان، نیز یکی از یاران با وفای اسلام و با توجه به رشادت ها و مصائب متحمل شده خود در دوران عاشورا، سبب سرفراز ماندن پرچم اسلام از دیرباز تا کنون و برای آیندگان با حفظ جلوه عرفانی خود شده است. از دیگر آثار وجود این جواهر ارزشمند با توجه به قرارگیری ضریح مطهرشان در کشور همسایه خود، سبب راهی شدن مسلمانان از سرتاسر جهان به خصوص از کشور عزیزمان ایران شده است. این امر پیوند زننده دل های تمام مسلمانان جهان می گردد و در صورت قرار دادن سیره عملی ایشان در سرلوحه زندگی، شاهد رشد و پرورش هر چه بیشتر مسلمانان و تکریم انسانیت می گردد. پس اگردر زمان حال این وظیفه را بر دوش خود حس نماییم، که چه زحمت ها در این راستا صورت گرفته است، سعی در گسترش روزافزون این پدیده در جامعه و محل زندگی خود باشیم.
واژگان کلیدی
امامزادگان، امام حسین (ع)، فرهنگ، جامعه

1. مقدمه:

امام حسین (سید الشهداء) فرزند دوم علی (ع) از فاطمه (ع) دختر پیغمبر اکرم (ص)که در سال چهارم هجری متولد شده است. آن حضرت پس از شهادت برادر بزرگوار خود امام حسن مجتبی (ع) به امر خدا و طبق وصیت وی، به امامت رسید (طباطبایی: 1385: قابل مشاهده در پایگاه اطلاع رسانی حوزه). اکثر مورّخان، زادروز امام حسین(ع) را روز سوم شعبان سال چهارم هجرى دانسته اند. این تاریخ، برابر است با یک هزار و دویست و هفتاد و سه (1273) روز پس از مبدأ هجرت، و در تطبیق با سال هاى شمسى برابر است با روز سه شنبه نوزدهم دى سال چهارم (19/10/4)، هم چنین برابر با 9 ژانویه 626 میلادى است. ابن شهر آشوب، روز تولد آن حضرت را سه شنبه یا پنج شنبه دانسته است. اما روز شهادت آن سرور، دهم محرم سال 61 هجرى درسن حدود 59 سالگی است (پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن: 1392). سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین(ع) نیز در دوره ده ساله امامت خود پس از شهادت امام حسن(ع) در سنگر برادر قرار داشت. حضرت در ابواب مختلف دین، عرصه فقهی، تفسیری، اخلاقی، کلامی و... و... رهنمودهای فراوانی دارند. گرچه قیام خونین حضرت را باید به نحوی قیام فرهنگی بنامیم. قیامی که فرهنگ دفاع از دین، استقامت در راه حق، ایثار در راه حق و... و... را به انسان ها تا روز قیامت آموخت (خاتمی: 1388: قابل مشاهده در پایگاه اطلاع رسانی حوزه). امام حسین (ع) منبع الهام و کسب فیض اصناف انسان های سراسر عالم است: عارف، عامی، مسلمان، غیر مسلمان و حاکمان و مردم. یافتن سرچشمه های زلال حکمت، شخصیت و سیره آن بزرگوار و استفاده از آن در طول تاریخ، به ویژه پس از عاشورا همواره محل کوشش اندیشمندان بوده است. امام حسین(ع) و قیام او یک گذشته تمام شده نیست، بلکه جریان زنده و با برکتی در طول تاریخ است که برای همه زمان ها و زمین ها می تواند سازنده و درس آموز باشد. امام حسین (ع) متعلق به همه انسان هاست (پایگاه اطلاع رسانی حوزه: 1385). امام حسین (ع) بسان تندیسی از کمال انسانی است که ابعاد وجود ایشان، از فرط کمال به تمامی برای آدمی روشن نمی شود و جز خدای متعال، کسی از عهده فهم کمالات ایشان برنمی آید. با این حال در عبودیت نیز چنان است که جز با رضا و اراده خدای متعال، هیچ عملی را انجام نمی دهند (نجفی و رهبر: 1388: 176). درباره علم امام حسین (ع) باید گفت: راه آن حضرت برای نیل به آن دانایی، تنها به علم امامت منحصر نبود. بلکه می توان پیشگویی های معتبری از منابع تاریخی و دینی بدست آورد که ایشان، پیشاپیش از تمام پایان کار عاشورا آگاه بود (نجفی و رهبر: 1388: 179). گرچه در سطح بین المللی شهرهای زیارتی زیادی وجود دارند که می توانند به عنوان کانون ها و مراکز زیارتی مورد توجه قرار گیرند، اما در مقیاس دنیای اسلام به ویژه جهان تشیع، حرم پاک حضرت رضا(ع) و امام حسین (ع) و امامان معصوم دیگرجایگاه منحصر به فردی دارد (هاشمی و همکاران: 1392: قابل مشاهده در خبرگزاری مهر).
