نویسنده: عبدالله شهبازی
برای شناخت جایگاه یهودیان در تاریخ آمریکای شمالی، پیشینه و عرصه‌های تکاپوی برخی خاندان‌های الیگارشی یهودی مستقر در این منطقه را بررسی می‌کنیم. باید بیفزاییم که منظور ارائه چند نمونه معرّف است و تمامی ماجرا به این محدود نیست.
خاندان فرانکز از اعضای مهم الیگارشی یهودی مستقر در انگلیس و ایالات متحده آمریکاست.
بنجامین فرانکز (1) (1650-1716) پسر یک یهودی ساکن باواریای آلمان بود که به لندن مهاجرت کرد. در دهه 1690، بنجامین به جزایر هند غربی، نیویورک و بمبئی رفت و سپس به لندن بازگشت. آبراهام فرانکز (2) (متوفی حوالی سال 1708) از سال 1697 از صرافان رسمی بازار بورس لندن بود و پسر او آرون فرانکز(3) (متوفی 1777) از تجار بزرگ جواهرات در لندن. برادر او، یاکوب فرانکز، بنیانگذار شاخه آمریکایی خاندان فرانکز است.
یاکوب فرانکز (4) (1688-1769) در لندن به دنیا آمد. در حوالی سال 1708 به نیویورک رفت و در آنجا با دختر موسس لوی(5) (1665-1728)، از ثروتمندترین تجار و زمینداران یهودی نیویورک، ازدواج کرد. سه پسر یاکوب فرانکز (موسس، دیوید و نفتالی) نیز تجار درجه اول نیویورک بودند. دختر او با اولیور دولانسی،(6) از اشراف برجسته مسیحی نیویورک، ازدواج کرد. گروه سه نفره یاکوب فرانکز، پدرزنش (موسس لوی) و ناتان سیمسون (7) بزرگترین تجار برده و مشروبات الکلی در آمریکای شمالی بودند. سایر شرکای آنان عبارت بودند از خانواده‌های وان کورتکلنت، (8) فیلیپس، (9) و لیوینگزتون.(10) دائرهالمعارف یهود مینویسد مکاتبات ناتان سیمسون به سه و گاه چهار زبان نوشته شده است. او با بازار بینالمللی آشنایی داشت و خویشاوندانش در منطقه کارائیب، ایتالیا، اسپانیا، خاورنزدیک و هندوستان مستقر بودند. (11)
دیوید فرانکز (12) (1720-1794)، پسر یاکوب فرانکز، نیز از تجار بزرگ نیویورک بود و پلانت‌های پهناوری در جزایر هند غربی داشت. او از سال 1754 پیمانکاری ارتش انگلیس را در شمال آمریکا به دست گرفت. در اواخر سده هیجدهم و اوایل سده نوزدهم، یکی دیگر از فرانکزها، که او نیز یاکوب فرانکز (1766-1823) نام داشت، از تجار و متنفذین درجه اول ویسکانسین و میشیگان بود و از پیمانکاران ارتش انگلیس. او با هنری جوزف، رئیس الیگارشی یهودی مستقر در کانادا، شریک بود. (13)
خاندان هارت از خاندان‌های مهم یهودی جاماییکا و آمریکای شمالی در نیمه دوم سده هیجدهم است.
