نویسنده: فرود حمیدیان
«برای امیر روشن کردن کامپیوتر و ورود به اینترنت به معنای دور شدن از احساس ملال و دلتنگی هر روزه است. در پشت کامپیوتر حتی در ساعات نیمه شب نیز سرحال تر و با نشاط تر از اوج روز به نظر می رسد. با ورود نور از پنجره، چشم های پرخون خود را از صفحه ی مانیتور بر می گیرد. این دفعه یک ساعتی بیشتر طول کشید. ای کاش این بار هم خانواده خبردار نشوند و به کلاس صبح هم برسد.»
شاید شنیدن لفظ اعتیاد در کنار فعالیتی امروزی و ارزشمند مثل اینترنت، احساسی ناخوشایند ایجاد کند؛ اما اگر برای شما نیز سناریویی مشابه سناریوی بالا بارها اتفاق اتفاده احتمالاً خود شما هم شاهد و دلیلی بر نظریه ی اعتیاد آور بودن اینترنت هستید!
طرفداران اَنگ اعتیاد که در اکثریت هستند معتقدند که اینترنت اعتیادآور است، زیرا استفاده کننده را سرخوش و سرحال و اصطلاحاً «High» می کند. یعنی روحیه و احوال او را از آنچه هست بهتر می کند. این ویژگی یعنی ایجاد سرخوشی می تواند از اینترنت یک تابلوی تمام عیار اعتیاد رفتاری درست کند. یعنی با استفاده کردن، سرخوشی و سرحالی، و طبیعتاً با عدم استفاده، علائم خماری و محرومیت یعنی افسردگی و تحریک پذیری ایجاد می کند. در ادامه ی استفاده نیز تأمین همان میزان سرخوشی، زمان استفاده ی بیشتری از اینترنت را در هر نوبت می طلبد( هر بار چند دقیقه بیشتر) و البته مجموعه ی این علائم، تابلوی اعتیاد رفتاری به اینترنت را می سازد که بر زندگی و فعالیت فرد آثار سوء و مخرب دارد. طرفداران اعتیادآور بودن اینترنت معتقدند که اعتیادهای رفتاری مثل اعتیاد جنسی، قماربازی، خرید مرضی و ... را نباید به صِرف نبود ماده ی مورد استفاده نادیده گرفت و اعتیاد به اینترنت، که سرآمد همه ی اعتیادهای رفتاری است، رشدی روزافزون و عوارضی ناگوار دارد. به علاوه، پذیرش اَنگ اعتیاد (هر چند برای مشترکین اینترنتی لفظی سنگین و بد تلقی می شود) کمک خواهد کرد تا بیمه ها و سیستم بهداشتی کشورها برای کنترل و اصلاح این مشکل عمده وارد عمل شوند.
از سوی دیگر، مخالفان اَنگ اعتیاد، که البته در اقلیت اند نیز، نوظهور بودن این پدیده و کمبود مطالعات فعلی و تنوع فعالیت های اینترنتی و تعدّد انگیزه ها و علل را از دلایل مقاومت و مخالفت خود می دانند. عده ای هم می گویند که اینترنت وابستگی و عادتی معمولی ایجاد می کند و نه اعتیاد.
بحث ها بسیار تازه و داغ است و اما هر دو گروه بر تأثیر عمیق و شگرف اینترنت بر همه ی جنبه های زندگی مشترکین اذعان دارند. «اعتیاد»، «عادت و اجبار» و یا «اختلال»، نگرانی هایی عمده و اساسی هستند که درباره ی جمعیت بسیار زیادِ دچار مصرف مفرط (تا ده درصد کل مشترکین) وجود دارند. قصه ی این بحث ها و مناظره ها بین صاحب نظران به سانِ بحث ورود اختلال قماربازی به جرگه سیستم بین المللی اختلالات روان پزشکی که بیست سال طول کشید (و معلوم نیست که چه خانواده ها در این مدت از هم پاشید و حمایت نشد)، شاید به درازا بکشد. خوشبختانه روان پزشکی مدرن نیز تا حدودی از این دعواها فاصله گرفته است. در روان پزشکی و روان شناسی مدرن، مهم «عملکرد» فرد است. ممکن است عده ای بگویند که چون مثلاً عموم جوان ها از اینترنت هفته ای ده ساعت استفاده می کنند، پس تا این میزان مصرف، طبیعی و مطابق هنجار جامعه است. در حالی که در روان پزشکیِ امروز، نرمان یا غیر نرمال، مسئله ی اصلی و مهم نیست. آنچه اهمیت دارد. عملکرد شخص است و در مورد مسئله ای مثل وابستگی به اینترنت، تأثیر استفاده، بر عملکرد و کارآیی فرد است که اهمیت و اولویت دارد. از شما می خواهم که فارغ از این دعواها و قراردادها (که مدام با زمان تغییر می کند) روی این مسئله تأمل کنید که استفاده از اینترنت چه تأثیری بر پنج حوزه ی کلیدی زندگی شما (همسر و یا فرزندتان) داشته است؟ وقت، فکر، کار و تحصیل، پول، احترام و اعتبار اجتماعی، و روابط تان. اگر صادقانه این حوزه ها را بررسی کردید و دیدید کمبود و یا خسارتی هست که به استفاده از اینترنت مربوط می شود، مشکل شما ارزش بررسی دارد. در مرور و تأمل بر این پنج حوزه با شما همراه می شویم تا بتوانید ارزیابی کامل تری از وضعیت داشته باشید.
منبع مقاله :
حمیدیان، فرود، (1387)، اعتیاد به اینترنت و موبایل(بررسی عوارض وابستگی به اینترنت، موبایل و بازی های کامپیوتری)، تهران: نشر قطره، چاپ دوم