با توجه به اینکه زیارت در فرهنگ اسلامی – ایرانی دارای اهمیت ویژه ای می باشد. مفهوم زیارت از یک سو ارتباط تنگاتنگ با بعد مذهبی جامعه ایران دارد و از سوی دیگر آثار اجتماعی زیادی بر جامعه باقی می گذارد. از جمله آثار زیارت، تقویت روحیه "امید" در جامعه است (چهاربالش: 1389: 12). حقیقت گردش زیارتی می تواند به عنوان یکی از مهمترین مولفه های توسعه اجتماعی ایفای نقش کند، چرا که با توسعه روحی، فردی و اجتماعی تک تک ما در ارتباط است و از این منظر گردشگری زیارتی نیازمند برنامه ریزی دقیق تر است تا بتوانیم از این مسیر منافع اجتماعی آن را به حداکثر برسانیم. با گذشت زمان امامزاده ها و قبور سادات به بخش مهمی از فرهنگ اسلامی-ایرانی تبدیل شده است و هم اکنون حتی قبور آنها خود به مهمترین مرکز تجمعات اجتماعی جامعه ایران و باز تولید مراسم های مذهبی – آئینی تبدیل شده است. موضوع گردشگری زیارتی یک موضوع چندوجهی است، از یک سو به عنوان یک امر مذهبی مورد توجه قرار دارد، از سوی دیگر بسیاری از مردم روح و جان خود را با گردشگری زیارتی پالایش می کنند و این امر از مهمترین وجوه گردشگری زیارتی است و حتی لازم است که با ترویج صحیح مبانی زیارت و تقرب به ائمه آثار فرهنگی و معنوی این زیارت ها را افزایش دهیم تا بتوانیم آثار اجتماعی آن را در تمامی ابعاد اجتماعی بسط دهیم، از یک سو نیز گردشگری زیارتی به عنوان یکی از زیربناهای اقتصادی گردشگری تعداد زیادی شغل پایدار ایجاد کرده است (چهاربالش: 1389: 12). در توسعه گردشگری زیارتی همواره باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که معنویت در این شاخه بسیار حائز اهمیت است و ارائه دهندگان خدمات گردشگری باید بدانند که بیش از هر چیز خادمان اولیای خدایند تا کاسبانی که تنها به قصد معاش آمده باشند (چهاربالش: 1389: 12). پس زیارت، یک مفهوم و برنامه دینی است و مبانی، اصول و آداب آن در متن دین مقدس اسلام ارائه شده است. با وجود اینکه در حال حاضر دامنه استفاده کنندگان از برنامه های زیارت به حوزه های برون دینی هم بسط پیدا کرده است، ولی خاستگاه اصلی آن معارف توحیدی می باشد (هاشمی و همکاران: 1392: قابل مشاهده در خبرگزاری مهر).