شاخه انگلیسی این خاندان به هارتویک موسس (نفتالی هرتز) (14) نسب می‌برد. وی ابتدا در شهر برسلاو (15) اقامت داشت و سپس به بندر هامبورگ مهاجرت کرد. (پیشینه اقامت یهودیان در برسلاو لهستان به سده‌های 13 و 14 میلادی می‌رسد.) یکی از پسران او، بهنام موسس هارت (16) (1675-1756)، در سال 1697 به انگلیس مهاجرت کرد و به کمک یکی از خویشاوندانش بهنام بنجامین لوی، (17) که او را از ثروتمندان بزرگ لندن می‌دانند، به یکی از صرافان و تجار مهم لندن بدل شد. به دلیل نفوذ موسس هارت بود که برادر بزرگش بهنام اوری فوئبوس (آرون هارت)(18) (1670-1756) از سال 1705 حاخام یهودیان اشکنازی لندن شد. (19)
یکی از اعضای این خاندان بهنام آرون هارت (20) (1724-1800) در جاماییکا سکونت داشت. او در سال 1752 به نیویورک کوچید و در سال 1760 در ماجرای اشغال شهر مونترال کانادا با نیروهای انگلیسی همکاری نمود. وی از آن پس در کانادا مستقر شد و به تجارت گسترده خز و سایر کالاها پرداخت. آرون هارت با دستگاه استعماری انگلیس در کانادا رابطه نزدیک داشت و سیورسات و تدارکات ارتش انگلیس را تأمین می‌کرد. بهنوشته دایرة المعارف یهود، چنین شهرت داشت که آرون هارت ثروتمندترین فرد در تمامی مستعمرات انگلیس است.
از آن پس، اعضای خاندان هارت در اقتصاد و سیاست ایالات متحده آمریکا، کانادا و جاماییکا نقش مهمی به دست داشتند. ایمانوئل هارت (1809-1897)، پسر برنارد هارت صراف نیویورکی، از رهبران حزب دمکرات و از شخصیت‌های سیاسی درجه اول این شهر بهشمار می‌رفت. (21)
خاندان هارت در سده‌های نوزدهم و بیستم نیز از اعضای برجسته الیگارشی زرسالار معاصر است. سِر رابرت هارت(22) از دهه 1860، در زمان جنگ تریاک با چین، به مدت 30 سال رئیس کل گمرکات دریایی بریتانیا بود. در بررسی پدیده تجارت جهانی تریاک با این فرد و جایگاه و اهمیت نقش او بیشتر آشنا خواهیم شد. در سده بیستم، موسس هارت (23) (1904-1961)، کارگردان و فیلمنامه‌نویس نامدار سینمای آمریکا، را می‌شناسیم که "بانوی زیبای من"(24) و "کاملوت"(25) از ساخته‌های اوست و کیتی کارلیزل، (26) هنرپیشه سینما، همسرش. (27)
در تاریخ معاصر ایران نیز "هارت" نامی آشناست:
در سالهای 1929-1933 میلادی، یعنی در دوران آغاز و تکوین سلطنت پهلوی، فردی بهنام چارلز هارت (28) وزیر مختار ایالات متحده آمریکا در ایران بود.
در این دوران تاریخی، دو "هارت" دیگر نیز در ایران حضور دارند و این دو "انگلیسی"اند:
هربرت گاسکوین هارت (29) از ژوئیه 1918 تا ژوئیه 1922 نایب‌کنسول انگلیس در قزوین است و سپس تا مه 1923 کفیل کنسولگری تبریز. در بررسی تحولات معاصر ایران حضور هربرت هارت در قزوین از اهمیت جدی برخوردار است زیرا در این زمان شهر فوق مهم‌ترین مرکز تکاپوی ارتش بریتانیا در منطقه بود و در همین زمان کودتای فوریه 1921/ حوت 1299 بهوسیله رضاخان میرپنج و سید ضیاء الدین طباطبایی از قزوین آغاز شد.
