استدلال‌ها بر علیه مهندسی ژنتیک

مهندسی ژنتیک از جمله سه موضوع برتری است که بیشترین بحث و جدل‌ها را در دنیای امروز باعث گردیده‌ است و همواره بحث‌های داغی را در رابطه با مسائل اخلاقی مربوطه دامن می‌زند. در این جا برخی از استدلالات بر علیه مهندسی ژنتیک ارائه می‌گردند، استدلال‌هایی که ثابت می‌کنند چرا انسان نباید در اصول اولیه‌ی خلقت دخالت کند.
«حتی کمترین دست کاری طبیعت می‌تواند تبعاتی جدی به دنبال داشته باشد، همان طور که دست یابی به ماده‌ی شیمیایی د. د. ت. (DDT) باعث چنین چیزی شد. مهندسی ژنتیک یک دست کاری بزرگ و تاریخی است و طبیعت به خاطر چنین تعدی‌ای خسارات سنگینی را تحمیل خواهد کرد.» اوا نووتنی
شخصیت «درن» در فیلم تخیلی سال 2009 به نام «پیوند» را به خاطر دارید؟ هر بار موجود غول آسایی که به طریقه مهندسی ژنتیک توسط زوج دانشمند جاه‌ طلب در آن فیلم خلق شد را مجسم می‌کنیم لرزه بر انداممان می‌افتد. ما هم موافقیم که مهندسی ژنتیک دریچه‌ای را بر روی بسیاری از دست آوردهای علمی به ویژه در حوزه‌ی پزشکی و درمان بیماری‌های کشنده و تحلیل دهنده باز می‌کند، اما هیچ وقت نمی‌توان فهمید که کنجکاوی برای تجربه حس خالق بودن ممکن است منجر به آن چیزی شود که در فیلم فوق ‌الذکر به نمایش گذاشته شده است. لطفاً سخنان ما را اشتباه بر داشت نکنید. ما مخالف مهندسی ژنتیک نیستیم ـ البته تا زمانی که از مهندسی ژنتیک جهت درمان بیماری‌ها و تبدیل دنیا به مکانی بهتر برای مخلوقات طبیعت استفاده گردد. با این حال، ما به شدت مخالف استفاده از مهندسی ژتیک جهت پیش برد خود خواهانه‌ی پیش رفت‌های بشری آن هم با آسیب زدن به طبیعت و به بازی گرفتن ژن‌ها با هدف خلق موجوات غول‌ آسا یا قریانی ساختن جنبه‌های طبیعی زندگی هستیم، یعنی حذف نقیصه‌هایی که انسان را آن گونه که هست نشان می‌دهند.
اگر نگاه دقیق‌تری به استدلالات صورت گرفته بر علیه مهندسی ژنتیک بیاندازیم متوجه می‌شویم که اکثر آنها مخالف مهندسی ژنتیک نیستند، بلکه مخالف برخی از کار بردهای مهندسی ژنتیک هستند که به جای ممکن ساختن تداوم جریان طبیعی زندگی دست به تغییر اشکال زندگی می‌زنند تا روبات‌هایی با ساختار ژنتیکی سفارشی را تولید نمایند و این امر می‌تواند طبیعت را در معرض تهدیدات جدی قرار دهد. حالا که سخن به این جا کشیده شد بیایید نگاهی بیاندازیم به مهم‌ترین نکاتی که توسط مخالفان مهندسی ژنتیک مطرح گردیده‌اند و این موضوع را توضیح دهیم که چرا نباید اجازه دهیم مهندسی ژنتیک آزادانه به حرکت خود ادامه دهد.