بیشتر مسافران کشورهای همسایه عربی، زائران مذهبی هستند. سفرهای زیارتی، یکی از انواع جهانگردی بر اساس انگیزه می باشد (نوابخش و رفیعی فر: 1389: 90). حضور گردشگران در یک ناحیه از جنبه های مختلفی بر زندگی افراد آن ناحیه تاثیر می گذارد که این حضور هم شامل آثار مثبت و هم شامل تبعات منفی می باشد. اگرچه در منطقه های مختلف دنیا شرایط متفاوت است، ولی همواره صنعت گردشگری عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی بوده است. همچنین این صنعت می تواند موجب تغییرات اقتصادی و اجتماعی شود. کشورها نسبت به اثرات فرهنگی- اجتماعی توسعه جهانگردی بسیار حساسند، حضور جهانگردان خارجی از کشورهای صنعتی توسعه یافته که دارای فرهنگ و شیوه زندگی کاملا متفاوت با فرهنگ کشور مقصد هستند، موجب اصطکاک و تنش بین مردم و جهانگردان خواهد شد. از جنبه های مثبت توسعه گردشگری اجتماعی می توان به بهبود کیفیت زندگی، افزایش امکانات تفریحی، بهبود کیفیت خدمات اجتماعی، بهبود درک تصویر در مورد فرهنگ های جوامع دیگر، گسترش تبادلات فرهنگی، القا احساس افتخار از داشته های فرهنگ خودی و حفاظت از وجه فرهنگی جامعه اشاره نمود (نوابخش و رفیعی فر: 1389: 91). از جنبه های منفی این توسعه می توان به افزایش فحشاء، الکلیسم، ایجاد فرهنگ محلی غلط و القاء حس عقب ماندگی فرهنگی و مالی به ساکنین اشاره نمود (نوابخش و رفیعی فر: 1389:91).
حال با دانستن تمام موارد تاثیر گذار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عمل زیارت چطور این فرآیند سبب شکوفایی جامعه با تاکید بر زیارت امام حسین (ع) می گردد؟
پس از واقعه کربلا، امامان شیعه کوشیدند تا تاریخ و فرهنگ عاشورا را در میان شیعیان زنده نگهدارند. و متون های زیارت نیز به ابعاد اجتماعی، سیاسی و عقیدتی توجه دارد، به گونه ای که یک زائر با خواندن آنها، به صورت انسانی ضد ستم و انقلابی، خواستار تحول در جامعه به سوی کمال و حامی مظلومان د شمن ستمگران پرورش می یابد (خواجه سروی و اسدی: 1387: 7). متاسفانه مسائلی همچون گرایش بیشتر شیعیان به بعد معنوی عاشورا و همچنین ورود و تصوف به حوزه تشیع در قرن ششم هجری سبب انحراف در فرهنگ عاشورا و فراموشی ابعاد مهم و اساسی نهضت حسینی گردیده است (خواجه سروی و اسدی: 1387: 7). حادثه کربلا برای مردم، یک حادثه بزرگ اجتماعی است، یعنی این حادثه در تربیت و خلق و خوی ما اثر دارد و اگر دچار انحراف شویم، بجای اینکه ما از این حادثه درس های آموزنده بگیریم، قطعا در این راه ما متحمل ضرر خواهیم شد (خواجه سروی و اسدی: 1387: 29). از نظر شهید مطهری، حماسه حسینی الهام بخش ایمان و یقین و فضیلت های اخلاقی انسان ها است. او توجه به مخاطبان را به این نکته جلب می کند که حسین نه فقط یک مظلوم، بلکه یک الگوست. زیرا دین خدا، حقیقت و عدالت، عزت و شرف، آزادی و آزادگی آن قدر ارزش دارد که انسان هایی همچون امام حسین (ع)، خود را به گرداب بلا بسپارند، ولی پرچم فضیلت های اخلاقی را از دست نیاندازند (خواجه سروی و اسدی: 1387: 31).