در دوران شکل‌گیری دیکتاتوری رضا شاه، در سالهای 1933-1945، فردی بهنام کولت ویلیام هارت (30) را نایب و کفیل کنسولگری انگلیس در مشهد می‌یابیم. (31)
پیشینه پیوند الیگارشی یهودی با کانادا به زمان تکاپوی خاندان گرادیس فرانسه می‌رسد. گفتیم که این خاندان نقش مهمی در سلطه استعماری فرانسه بر کانادا ایفا کرد. معهذا، هیچ یک از اعضای این خاندان در کانادا مستقر نشدند. استقرار جدی یهودیان در کانادا از سال 1759 آغاز شد و معروفترین آنان آرون هارت، پیمانکار ارتش انگلیس در کانادا، بود. هارت، جوزف و جودا مهم‌ترین خاندان‌های یهودی کانادا در نیمه دوم سده هیجدهم بهشمار می‌روند. آنان ریاست یهودیان کانادا را به دست داشتند و صرافان و پیمانکاران نظامی و تجار بزرگ این سرزمین بودند. (32)
خاندان جوزف کانادا از خویشاوندان خاندان‌های هارت و فرانکز است.
هنری جوزف (33) (1775-1832) در انگلیس به دنیا آمد. او خواهرزاده آرون هارت است. در 15 سالگی به کانادا رفت و در منطقه که‌بک (34) مستقر شد. وی بعدها شبکه‌ای گسترده از پایگاه‌های تجاری در سراسر این منطقه به پا کرد؛ تا بدانجا که بهنوشته دایرة المعارف یهود امروزه به "پدر تجارت دریایی کانادا" شهرت دارد. او با دختر لوی سولومونز (35) ازدواج کرد. لوی سولومونز ساکن مونترال بود و با شهرهای میشیگان، آلبانی، نیویورک و لندن تجارت داشت. او داماد آبراهام فرانکز (1721-1797) است.
پسر هنری جوزف، بهنام یاکوب هنری جوزف(36) (1814-1907) ، پس از سال 1830 ساکن مونترال شد و به تاجر و صراف بزرگ این شهر بدل گردید. او از متنفذترین چهره‌های سیاسی و اقتصادی کانادا بود؛ ریاست و مدیریت چند بانک را به دست داشت و در احداث نخستین شبکه تلگراف کانادا و شبکه‌های راه‌آهن که‌بک سرمایه‌گذاری مفصلی کرد. همسرش از خاندان زرسالار گراتس (37) مستقر در فیلادلفیاست. یاکوب جوزف در سرکوب شورش 1837 مردم کانادا مشارکت داشت.
پسر دیگر هنری جوزف، بهنام آبراهام جوزف (38) (1815-1886)، از سال 1832 در شهر که‌بک ساکن شد. او نیز ریاست و مدیریت چند بانک را به دست داشت و فروشگاه‌های بزرگ کالا و مشروبات الکلی در این منطقه تاسیس کرد. آبراهام جوزف از مقامات مهم که‌بک بود و در سرکوب شورش 1837 مشارکت نمود. او با پادشاه بلژیک رابطه نزدیک داشت و به مدت سی سال کنسول دولت بلژیک در شهر که‌بک بود.
پسر دیگر هنری جوزف، بهنام یسه جوزف (39) (1817-1904)، در مونترال می‌زیست. او تجارت با بلژیک را در مقیاسی گسترده توسعه داد؛ اولین کنسول دولت بلژیک در کشور کانادا بود، 54 سال در این سمت جای داشت و نشان‌های عالی اشرافی از دربار بلژیک دریافت نمود. یسه جوزف تأسیسات متعددی در شهر مونترال احداث کرده و بنای "تئاتر سلطنتی" (40) مونترال از سرمایه‌گذاری‌های اوست. (41)
خاندان جودا نیز، چون خاندان هارت، در اصل از یهودیان برسلاو لهستان است.
باروخ جودا (42) (1678-1774) از برسلاو به نیویورک رفت و شاخه این خاندان را در نیویورک، رودآیلند، نیوپورت، ریچموند و ویرجینیا بر پا کرد. آنان از صرافان و تجار بزرگ آمریکای شمالی و جزایر هند غربی بودند.
نفتالی جودا (43) (1774-1855) از فراماسون‌های برجسته نیویورک بود.
