درمان های روان شناختی سرطان

درمان های روان شناختی سرطان، روی مبارزه با انواع مشکلات و بیماری های روحی از قبیل افسردگی، اضطراب ، دردها و ...، ارتقای توانایی های بالقوه فرد و جلوگیری از افت روابط و بالا نگه داشتن توان لذت بردن از زندگی متمرکز است. از این رو در زیر بخش مهمی از این مداخلات آورده شده است:

روان درمانی شناختی - رفتاری:

بیمار سرطانی اغلب پس از ابتلا به بیماری به شدت به سمت نُشخوار افکار منفی می رود؛ گرایشی که خود می تواند به اختلالات روحی گوناگون منجر شود. بر این اساس بهترین نوع روان درمانی که به اثبات تحقیقات گسترده، توانایی بسیار بالایی در اصلاح افکار منفی و اختلالات روانی دارد، روان درمانی شناختی- رفتاری است. شناخت- رفتار درمانی، نوعی روان درمانیِ است که اعتقاد دارد اندیشه ها و افکار غیر منطقی و برداشت های نا صحیح انسان که پایه های آن در طول دوران رشد او به وجود می آید عامل اصلی مشکلات و بیماری های روحی است. این درمان به اصلاح و بازسازی اندیشه های بیماری ساز و مرضی بیمار می پردازد و در تلاش است که با به کارگیری انواع تکالیف فکری و رفتاری قابلیت های اصلی سالم فرد را به او بازگرداند.(1)

گروه درمانی حمایتی:

شامل تکنیک هایی است که به بیمار در جهت افزایش انگیزه، پذیرش بهتر و بالا بردن اعتماد به نفس کمک می کنند. در این گروه ها شرکت کنندگان تشویق می شوند تا راجع به عمیق ترین ترس های شان به گفت و گو بنشینند. بیماران در این گروه ها با شنیدن تجارب، واکنش ها و تکنیک هایی که سایر بیماران در رویارویی با مشکلات شان به کار می برند نه تنها احساس تنها بودن شان در تحمل فشار کاسته می شود، بلکه راه هایی را در برخورد با بیماری شان می آموزند که ممکن است پیش از آن اطلاعی از آن ها نداشته باشند. در این گروه ها درمانگر خود را به عنوان فردی حامی، تسهیل کننده ی پذیرش بیماری و در تعامل با دیگران نشان می دهد.
توصیه می کنم به مجرد آن که خود را در برابر سرطان تنها و غمگین یافتید در جست و جوی یافتن چنین گروه هایی در مراکز دولتی و خصوصی باشید. این امکان نیز وجود دارد که در مراکز خیریه ای که به کمک های انسان دوستانه به بیماران سرطانی می پردازند از این امکانات برخوردار شوید.
یکی از این مؤسسات خیریه در تهران مؤسسه خیریه ی «سرور مهراندیشان راستین» است که به مؤسسه ی «سمر» معروف است و تاکنون با ارائه ی خدمات رایگان نقش بسیار مهمی در توانبخشیِ روانی بیماران مبتلا به سرطان بازی کرده است.

مراقبه:

همانند عملکرد سیستم ایمنی بدن در مقابل استرس که در پی حفاظت از انسان روی می دهد، مراقبه یکی از مؤثرترین راه های آرام سازی و تقویت دفاع های ضد سرطانی بدن به شمار می آید.(2) تحقیقات نشان داده اند که بیماران سرطانی با به کار بردن مراقبه توانسته اند با بیماری خود بهتر کنار بیایند و بقیه ی عمر خود را راحت تر، شاداب تر و فعال تر بگذرانند.
در خلال ساعت های 1975 تا 1980، انزلی میرز، پزشک استرالیایی، مقالات متعددی در خصوص کاهش سرطان پس از روی آوردن به مراقبه به چاپ رساند. در درمانی که او روی 73 بیمار مبتلا به سرطان پیشرفته با اجرای 20 جلسه ی منظم مراقبه انجام داد، میزان اضطراب، سردرگمی، افسردگی، نگرانی، درد و هورمون های استرسی که باعث پایین آوردن سطح ایمنی بدن می شوند، در نیمی از بیماران کاهش یافت. به علاوه، در این گزارش نشان داده شده است که تومورهای
سرطانی در حداقل 10 درصد از بیماران مبتلا به سرطان های پیشرفته به دنبال مراقبه از بین می روند.
مراقبه معمولاً در حالتی نشسته با چشمانی بسته اجرا می شود. تکنیک رایجی که به عنوان «تمرکز هدایت شده» معروف است، روشی است که در آن فرد سعی می کند بدون جهت گیری به تمام افکار و احساسات خود بپردازد. در روش تمرکز هدایت شده فرد خصوصیاتِ روانی خود را سرکوب نمی کند و تحت تجزیه و تحلیل یا قضاوت قرار نمی دهد- حتی آن هایی که به نظر منفی یا آزاردهنده می آیند. فرد به سادگی به هر فکر یا احساسی سری می زند سپس به آرامی با تمرکز روی چیزی خاص (نظیر تنفس، یک شمع، یک تصویر، یک کلمه، یا یک صدا و...) از آن روی بر می گرداند. هدف تمرکز، جدا کردن ذهن از افکار، احساسات و هیجاناتی است که به شدت آشفته و مشغول شده اند.
منظور از تمرکز روی نفس کشیدن آن است که بدون هیچ کنترلی به دم و بازدم خود توجه کنید. با یاد گرفتن تمرکز روی چیزهایی خاص، ذهنِ بی قرار و پرهیاهو ی شما شروع به آرام شدن می کند.
تمرین این نوع از مراقبه، معمولاً روزی دو بار و برای 15 تا 20 دقیقه، باعث اشراف آگاهانه بر خود و آرامش درون می شود. این «حالت مراقبه» که به طور روزانه انجام می پذیرد باعث می شود تا رفتارها و تصمیمات ما از شفافیت و انعطاف بیش تری برخوردار شوند. این تمرینات باعث می شوند تا ذهن بهتر بتواند در پریشان حالی ها تمرکز کند و راحت تر انسان را به سمت آرامش ببرد.
این که مراقبه بتواند سرطان را درمان یا از آن جلوگیری کند موضوعی است که باید اثبات شود، ولی شک بسیار کمی وجود دارد که نتوان از آن به عنوان فعالیتی جنبی در درمان سرطان استفاده کرد. گزارشات حاکی از آن است که مراقبه کنندگان با پرداختن به تمرینات مراقبه ای در موقعیت های استرس زای سرطان، توانسته اند آرامش و احساس کنترل را برای خود به ارمغان بیاورند.(3)
تصویرسازیِ ذهنی روشی است که در آن از بیمار می خواهند که به طور ارادی روی تصاویری خاص در ذهنش متمرکز شود؛ تصاویری که برای او همراه با آرامش باشند. برای مثال تجسم کنار دریایی زیبا و دیدن کشتی هایی که در دور دست لنگر انداخته اند...، یا تجسم جنگلی با درختانی انبوه و سر به فلک کشیده در صبحگاهی دلپذیر... از بیمار خواسته می شود تا این کار را در مکانی انجام دهد که عوامل پرت کننده ی حواس، کم تر در آن وجود داشته باشد؛ مکانی آرامش بخش که بیمار در گذشته هم در آن احساس آرامش کرده است.
زمانی که به این تمرین می پردازید کل تصویر را جلو چشم خود آورید و به جزئیات آن- از بو گرفته تا صدای امواج، پرندگان و نسیمی که از روی پوست صورت تان می گذرد و غیره- توجه کنید. در این تکنیک از بیمار خواسته می شود تا این کار را روزی چند بار انجام دهد. انجام این تمرین می تواند شما را از دست افکار مزاحم و اضطراب زا برهاند.

تنفس آرام سازی:

برای 30 ثانیه به راحتی دراز بکشید و چشمان تان را ببندید و به هیچ چیز فکر نکنید، سپس فقط به نفس کشیدن تان فکر کنید. مانند شخصی که در خواب است، به طور طبیعی و آرام نفس بکشید. تصور کنید که با هر دم عبور هوای خنک را در بینی و با هر بازدم خروج هوا را احساس می کنید.
تصور کنید که چگونه با هر بازدم تنش از وجودتان خارج می شود. وقتی به آرامی دم و بازدم انجام می دهید، تنش به تدریج از بدن تان خارج می شود و در نتیجه بیش تر و بیش تر آرام می گیرید. حالا تصور کنید که چگونه با هر دمی هوای سالم از طریق بینی وارد می شود و آرامش از فرق سر تا نوک پاهای تان گسترده می شود و با هر بازدمی چگونه تنش از بدن تان بیرون می رود. سپس تصور کنید که چگونه با هر دمی، صورت، فرق سر و دو طرف سرتان آرام می گیرد و با هر بازدمی تنش از بدن تان خارج می شود.
اگر افکار منفی به ذهن تان وارد شد، بلافاصله حواس خود را متوجه نفس کشیدن تان کنید؛ یعنی با این کار حواس تان را از افکار منفی به نفس کشیدن پرت کنید و به راحتی و آرامی نفس بکشید و بدون هیچ تقلای اضافی اجازه دهید تا آرام شوید.
در مرحله ی بعد اجازه دهید تا با هر دمی آرامش سراسر گردن تان را فرا گیرد و با هر بازدمی تنش از گردن و بدن تان خارج شود. سپس با هر
دمی آرامش را در شانه های تان حس کنید و با هر بازدمی ببینید که چگونه تنش از شانه ها و بدن تان دور می شود.
حالا در هر بار دم و بازدم توجه خود را به بخش های مختلف بدن، از بالا تا پایین، معطوف دارید: بازوها، ساعدها، دست ها، سینه، شکم، باسن، ران ها، زانوها، ساق ها، مچ ها و پاها. تصور کنید که چگونه در هر دمی آرامش به یکی از بخش های بدن تان آورده می شود و با هر بازدمی تنش از سوراخ های بینی تان بیرون می رود.
این تمرین آرام سازی فقط چند دقیقه وقت می گیرد و شما می توانید در هر جایی که راحت هستید آن را انجام دهید. وقتی تمرین تمام شد برای دو دقیقه یا بیش تر در نهایت آرامش در کناری بنشینید.(4)