نهضت عاشورا به عنوان یکی از برجسته ترین جلوه های سیره عملی امام حسین (ع) الگویی کامل در زمینه تربیت دینی با اشاره به چهار رکن (ارتباط با خدا، ارتباط با هستی، ارتباط با خود و ارتباط خود با انسان های دیگر) است (نوروزی و بدیعیان: 1388: 91). واقعه عاشورا بخشی از سیره عملی امام حسین (ع) است که بر اساس رویکرد تربیت منبعث از تعالیم اسلامی شکل گرفت. با وجود این، به بعد حماسی آن بیش از بعد تربیتی توجه شده و می شود. این در حالی است که فرهنگ عاشورا، فرهنگی پویا و زاینده است که بررسی ابعاد تربیتی آن به ویژه در عرصه تربیت دینی، می تواند منشاء تحولات عظیمی در فرد و نهایتا جامعه گردد. ابعاد تربیتی واقعه عاشورا می تواند تاثیر عمیق بر رشد و تعالی جامعه داشته باشد (نوروزی و بدیعیان:1388: 92). تربیت دینی به معنی اعم محدود مسایل اعتقادی، معنوی و یا اخلاقی نمی شود، بلکه رفتار و اندیشه آدمی را در سایر ابعاد فرهنگی، سیاسی، اعتقادی، عاطفی و هیجانی در بر می گیرد و در یک کلمه شخصیت انسان را پوشش می دهد (نوروزی و بدیعیان: 1388: 93). سیره امام حسین در جریان واقعه عاشورا، تبلور تواضع در منش ایشان و الگوی متعالی ارتباط انسان با خدا است (نوروزی و بدیعیان: 1388: 94 و 101). تسلیم دربرابر ذات حق و تلاش در راه انجام تکلیف با وجود مصائب و سختی ها بیانگر مفهوم پویای تسلیم و رضا در اندیشه سیدالشهداء است (نوروزی و بدیعیان: 1388: 99). از نکته های دیگر سیره عملی این بزرگوار آن است که فرایض و دستورات دین را به حوزه اندیشه محدود نکرده اند و به آن نیز عمل کرده اند مثلا تاکید بر نماز و عبادت تنها در محدوده کلام باقی نمی ماند، بلکه در عبادت های ایشان در شب عاشورا و نماز ظهر عاشورا متجلی می شود (نوروزی و بدیعیان: 1388: 103).
با توجه به اهمیت زیارت امامزادگان خصوصا زیارت امام حسین (ع) در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، هدف از انجام این تحقیق را محوریت آثار فرهنگی زیارت امام حسین و بررسی تاثیر ایشان در روند مسیر رشد و تعالی دین اسلام و باورهای دینی و فرهنگی فردی زائرین و غیر زائرین و اجتماعی جامعه قرار دادیم.

2. روش تحقیق:

تحقیق انجام شده از لحاظ ماهیت روش تحقیقی، از نوع گردآوری مطلب می باشد، که در این تحقیق از منابع مختلف و معتبر به منظور پیشبرد اهداف موضوع استفاده شده و همچنین تمام تلاش ها به گونه ای صورت گرفته تا رعایت کامل امانت داری ادبی و علمی با ذکر منابع صورت گرفته باشد.

3. بحث و نتیجه گیری:

زیارت در اصطلاح دینی به معنی تمایلی است که افزون بر میل و حرکت حسی، قلب هم گرایش جدی پیدا کرده و نسبت به مزور هم با اکرام و تعظیم قلبی و انس روحی همراه باشد (کتاب بقای بهشتی: 1391: 5). حضرت امام خمینی (ره) درباره ارزش و جایگاه امامزادگان می فرمایند: ما می خواهیم که در پناه این بقاع متبرکه، مردم در آرامش زندگی کنند. همچنین در این راستا مقام معظم رهبری تبدیل شدن بقاع متبرکه را به قطب های فرهنگی متذکر می شوند (کتاب بقای بهشتی: 1391: 24). در برخی از روایات، فضیلت زیارت امام حسین (ع) را برابر با زیارت حج عمره بیان می کنند (ری شهری: 1388: 21). حکمت فضیلت زیارت امام حسین (ع) در زیارت سایر امامان نیز وجود دارد، هر چند با تفاوت شرایط سیاسی، اجتماعی و آثار مترتب بر آنها ممکن است فضیلت زیارت آنها متفاوت باشد (ری شهری: 1388: 24). از دلایل دیگر این امر را می توان این گونه بیان نمود که زیارت هیچ یک از امامان نمی تواند به اندازه زیارت سید الشهداء برای تشکیل حکومت دینی موثر باشد، اذل زیارت ایشان، بیش از امام دیگر مورد تاکید و توصیه قرار گرفته است (ری شهری: 1388: 28).