نظرات مخالف با مهندسی ژنتیک کدامند؟

بیایید با دو مورد از قوی‌ترین استدلالات مذهبی بر علیه مهندسی ژنتیک آغاز کنیم که توسط رهبران مذهبی اکثر مذاهب دنیا مطرح گردیده‌اند. اولین استدلال این است که خدا به عنوان قادر مطلق و برتر دست به خلقت این دنیا و همه‌ی ارگانیزم‌های موجود در آن زده است. او گونه‌های مختلف و متمایزی را خلق کرده است آن هم به گونه‌ای که پیوند این گونه‌ها به هم امکان پذیر نباشد تا بدین ترتیب تنها به دلایلی که خداوند از آنها آگاه است این گونه‌ها تا ابد جدای از یک دیگر بمانند. از آن جا که هر چیزی در طبیعت در راستای خیر و صلاح ما طراحی شده است در نتیجه تعیین حد و مرز میان گونه‌های مختلف نیز به خیر و صلاح همه است و با نا دیده گرفتن این حد و مرزها در قالب مهندسی ژنتیک در واقع بشر و کل طبیعت مستوجب عواقب و پیامدهای غیر قابل تصوری خواهند گردید. استدلال دوم که توسط پیروان مسیحیت مطرح گردیده است بیان می‌کند که ایجاد تغییرات ژنتیکی در مخلوقات و تلاش جهت شکل دادن اشکال جدید حیات به مثابه به چالش کشیدن قدرت و اراده‌ی خداوند است و بشر با دست زدن به این کار به استقبال همان سر نوشتی می‌رود که شیطان با به چالش کشیدن قدرت و اراده‌ی خود گرفتار آن شد ـ یعنی تا ابد گرفتار عذاب دوزخ می‌شود.
طبیعت و زندگی تنها تا زمانی زیبا هستند که غیر قابل پیش بینی و آسیب پذیر باشند. ارگانیزم‌هایی که به شیوه‌ی مصنوعی ایجاد می‌گردند فاقد نبوغ و ابتکار طبیعی هستند و در نتیجه قابل پیش بینی بوده و منحصر به فرد نیستند. آیا اگر پیشاپیش بدانید که بوته‌ی گل رز که به کمک مهندسی ژنتیک دست کاری شده است قرار است گل دهد باز هم هیجان‌زده می‌شوید؟ آیا به اندازه‌ی همان زمانی هیجان انگیز و دلهره‌ آور خواهد بود که با جان و دل به باغبانی و کاشتن گلی می‌پردازید و سپس چشم انتظار می‌نشینید تا بوته‌ا‌ی که کاشته‌اید به گل بنشیند؟ یکی از دلایل اصلی این نگرانی، به شبیه سازی ژنتیکی ـ به ویژه شبیه سازی انسان ـ مربوط می‌شود. شبیه سازی انسان نقض فاحش موهبت منحصر به فردی است که طبیعت از همان زمان که جنین در رحم مادر شکل می‌گیرد به انسان اعطا می‌کند! ترس و نگرانی از تولید کودکان سفارشی نیز در این زمینه مطرح می‌گردد. بسیار تأسف ‌آور خواهد بود اگر والدین به شکل انبوه از مفهوم کودکان سفارشی پشتیبانی کنند! در آن صورت لذت پرورش یک کودک منحصر به فرد از بین می‌رود و دیگر جایی برای تشویق کودکان به پرورش خصائل منحصر به فرد یا استعدادهای مختص خویش باقی نمی‌ماند. دنیا پر از والدین خود خواهی خواهد شد که خواهان این هستند که همه‌ی مزایای زندگی در ژ‌ن‌های کودکانشان برنامه ریزی شود. بدین ترتیب، والدین در واقع از مسئولیت خویش مبنی بر شکل‌ دهی شخصیت کودکان شانه خالی می‌کنند و کودک را از حق برخورداری از زندگی منحصر به فرد و مختص خویش محروم می‌سازند!
اگر مهندسی ژنتیک به یک هنجار تبدیل شود در آن صورت شکل گیری موج دوم تبعیض نژادی بر مبنای ژنتیک، یعنی مشابه همان چیزی که در دوران آلمان نازی مشاهده گردید، تنها به زمان بستگی خواهد داشت.
با این که برخی از شماها ممکن است وسوسه شوید که استدلالاتی بر خلاف موارد فوق‌ الذکر ارائه دهید، با این حال این نکته را مد نظر داشته باشید که حتی ابتدائی‌ترین شربت‌های سرما خوردگی نیز هنگامی که وارد سیستم گوارشی‌تان می‌شوند علاوه بر اثراتی که در راستای تسکین یا از بین بردن سرما خوردگی دارند از برخی اثرات جانبی نیز برخوردارهستند. مهندسی ژنتیک اگر در راستای بهتر کردن زندگی به کار گرفته شود مزایای بسیاری به همراه دارد، اما تصور کنید اگر در جریان فرآیند تغییر ژن‌ها ـ یعنی واحدهای کوچکی که کل برنامه‌ی پیچیده‌ی حیات را شکل می‌دهند ـ اتفاق ناگواری رخ دهد چه اثرات جانبی ناگواری ممکن است مشاهده گردند! هر استدلالی از موافقان و مخالفانی برخوردار است. از آن جا که این مقاله نظرات مخالف را در بر می‌گرفت ما تنها به استدلالاتی پرداختیم که در مخالفت با مهندسی ژنتیک مطرح گردیده‌اند. امیدواریم استدلالات فوق‌ الذکر را مفید و مؤثر یافته‌ باشید. با این حال، استدلالاتی که در موافقت با مهندسی ژنتیک مطرح گردیده‌اند نیز به اندازه‌ی استدلال‌های فوق می‌توانند معتبر باشند. این موضوع در آینده مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.