ساموئل جودا (44) (1725-1789) بهمراه ارتش انگلیس به کانادا رفت و از سال 1761 در شهر مونترال ساکن شد. او باجناق آرون هارت است و در مشارکت با هارت به تجارت مفصل پوست خز با لندن اشتغال داشت. او در جنگهایی که در این زمان میان کمپانی‌های رقیب و الیگارشی ماوراء بحار اروپا بر سر تملک تجارت خز کانادا پدید شد و به "جنگ خز" (45) شهرت دارد (1763-1869)، به ارتش انگلیس وام‌های کلان پرداخت نمود. پسر ساموئل جودا با دختر آرون هارت ازدواج کرد.
اعضای خاندان جودا تا سده نوزدهم از چهره‌های مهم مالی و سیاسی ایالات متحده آمریکا و کانادا بودند. (46)
در حوالی سال 1861، بهرغم یکصد سال پیشینه اقامت مستمر در کانادا، شمار یهودیان این کشور بسیار اندک گزارش شده است. در این زمان تنها 700 نفر یهودی در کانادا سکونت داشتند که 409 نفر در شهر مونترال می‌زیستند. در سال 1881 تعداد یهودیان کانادا به 2393 نفر رسید. الیگارشی زرسالار یهودی برای سلطه بر شئون سیاسی و اقتصادی و فرهنگی سرزمینی پهناور چون کانادا به جامعه‌ای انبوه نیاز داشت و این اتباع از طریق انتقال یهودیان شرق اروپا تأمین شد. مهاجرت جدی یهودیان به کانادا از اوایل سده بیستم است. در دهه 1901-1911 بیش از پنجاه هزار نفر یهودی از شرق اروپا به کانادا کوچیدند و شمار یهودیان این کشور به 58267 نفر رسید. در زمان جنگ اول جهانی حدود 4700 نفر یهودی در نیروهای نظامی کانادا، در مشاغل مختلف، حضور داشتند. در دهه‌های بعد مهاجرت انبوه یهودیان ادامه یافت. در سال 1969 شمار یهودیان شهر مونترال، به تنهایی، حدود 113 هزار نفر بود و در تورنتو 97500 نفر یهودی می‌زیستند. در این زمان شمار کل یهودیان کانادا بیش از 270 هزار نفر گزارش شده است. "سازمان صهیونیست‌های کانادا" (زوک) (47) در سال 1900 تأسیس شد. سازمان ملی یهودیان کانادا "کنگره یهودیان کانادا" (48) نام دارد که در سال 1919 تأسیس شد و اولین رئیس آن لیون کوهن (49) بود. (50)
یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های یهودی ایالات متحده آمریکا در نیمه دوم سده هیجدهم آرون لوپز (51) (1731-1782) است.
او در خاندان مارانوی لوپز در پرتغال به دنیا آمد. در سال 1752 در بندر نیوپورت رودآیلند (شمال شرقی ایالات متحده) مستقر شد و در آنجا یهودیت خود را آشکار ساخت. آرون لوپز دختر یاکوب رودریگز ریورا (52) را به زنی گرفت و در مشارکت با خاندان‌های زرسالار گومز (شاخه‌ای از خاندان ابواب) و ریورا به سرمایه‌گذاری کلان در جنگ انگلیسیها با فرانسویها و سرخپوستان پرداخت و از اینطریق سود کلانی به دست آورد. او در مقیاسی گسترده به تجارت برده، شکر، رم (53) "و سایر کالاهای مستعمراتی آن عصر" اشتغال داشت. بهنوشته دایرة المعارف یهود، اعتبار مالی که در دهه‌های 1760 و 1770 در لندن برایش فراهم شد او را قادر ساخت تا "یک امپراتوری پهناور ماوراء بحار" تأسیس کند. وی در آستانه انقلاب آمریکا با غرب اروپا، منطقه کارائیب و غرب آفریقا رابطه فعال تجاری داشت و بزرگترین تاجر بندر نیوپورت به شمار می‌رفت. در زمان جنگهای انقلاب آمریکا در ایالت ماساچوست ساکن شد. (54)
خاندان سالوادور از اعضای الیگارشی یهودی اسپانیاست که به هلند و سپس به انگلستان مهاجرت کرد.