امام صادق (ع) درباره اهمیت و فضایل زیارت و سجود بر بارگاه امام حسین (ع) می فرمایند: «خداوند متعال تربت جدم حسین (ع) را شفاى هر درد، و ایمنى از هر خوفى قرار داده است، پس هرگاه یکى از شما خواست از آن خاک تناول کند، ببوسد و آن را به چشم گذارد و بر سایر اعضاى بدنش تماس دهد...؛ و کام برداشتن اطفال با تربت امام حسین (ع) موجب ایمنى کودک مى شود؛ به برکت خاک قبر حسین (ع) قبر میت محل امنى از هر بلا و آفت و عذابى گردد؛ یک ذکر یا استغفار که با تسبیح تربت حسین (ع) گفته شود برابر است با هفتاد ذکر که با چیز دیگر گفته شود» (پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن: 1392). امام رضا (ع) نیز در این باره می فرمایند: «خوردن گل، مانند خوردن مردار و خون و گوشت خوک، حرام است مگر گل مزار حسین (ع)، به درستى که در آن شفاى هر درد و امنیت از هر ترسى است». از جانب این سرور گرانقدر بیان شده است که: هر کس پس از مرگ من، مرا زیارت کند، من در روز قیامت به دیدار او خواهم رفت و اگر گرفتار عذاب جهنم باشد از آن جا بیرونش خواهم آورد (پایگاه اطلاع رسانی حوزه: 1390).
فضیلت، آثار و برکاتى که براى تربت حسینى است، براى هیچ تربتى و قطعه‏اى از قطعات زمین نیست. خاک کربلا قطعه‏اى از بهشت است که خداوند قادر متعال به واسطه قدردانى از یک فداکار در راه دین که تمام هستى خود را فدا کرده، در آن خاک، برکت و فضیلت و شفا قرار داده است. اما در اینکه چرا تنها این خاک داراى چنین ویژگی ها و آثار و برکات است؟ باید گفت: هر چیزى که در این عالم، شرافت ظاهرى و یا معنوى پیدا مى‏کند، یا به خاطر انتساب آن به خداوند سبحان و شرافت ذاتى است، و یا به خاطر وقوع امر خارق العاده و مهمى است که به آن شرافت و برکت داده است. در تربت کربلاى سیدالشهدا (ع) هر دو امر محقق شده است، زیرا خاک کربلا بنا بر روایاتى، هم شرافت ذاتى و خدا دادى، و هم امر عظیم و واقعه‏اى مهم در آنجا واقع گردیده که آن شهادت حسین بن على (ع) و یاران وفادارش مى‏باشد، لذا داراى فضیلت و آثارى خاص است (پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن: 1392). و اما آثار و برکاتى که مى توان براى تربت پاک حسینى برای زندگانی شخصی و دنیوی انسان ها برشمرد عبارتنداز: تاثیر مثبت بر تماس اعضای بدن با تربت، سجده بر تربت، شفا یافتن، کام برداشتن اطفال، تاثیر بر جنازه هنگام دفن، ذکر تسبیح، نیروبخش بودن، محل تزول فرشتگان الهی، قبولی نمازها، اجابت دعا و برآورده شدن حاجات، افزون شدن عمر و رزق، برابری زیارت با حج، نجات از آتش جهنم و شداید قیامت می باشد (سایت طبیان و پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن: 1392).
چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زیارت حاصل اجرای تعالیم و دستورات دین مقدس اسلام در فضای زندگی است. این چشم‌انداز زمانی محقق می‌شود که ابعاد مختلف دستورات دین متناسب با شاخص‌های کمی و کیفی برگرفته از نگاه توحیدی به صورت متوازن و کامل در متن جامعه پیاده شوند. از این روی در صورتی که تعالیم دین در جامعه به صورت کامل و همه‌جانبه اجرایی نگردند یا توازن مناسب در روند اجرای آن رعایت نشود، جامعه مطلوب و مورد انتظار دین محقق نخواهد شد. عدم رعایت دو اصل کلیدی «جامعیت» و «توازن» در اجرای تعالیم آسمانی، موجب بروز و ظهور نقصان در ساحت نظام اجتماعی جامعه دینی خواهد شد و در نتیجه فرایند رشد آن از صراط مستقیم الهی منحرف خواهد گردید (خبرنامه مشرق: 1392).