ورزش:

تاکنون پزشکان ورزش را برای پیشگیری از ظهور بیماری ها توصیه می کردند، اما اخیراً در تمامی علوم پزشکی تحرکی ایجاد شده است. روان درمانگران، متخصصین سرطان، هم چنین اورتوپدها، متخصصین قلب چنین تشخیص داده اند: تحرک و فعالیت جسمی به هنگامی که مدت ها از عود بیماری نیز گذشته باشد، در بازیابی سلامتی کمک مؤثری خواهد کرد. در بیش تر موارد مقدار معینی از تمرینات ورزشی مکمل یک درمان موفق است. مطالعات اخیر نشان داده اند که ورزش در اغلب موارد حتی از داروهای گران قیمت و تکنولوژی سرسام آور پزشکی مؤثرتر واقع می شود. تحرک می تواند باعث رشد سلول های معالج بدن شود و روند بیماری را در جهت سلامتی تغییر دهد.
اگر چه در اکثر موارد از فعالیت های بدنی بیماران مبتلا به سرطان ممانعت می شد به این دلیل که اعتقاد پزشکان بر این بود که با آرامش و عدم تحرک، بیماران بهتر خستگی و فشارهای درمان سرطان را تحمل می کنند، اما ظاهراً خلاف این موضوع صحت دارد.
تحقیقات گسترده ی دو دهه ی اخیر نشان می دهند که ورزش نکردن می تواند بر مقاومت بدن در برابر سرطان تأثیر بگذارد. تغییر در الگوهای ورزشی می تواند نقش مهمی در پیشگیری از بیماری یا بقای آن ایفا کند. از ورزش های سبکی که می توان بدون هیچ گونه صرف هزینه ای به آن روی آورد راه رفتن است، که می توان در پارک، کنار دریا و خیابان های آرام به آن پرداخت. روزانه 20 تا 30 دقیقه راه رفتن در حالتی راحت بسیار سودمند خواهد بود. از جمله ورزش هایی که می توانید به آن ها بپردازید شنا، دویدن، دوچرخه سواری، والیبال، حرکات موزون و غیره هستند. مهم ترین عامل در انجام این گونه فعالیت ها عدم تعارض آن ها با وضعیت بیماری، و دیگری علاقه ی شما به پرداختن به این ورزش هاست. قبل از پرداختن به برنامه ی ورزشی با گروه درمانی خود مشورت کنید. (5)

سایر مداخلات

-گوش دادن به موسیقی
-خواندن کتاب، مجله، نوشتن مقاله و حل جدول
-صحبت درباره ی احساسات تان با اعضای خانواده و دوستان نزدیک
- پرداختن به سرگرمی ها و فعالیت هایی که برای فرد لذت بخش هستند.
- اگر با فعالیت های روحانی به صلح و آرامش می رسید از انجام آن ها پرهیز نکنید
- اگر نیاز به خلوت و فضا دارید آن را برای خود فراهم کنید، ولی مواظب باشید به سمت انزوا و افسردگی نروید.
-با اعضای خانواده یا بیمارانی که مبتلا به سرطانی مشابه شما بوده اند راجع به کارهایی که به آن ها کمک کرده اند گفت و گو کنید
-کمک های روانی را از افرادی بخواهید که برای شما نقش حامی و آرامش دهنده را دارند
- برای ایجاد محیطی سالم تر و دست یابی به سبکی جدید در زندگی می توانید در ساختار خانه و روابط خود با دیگران تغییر به وجود آورید.

پی نوشت :

1- Beck. A..., Rush. J., Show. B. &. Emary. G., (1979) Cognitive Therapy of Depression Guilford Press. NY 21001
2- ناومی، هامفری (1379). مدیتشین - طریقت باطنی. ترجمه ی رضا جمالیان.
3- The cancer project site (2009) Non Dietary Factors. The Roles of Exercise and Stress Management in cancer prevention
4- ولدان، جواد (1386). سرطان، دیابت، افسردگی: چگونه ورزش در غلبه بر بیماری ها یاری می کند. سایت گوگلین.
5- ولدان، جواد (1386). سرطان، دیابت، افسردگی: چگونه ورزش در غلبه بر بیماری ها یاری می کند. سایت گوگلین.

منبع مقاله :
خدابخشی، رامین، (1388)، سرطان و بحران های روانی: سرطان زنگ بیداری، تهران، نشرقطره، چاپ اول