نويسنده: عبّاس محمّدي اصل
واحد معمول مورد مطالعه جامعه شناسان، جامعه تام و تمام ( Total Society ) است که مي کوشد تنوع و گوناگوني جوامع و خصائص شان را پوشش دهد. در اين ميان پارسنز مدعي است کليت جوامع را مي توان از طريق مفهوم نظام اجتماعي ( social System ) و خرده نظام هاي آن صورت بندي کرد تا از اين طريق تحليل نهادهائي چون مدرسه و بنگاه و خويشاوندي ممکن گردد.
به نظر پارسنز « جامعه نسبتاً خودکفاترين نوع نظام اجتماعي است ». ( Parsons, 1966: 2 ) همچنين از اين زاويه، تمايز جوامع بر حسب ميزان وابستگي واحدهاي دروني آن به همان جامعه نسبت به جوامع ديگر مشخص مي شود. در اين ميان ارکان جامعه شامل اقتصاد، سياست و فرهنگ در سطح کلان آن است و البته هر خرده نظام نيز از اجراء کوچکتري تشکيل مي شود؛ چنانکه مثلاً سازمان سياسي، ترکيب کننده احساس وفاداري به جامعه و کارگزاران مشارکت جو در حکومت به منظور ايجاد نظم هنجاري مؤثر در قلمرو سرزميني مشخص به شمار مي آيد.
از مبادله دستاوردهاي خرده نظام هاي اجتماعي است که نظام اجتماعي به مسير پويائي افتاده و تطور مي يابد. به باور پارسنز، اصل تطور مي گويد انسان با جهان ارگانيک يگانه است و جامعه و فرهنگ بشري در قالب فرايند زندگي قابل تحليل مي نمايد. همچنين فرايند زندگي مبني بر تنوع، گزينش، انطباق، تفکيک پذيري و يگانگي بوده و اين امور مي تواند در تحليل جامعه و فرهنگ نيز به کار آيد. لذا تطور اجتماعي - فرهنگي مانند تطور ارگانيک از اشکال ساده تا پيچيده بر حسب فرايندهائي چون تنوع و تفکيک تداوم مي يابد. پس به نظر پارسنز، تنوع الگوهاي کنش انساني يکي از مهمترين واقعيات شرايط انساني قلمداد مي گردد.
پارسنز در اين تحليل ازچهار ابزار سود برمي گيرد که عبارتند از: نظام اجتماعي، کنترل نظام اجتماعي بر کنش، توجه به توسعه تطوري جوامع در کليت آن و نيز در بخش هاي کارکرديش و بالاخره تنوع دروني مسائل نظام اجتماعي در تمايز از مراحل و ادوار تطور. به علاوه، او مراحل تطور انواع جوامع را شامل مراحل بدوي ( Primitive )، مياني ( Intermediate ) و نوين ( Modern ) مي انگارد و در کتاب "جوامع: ديدگاه هاي تطوري و تطبيقي" به دو مورد نخست مي پردازد و بحث جوامع نوين را عمدتاً در کتاب "نظام جوامع نوين" مطرح مي نمايد و به انجام مي رساند.
منبع مقاله :
محمّدي اصل، عباس؛ ( 1392 )، تکامل اجتماعي در نظريه ساختي - کارکردي تالکت پارسنز، تهران: نشر جامعه شناسان، چاپ اول