بررسی تعالیم پیشوایان دینی مبین آن است که عزت مداری محور تنظیم مناسبات فردی و اجتماعی این مربیان بزرگ بشر بوده است. بر این اساس، رویکردهای تربیتی ایشان خواه در کسوت قیام نظامی و یا فعالیت های علمی و مذهبی بر مبنای حفظ عزت انسان ها شکل گرفته است. واقعه عاشورا نیز به عنوان یکی از اثرگذارترین حوادث تاریخ اسلام، جریانی حماسی تربیتی است که در راستای حفظ کرامت و عزت نفس انسان ها شکل گرفت. امام حسین (ع) پرورش یافته بوستان نبوت و ولایت است و افزون بر کرامت ذاتی که موهبت خداوند به همه انسان ها است، روح او در سایه تعالیم خاندان نبوت و ولایت به بالاترین درجه کرامت و عزت اکتسابی نائل شده است (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 8). امام حسین (ع) نمونه بارز تربیت یافتگان مکتب تربیتی اسلام است که در جایگاه مربسی عزت مدار، عزت را مبنای روابط خود در شئون مختلف قرار داده است (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 11). رویکرد انسان عزت مدار در روابط اجتماعی و سیاسی عزت و کرامت را برای دیگر افراد جامعه به ارمغان می آورد. کرامت بهترین بستر رشد و تربیت آدمی است و تمام شئون تربیتی باید مبتنی بر حفظ کرامت باشد، تا زمینه مناسب تعالی افراد جامعه فراهم شود زیرا در غیر این صورت حقوق انسان ها پایمال، دین مورد هتک حرمت قرار گرفته و روابط انسانی محو شده و عده ای به بندگی عده ای دیگر در می آیند و نهایتا در چنین جامعه ای کشتن عزت و کرامت انسانی است (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 13). زندگی امام حسین (ع) در بعد اجتماعی و سیاسی نشات گرفته از معرفت الهی است. توکل یکی از راهکارهای دستیابی به عزت با تلاش در راستای تحقق هدف، پیوند ناگسستنی دارد (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 18). امام حسین (ع) در راه هدف متعالی خود که همان امر به معروف و اصلاح امت جدش رسول خدا است، قیام کرد (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 18). انسان مومن در کمال خضوع در برابر خداوند متعال، حافظ عزت و کرامت خویش است. به گونه ای که در سخت ترین شرایط در انتخاب نوع پوشش خود اصل عزت و کرامت را فراموش نمی کند (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 21).
از دیگر نکات سیره عملی امام حسین (ع) در جریان واقعه عاشورا توجه به عزت نفس می باشد که از جمله راهکارهای پرورش و تقویت آن به بسترسازی در کانون خانواده (عزت مداری در خانواده)، توکل به خدا، هدفمندسازی زندگی، مرگ اندیشی سازنده و تکریم انسان ها اشاره شده است (بدیعیان گورتی و همکاران: 1390: 7).
در بخشی از وصایای امام حسین (ع) اشاره شده است که: تنها براى اصلاح امت جدم محمد (ص) قیام کرده ام. من مى خواهم به خوبى ها سفارش و از زشتى ها جلوگیرى کنم، و به سیره جدم محمد (ص) و سیره پدرم على بن ابى طالب (ع) رفتار کنم. پس هر که مرا و هدف مرا به حق و راستى پذیرا شود و در این راه فداکارى نماید، البته خداند به حق و راستى سزاوارتر است، و هر که راه مرا نپذیرد و مرا تنها گذارد، من به تنهایى با صبر و استقامت راه خود را پیش خواهم برد تا خداوند میان من و این چنین مردمان به حق داوری کند و میان من و آنان حکم نماید که او بهترین حاکمان است (پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن: 1392).
