نويسنده: دکتر شهربانو قهاري
چگونه مي توان با انتقاد مقابله كرد؟
در روابط بين فردي طبيعي است كه مورد انتقام قرار گيريم و يا از ديگران انتقاد كنيم. انتقاد سازنده به بهبود رفتار منجر مي شود و به ما كمك مي كند تا ديدگاه واقع بينانه تري نسبت به خود و ديگران پيدا كنيم. اما هر انتقادي سازنده نيست و برخي از افراد گاهي مغرضانه عمل مي كنند. اين موارد ممكن است به ويژه از سوي دوستان فردي كه سيگار را كنار گذاشته، صورت گيرد. در اين شرايط نياز به روش هايي براي مقابله با اين دسته از افراد احساس مي شود كه در اين قسمت از كتاب به آن پرداخته مي شود.انتقاد سازنده و غيرسازنده:
جدا از اين كه چه كسي انتقاد مي كند؟ و نيز بدون درنظر گرفتن قصد و نيّت انتقادكننده، مي توان انتقادكنندگان را در دو دسته ي بزرگ جاي داد. انتقاد كنندگان سازنده كساني هستند كه در انتقاد «رفتار» طرف مقابل را زير سؤال مي برند نه «شخصيت او را»، و مطالب انتقاد آميز خود را به نحوي بيان مي كنند كه حرمت و احترام طرف مقابل حفظ شود. براي مثال:-وقتي به قول و قرار بين ما اهميت نمي دهي، ناراحت مي شوم.
-وقتي با صداي بلند مطالعه مي كني، ناراحت مي شوم.
-دود سيگارت منو ناراحت مي كنه، مي شه خاموشش كني؟
-انتظار دارم در حالت خشم، تن صدايت را بالا نبري.
همان طور كه مشاهده مي كنيد در تمامي موارد بالا:
1-گوينده احساس خود را بيان كرده است.
2-به صورت اختصاصي انتقاد كرده است نه كلي، يعني يك رفتار خاص را مورد انتقاد قرار داده است.
3-به رفتار انتقاد كرده است نه به شخصيت طرف مقابل.
انتقاد غيرسازنده دقيقاً عكس انتقاد سازنده است. انتقاد كننده:
-كلي گويي مي كند.
-به جاي رفتار، كل شخصيت طرف مقابل را زير سؤال مي برد.
-به طرف مقابل احترام نمي گذارد.
براي مثال:
-از هرچه سيگار و سيگاريه متنفرم.
-با اين رفتارت نشان دادي كه چقدر آدم بي مسئوليتي هستي.
-كسي كه موقع خشم نتواند خود را كنترل كند، خيلي آدم بدبختي است.
-هنوز نفهميدي كه چطور مطالعه كني تا باعث آزار كسي نشوي.
همان طور كه ملاحظه مي كنيد در انتقادهاي غيرسازنده، انتقادكننده كل شخصيت طرف مقابل را زير سؤال مي برد. اين كار سبب مي شود كه نه تنها انتقادشونده به انتقادهاي واردشده ترتيب اثري ندهد، بلكه نسبت به فرد انتقادكننده احساس خشم كند و با انتقادهاي او مقابله به مثل نمايد و به عبارتي انتقادات او را با انتقادات كوبنده تري پاسخ گويد.
واكنش هاي مناسب به انتقادهاي سازنده و غيرسازنده كدامند؟
انتقادهاي سازنده را بايد جدّي گرفت. فرقي نمي كند از طرف چه كسي بيان شود. بلكه مهم، محتوا و موضوع انتقاد است. انتقادشدن نشان مي دهد كه رفتار شما در برخي جنبه ها مناسب نيست وبايد تغير كند. به اين اصل توجه داشته باشيد كه رفتا سالم رفتاري است كه نه به ما صدمه مي زند و نه به ديگري، اما رفتار ناسالم رفتاري است كه هم براي ما و هم براي ديگران مضر است. مانند سيگار كشيدن.بنابراين، انتقادات سازنده را به گوش جان پذيرا باشيد و سعي كنيد آن ها را به كارگيريد. تغيير دادن رفتارهاي نامناسب زمان مي برد، پس بايد فرصت كافي به خودتان بدهيد. از طرفي، ممكن است خود به تنهايي نتوانيد برخي از رفتارهايتان را تغيير دهيد و ممكن است لازم باشد از يك روان شناس يا مشاور كمك گيريد.
در رابطه با انتقاد غيرسازنده به دو نكته بايد توجه شود، اول اين كه بايد از خودتان بپرسيد آيا واقعاً فرد انتقاد كننده قصد كوبيدن يا تحقير شما را داشته است، يا اين كه شما با انتقادكننده اي طرف هستيد كه نمي داند چگونه انتقادهاي خود را مطرح كند. به عبارتي برخي از افراد وقتي از رفتار نامناسب كسي ناراحت مي شوند، نمي دانند كه بايد آن رفتار خاص را زير سؤال ببرند، و كل شخصيت را مورد حمله قرار ندهند. اين دسته از افراد معمولاً به دليل ناآگاهي و آشنا نبودن با مهارت هاي مقابله اي دست به اين كار مي زنند و اغلب روابط بين فردي آشفته اي دارند. در رابطه با اين دسته از افراد بهتر است به چگونگي انتقاد آن ها توجه نكنيد، بلكه به چيزي كه در شما مورد انتقاد قرار گرفته، توجه كنيد و ببينيد آيا رفتار شما سالم است يا ناسالم. براي مثال:
وقتي كسي به شما مي گويد از سيگار و سيگاري ها حالم به هم مي خورد، قاعدتاً انتقاد خود را به شيوه ي بسيار نامناسبي مطرح كرده است، اما لازم است بررسي كنيد سيگار كشيدن رفتار سالمي است يا نه؟ اگر پاسخ شما منفي است، جدا از بد بودن يا خوب بودن شيوه ي انتقاد، بهتر است اين رفتار را كنار بگذاريد.
روش ديگر براي مقابله با انتقاد غيرسازنده بيان احساس خود نسبت به رفتار طرف مقابل و ترك موقعيت است. براي مثال: وقتي كسي به شما مي گويد تو آدم درستي نيستي، يا حالم ازت به هم مي خورد، شما مي توانيد در پاسخ به او بگوييد:
اين طرز صحبت كردنت مرا عصباني مي كند و تو حق نداري به من توهين كني، سپس آن جا را ترك كنيد.
گاهي اوقات هم ممكن است ترك موقعيت به تنهايي كارساز باشد و آن زماني است كه بيان احساس، همراه با توصيف رفتار طرف مقابل شما را در دام مشاجره ي بي فايده مي اندازد. بنابراين در اين شرايط و يا زماني كه انتقادكننده حرمت شما را زيرپا مي گذارد و يا شخصيت شما را زير سؤال مي برد، بهترين كار دورشدن از آن فرد و ترك موقعيت است.
منبع مقاله :
قهاري، شهربانو؛ (1386) زندگي بدون سيگار، تهران: نشر قطره، چاپ اول.
/ج