فرانسیس سالوادور (55) از زرسالاران آمستردام بود که در سده هفدهم در لندن مستقر شد. پسرش، جوزف سالوادور (56) (1716-1786)، در نیمه دوم سده هیجدهم تاجر و صراف بزرگ لندن بود. او در سال 1738 با دختر اسحاق لوپز (بارون سواسوی سوم) ازدواج کرد.
جوزف سالوادور ثروت انبوه خود را در سالهای 1738-1749 از طریق تجارت با اسپانیا و پرتغال گرد آورد و سپس به تجارت مرجان و سنگ‌های قیمتی با هند پرداخت. او در لندن زندگی می‌کرد و همزمان هم عضو هیئت مدیره کمپانی هند شرقی هلند بود و هم مشاور مالی دولت انگلیس. جوزف سالوادور در کارولینای آمریکا بیش از چهل هزار هکتار زمین داشت که در آن نیل کشت می‌شد. او در سال 1784 بطور کامل در کارولینای جنوبی مستقر شد. بهنوشته سومبارت، سهم یهودیان در پلانت‌های کارولینای جنوبی چنان بود که در این منطقه "مزرعه یهودی" (57) مترادف با "کشتزار بزرگ" بود.
وارث جوزف سالوادور، برادرزاده و داماد او بهنام فرانسیس سالوادور (1747-1776) است. فرانسیس از سال 1773 در کارولینای جنوبی مستقر بود. این مصادف با انقلاب آمریکاست و فرانسیس به عضویت کنگره موقت انقلابی کارولینا درآمد. او به دست سرخپوستان به قتل رسید. معهذا، دایرة المعارف یهود از وی به عنوان "نخستین یهودی که جان خود را در راه استقلال آمریکا از دست داد" یاد می‌کند. (58)
خاندان لوی یولی از متنفذترین اعضای زرسالاری یهودی ایالات متحده آمریکا در سده نوزدهم است. این خاندان از یهودیان پرتغالی مهاجر به مراکش‌اند.
حاخام ساموئل لوی، که در مراکش به "ابن یولی" شهرت یافت (متوفی حوالی 1740) (59) از اعضای الیگارشی یهودی مستقر در مراکش بود و مشاور و منشی مقتدر سلطان مولای عبدالله (1729-1757). در این دوران، سوداگران و ماجراجویان فرانسوی و اسپانیایی و انگلیسی در مراکش سخت فعال بودند.
پسر او بهنام الیا لوی یولی (متوفی 1799) وزیر سلطان محمد بن عبدالله (1757-1790) شد. او فردی بسیار متنفذ و مقتدر بود؛ ظاهراً به اسلام گرویده و "الیجاه لوی" (عالیجاه لوی) خوانده می‌شد. الیا لوی در زمان سلطنت مولای یزید (1790-1792) در یک توطئه نافرجام علیه سلطان و به سود پسر او شرکت کرد و برای فرار از مجازات، به اتفاق پسرش موسی، به انگلستان گریخت. الیا لوی در لندن درگذشت و طبق آئین یهود به خاک سپرده شد.
پسر او، موسس لوی یولی(60) (1782-1854) در انگلستان بزرگ شد و به تکاپوهای مستعمراتی روی آورد. او در سال 1800 در جزیره سن‌توماس (سائوتم) مستقر شد و از طریق تجارت برده به ثروتی انبوه رسید. در سال 1816 به هاوانا (61) رفت. موسس لوی پیمانکاری ارتش اسپانیا را به دست گرفت و از اینطریق بر ثروت خود افزود. او در سال 1819 املاک پهناوری در سرزمین فلوریدا، که هنوز در دست اسپانیاییها بود، خرید. در سال 1821 در بندر سن‌اگوستین (62) مستقر شد و به اداره املاک خود در فلوریدا پرداخت. لوی علاوه بر پلانت‌کاری، به صادرات و واردات نیز اشتغال داشت و گفته می‌شود اولین کسی است که چغندر قند را به قاره آمریکا وارد کرد. در دهه 1840 املاک او مورد حمله سرخپوستان قرار گرفت و به آتش کشیده شد.