بیان معارف دینی و معرفی مفاخر دینی از مسائلی است که معصومین (ع) حتی در میدان کارزار نیز از آن غافل نبودند. ذکر بعضی از احکام و مقررات دینی و تأکید بر سنت نبوی در امور نظامی و معرفی مقام و موقعیت معصومین (ع) از این نمونه هاست. در اقدامات فرهنگی علاوه بر فرهنگ سازی مسائل دینی، جبران ضعف های فرهنگی خودی ها و مقابله با فتنه های فرهنگی دشمن از مسائل مهم سیره نظامی معصومین است. که از جمله آن می توان مقابله با افراط و تفریط ها، خرافات جاهلی، بدزبانی و دشنام به لشکریان دشمن و خنثی نمودن اقدامات تفرقه افکنانه منافقین و پاسخ به شبهات اعتقادی دشمنان را نام برد. اخلاص در عمل و اینکه هر اقدامی فقط باید برای خدا باشد مورد اهتمام ویژه آن انوار طیبه بوده و به دیگران نیز تعلیم می دادند که این گونه باشند. توجه به قرآن مجید و معارف بلند آن در تربیت نیروهای اسلام و برای اتمام حجت با دشمن را در سیره ی معصومین (ع) فراوان می توان یافت (رستمی: 1384: قابل مشاهده در پایگاه اطلاع رسانی حوزه).
با توجه به آن دوران، احترامی که جامعه برای امام حسین (ع ) قائل بود، بدان جهت بود که او با مردم زندگی می کرد، از مردم و معاشرت شان کناره نمی جست، با جان جامعه هماهنگ بود، هچون دیگران از مواهب و مصائب یک اجتماع برخوردار بود، و بالاتر از همه، ایمان بی تزلزل او به خداوند، او را غم خوار و یاور مردم ساخته بود و گرنه، او نه کاخ های مجلل داشت و نه سربازان و غلامان محافظ، و هرگز مثل جباران راه آمد و شد را به گذرش بر مردم نمی بستند، و حرم رسول الله (ص ) را برای او خلوت نمی کردند... این روایت یک نمونه از اخلاق اجتماعی اوست (موسسه تحقیقاتی ولی عصر: 1392).
در جهت تبیین الگوهای رفتاری در حوزه تربیت دینی، سیره معصومین (ع) مبین مناسب ترین الگو است. سیره امام حسین (ع) به عنوان سومین پیشوای شیعیان مبین الگوی جامع و کامل در حوزه تربیت دینی محسوب می شود. ارتباط با خالق اساسی ترین مبحث در تربیت دینی محسوب می شود. زیرا سایر ارتباط ها بر اساس نوع این ارتباط شکل می گیرد (نوروزی و بدیعیان: 1388: 105). همچنین انسان به عنوان موجودی اجتماعی همواره منشاء آثار تربیتی مثبت و منفی برای سایر انسان های جامعه بوده است. همان گونه که سایر افراد جامعه در سرنوشت تربیتی او موثرند. تربیت دینی به عنوان رویکردی نشات گرفته از معارف الهی، روابط فرد با دیگران را نیز تحت تاثیر قرار داده است (نوروزی و بدیعیان: 1388: 106).
پس سلام و درود ما بر امامان که مجاهد فی سبیل اللّه بودند، هم در جبهه فرهنگی، هم در جبهه حاد سیاسی مثل سالار شهیدان ]امام حسین (ع)[ و هم در جبهه غیر حادّ و حق جهاد را ادا کردند (خاتمی: 1388: قابل مشاهده در پایگاه اطلاع رسانی حوزه). پس اگردر زمان حال این وظیفه را بر دوش خود حس نماییم، که چه زحمت ها در این راستا صورت گرفته است، سعی در گسترش روزافزون الگوی تربیت دینی خصوصا از جنبه فرهنگ جامعه و محل زندگی خود می نماییم.

پی نوشت ها :

1- عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر، استان گلستان

کتابنامه :
1. بدیعیان گورتی، راضیه.، میر شاه جعفری، سید ابراهیم.، لیاقت دار، محمد جواد (1390). «الگوی روابط انسانی با تاکید بر سیره امام حسین (ع)». دوفصلنامه علمی – پژوهشی تربیت اسلامی، سال6، شماره 13، پاییز و زمستان 1390، صص 24-7.
2. بدیعیان، راضیه.، میر شاه جعفری، سید ابراهیم (1388). «عزت مداری در حادثه عاشورا و تبلور آن در سیره حضرت زینب (س)». فصلنامه سفینه، سال 6، شماره 22، بهار 1388، صص 23-7.
3. پایگاه اطلاع رسانی حوزه، (1385). «پژوهشی تازه و فراگیر درباره امام حسین (ع) (گفتگو درباره دانشنامه امام حسین (ع))». www.Hawzah.net، تاریخ درج: آذر و دی ماه 1385. شماره 3.
4. پایگاه اطلاع رسانی حوزه، (1390). «زیارت امام حسین (ع)». پایگاه اطلاع رسانی حوزه، www.Hawzah.net، تاریخ درج در سایت: 29/1/1390.
5. پایگاه اطلاع رسانی موسسه جهانی سبیطن (1392). «آثار و برکات تربت پاک سید الشهداء (ع)». قابل مشاهده در سایت www.Sibtayn.com. تاریخ درج: 4/5/1392 یا 26 جولای 2013.
6. چهاربالش، مریم (1389). «گردشگری زیارتی بستر توسعه اجتماعی». روزنامه جام جم، دوشنبه 23 استفند 1389، شماره 3، صفحه 12.
7. خاتمی، سید احمد (1388). «امامان و جهاد فرهنگی و سیاسی». پایگاه اطلاع رسانی حوزه، www.Hawzah.net، مهر 1388، شماره 334.
8. خبرنامه مشرق (1392). «آثار و نتایج زیارت امام رضا (ع) در زندگی». www.Mashreghnews.ir. تاریخ انتشار خبر 14/9/1391، کد خبر 175419.
9. خواجه سروی، غلامرضا.، اسدی، علیرضا (1387). «نقش روحانیت و روشنفکران دینی در تغییر نگرش عمومی مردم ایران به نهضت حسینی در جریان انقلاب اسلامی». فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال 4، شماره 15، زمستان 1387، صص 53-11.
10. رستمی، علی امین، (1384). «فرهنگ و معنویت در سیره نظامی معصومین (ع) تا عصر امام حسین (ع)». پایان نامه کارشناسی ارشد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، www.Hawzah.net، تاریخ درج در سایت: 20/1/1388 .
11. سایت تبیان (1392). «آثار زیارت امام حسین (ع)». www.Tebyan.net.
12. طباطبایی، سید محمد حسین (1385). «ولادت امام سوم حضرت امام حسین (ع)». پایگاه اطلاع رسانی حوزه، www.Hawzah.net، تاریخ درج: 31/4/1385.
13. محمدی ری شهری، محمد (1388). «پژوهشی درباره ارزش زیارت امام حسین (ع)». علوم حدیث، 14 (3 (53))، صص 29-21.
14. معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه (1391). بقای بهشتی. انتشارات اسوه، چاپ اول، تابستان 1391، 24 صفحه.
15. موسسه تحقیقاتی ولی عصر (عج) (1392). «زندگی نامه امام حسین (ع)». قابل مشاهده در سایت www.Valiasr-aj.com. تاریخ درج مقاله: 21 خرداد 1392.
16. مهذب، هاشم.، زمانی، حسین.، سهیلی، محمد (1392). «بهره گیری از مهندسی فرهنگ دینی در توسعه کمی و کیفی زیارت». مجموعه مقالات نقش زیارت در توسعه گردشگری دینی. قابل مشاهده درخبرگزاری مهر، www.Mehrnews.com (کد خبر: 2061830؛ تاریخ مخابره: 3/3/1392).
17. نجفی، محمد جواد.، رهبر، حمید (1388). «بررسی تحلیلی انگیزه های قیام امام حسین (ع) از بعد کلامی شیعه». فصلنامه علمی-پژوهشی شیعه شناسی، سال 7، شماره 25، بهار 1388، صص 194-173.
18. نوابخش، مهرداد.، رفیعی فر، مریم (1389). «بررسی اجمالی آثار گردشگری بر زندگی اقتصادی اجتماعی مردم روستای زیارت». آمایش محیط، 3 (9)، تابستان 1389، صص 97-87.
19. نوروزی، رضا علی، بدیعیان، راضیه (1388). «الگوی روابط انسانی در تربیت دینی با تأکید بر سیره امام حسین (ع)». فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، پیاپی 33، زمستان 1388، صص 108-91.