پسر او بهنام دیوید لوی یولی (63) (1810-1886) از شخصیت‌های درجه اول مالی و سیاسی فلوریدا بود. او سالها نماینده ایالت فلوریدا در کنگره آمریکا بود و در سال 1845 اولین سناتور ایالت فلوریدا شد. وی نخستین یهودی است که به عنوان یهودی به سنای آمریکا راه یافت. دیوید لوی یولی تا سال 1861 در مجلس سنا بود و در 1846 ریاست کمیته دریایی سنای آمریکا را به دست داشت. وی از هواداران سرسخت برده‌داری بود. او در احداث شبکه راه‌آهن فلوریدا نقش فعال داشت. در جنگ داخلی آمریکا از هواداران دولت جنوب بود و به این دلیل مدت کوتاهی زندانی شد؛ ولی بهوسیله ژنرال اولیس گرانت، که با زرسالاران یهودی آمریکا رابطه نزدیک داشت، آزاد شد.
اعضای خاندان لوی یولی تا اواخر سده نوزدهم در مراکش نیز حضور داشتند. یکی از آنان بهنام ساموئل لوی یولی (1798-1872) در حوالی سال 1825 سفیر مراکش در لندن بود و شریک جودا گوئه‌دالا (64) تاجر یهودی لندن. پسر او بهنام جودا لوی یولی (1805-1878) از دوستان سِر موسس مونت‌فیوره و روچیلدها بود. (65)
مشارکت یهودیان در تجارت آمریکایی برده تا اواسط سده نوزدهم تداوم داشت.
در حوالی سال 1760 دیوید فرانکز، ساکن فیلادلفیا، از تجار بزرگ برده آمریکای شمالی بود. در سالهای 1782-1792 سه یهودی دیگر بهنامهای دیوید هنریکز، (66) هیمن لوی(67) و بهویژه آلکساندر لیندو(68) بزرگترین واردکنندگان برده در جاماییکا بودند. خاندان معروف گرادیس فرانسه نیز به انتقال انبوه برده از غرب آفریقا به مستعمرات فرانسه، مانند سانتا دومینگو، اشتغال داشت. در نیمه دوم سده هیجدهم، اسحاق (ایزاک) داکوستا واردکننده بزرگ برده در چارلستون و برادران مونسانتو (69) تجار بزرگ برده در لوئیزیانا بودند. در دهه 1820 لوی یاکوبس (70) از تجار فعال برده در نیو اورلئان و موبایل بود. تا سال 1838، انسلی، بنجامین، جرج و سولون دیویس، (71) ساکن ویرجینیا، گروه‌های بزرگ برده را برای فروش به ایالات جنوبی آمریکا منتقل می‌کردند. در حوالی نیمه سده نوزدهم، مردخای، (72) ساکن چارلستون، از تجار بزرگ برده بود. او در سال 1859 تنها در یک معامله معادل 12 هزار دلار برده فروخت. (73)
در نیمه دوم سده هیجدهم کشت چغندر و احداث کارخانه‌های تصفیه شکر در برخی کشورهای اروپایی توسعه یافت و صادرات شکر اهمیت خود را در مستعمرات قاره آمریکا از دست داد و بتدریج یهودیان از این شاخه تکاپوی اقتصادی خارج شدند. همین امر درباره تجارت کاکائو، قهوه و تنباکو نیز صادق است که استقرار انحصارهای دولتی منجر به خروج سرمایه‌های یهودی از این عرصه‌ها شد. (74) این تحول اهمیت تجارت جهانی برده را به شدت کاهش داد و سرانجام به موجودیت آن پایان داد. (75)
پی‌نوشت‌ها:
1. Benjamin Franks
2. Abraham Franks
3. Aaron Franks
4. Jacob Franks
5. Moses Levi
6. Oliver De Lancey
7. Nathan Simson
8. Van Kortlandt
9. Philipse
10. Livingston
11. Judaica, vol. 12, p. 1064.
12. David Franks
13. Judaica, vol. 7, pp. 105-109.
14. Hartwig Moses (Nephtali Hertz)
15. Breslau
16. Moses Hart
17. Benjamin Levi
18. Uri Phoebus (Aaron Hart)
19. ibid, p. 1350.
20. Aaron Hart
21. ibid, pp. 1350- 1354.
22. Sir Robert Hart
23. Moses (Moss) Hart
24. My Fair Lady
25. Camelot
26. Kitty Carlisle
27. Wigoder, ibid, p. 193.
28. Charles Hart
29. Herbert Gascoigne Hart
30. Collett William Hart
31. لویی رابینو، دیپلمات‌ها و کنسولهای ایران و انگلیس، ترجمه غلامحسین میرزاصالح، تهران: نشر تاریخ ایران، 1363، صص 124-125.
32. Judaica, vol. 5, p. 102.
33. Henry Joseph
34. Quebec
35. Levi Solomons
36. Jacob Henry Joseph
37. Gratz
38. Abraham Joseph
39. Jesse Joseph
40. Theatre Royal
41. ibid, vol. 10, pp. 219-220.
42. Baruch Judah
43. Naphtali Judah
44. Samuel Judah
45. Fur War
46. ibid, pp. 334-335.
47. The Zionist Organization of Canada (ZOC)
48. Canadian Jewish Congress
49. Lyon Cohen
50. ibid, vol. 5, pp. 104-105, 108, 113.
51. Aaron Lopez
52. Jacob Rodriguez Rivera
53. Rum: عرق نیشکر
54. ibid, vol. 11, pp. 488-489; Ben-Sasson, ibid, pp. 735-736.
55. Francis Salvador
56. Joseph Salvador (Rodrigues)
57. Jew's Land
58. ibid, vol. 14, pp. 714-715; Sombart, ibid, pp. 46-47.
59. Samuel Levy (Aben Yuly)
60. Moses Levy Yulee
61. هاوانا (Havana)در سال 1519 بهوسیله ماجراجویان اسپانیایی ایجاد شد و در سده‌های شانزدهم و هفدهم مهم‌ترین بندر تجاری اروپاییان در آمریکای مرکزی و هند غربی بود. در اوایل سده نوزدهم، این شهر مرکز مهم نظامی اسپانیا در منطقه بود.
62. سن‌اگوستین قدیمی‌ترین شهر اروپایینشین ایالات متحده آمریکاست. در سال 1565 بهوسیله ماجراجویی بهنام مندز(Menedez) تأسیس شد.
63. David Levy Yulee
64. Judah Guedalla
65. Judaica, vol. 16, pp. 894- 895; Americana, vol. 19, p. 469; Wigoder, ibid, pp. 299-300; George G. Chisholm [ed.], The Times Gazetteer of the World, London: The Times Office, 1899, vol. 1, p. 656; vol. 2, p. 1333.
66. David Henriques
67. Hyman Levi
68. Alexander Lindo
69. Monsanto
70. Levy Jacobs
71. Davis
72. B. Mordecai
73. Judaica, vol. 14, pp. 1662-1664.
74. Ben-Sasson, ibid, p. 736.
75. درباره انحطاط اقتصاد پلانت‌کاری و افول و پایان تجارت جهانی برده بنگرید به: همین کتاب، ج 1، صص 235-236.
/م
