تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون
منبع: راسخون
شبکه های غذایی متعدد در اکوسفر کره ی زمین از تولید کنندگان، مصرف کنندگان اولیه، مصرف کنندگان ثانویه و مصرف کنندگان ثالث تشکیل گردیده اند. نمونه هایی از مورد آخر در این مقاله آورده شده اند. برای آگاهی یافتن بیشتر درباره ی این موضوع، ادامه ی این مطلب را بخوانید.
با وجود این که امکان دارد آنها در بالاترین رتبه موجود به نظر آیند، اما مصرف کنندگان ثالث هم گاهی اوقات به وسیله ی گوشت خوارانی به مراتب بزرگتر خورده میشوند. از این رو، مصرف کنندگان ثالث همیشه در رأس شکارچیان قرار ندارند، اما رأس شکارچیان لزوماً مصرف کنندگان ثالث هستند. به عنوان نمونه، امکان دارد که یک مار بزرگ بتواند یک روباه را بخورد، روباهی که یک مصرف کننده ی ثانوی محسوب میگردد. این کار مار را بدل به یک مصرف کننده ی ثالث میگرداند. با این وجود، عقابها که شکارچیان رأس محسوب میگردند میتوانند مارها را بخورند. با این حال، شایان ذکر است اشاره داریم که شکار نمودن یک مصرف کننده ی ثالث به خودی خود یک شکارچی را در رأس شکارچیان قرار نمیدهد؛ مار در نمونه ی فوق الذکر هم به نوبه ی خود میتواند به وسیله ی یک میمون پوزه دراز خورده شود، اما میمون پوزه دراز یک شکارچی رأس شناخته نمیشود.
اصطلاح "مصرف کننده ی ثالث" مربوط به یک زنجیره ی غذایی خاص میشود، چرا که یک حیوان در حیات وحش انواع مختلفی از غذا را مورد تغذیه قرار میدهد و میتوان آن را در سطوح مختلف تغذیه ای در زنجیره های غذایی مرتبط جای داد. به عنوان نمونه، یک عقاب طلایی میتواند از خرگوش که یک مصرف کننده ی ابتدایی محسوب میگردد و هم چنین روباه که یک مصرف کننده ی ثانوی پنداشته میشود تغذیه نماید. از این رو، با وجود این که عقاب یک مصرف کننده ی ثانوی در اولین زنجیره ی غذایی است، اما در زنجیره ی دوم غذایی یک مصرف کننده ی ثالث محسوب میشود. بدین ترتیب، این اصطلاح به سطح تغذیه ای یک حیوان در یک زنجیره ی غذایی خاص اشاره مینماید.
حال که فهمیدیم این اصطلاح به چه چیزی اشاره میدارد، اجازه دهید که نگاهی به چند نمونه از مصرف کننده های ثالث از اکوسیستمهای مختلف بیاندازیم.
مصرف کننده های ثالثی که معمولاً مورد مشاهده قرار میگیرند.
یکی از مشهورترین و هراس بر انگیزترین مصرف کننده های ثالث در جهان کوسه ی سفید بزرگ است. کوسه های سفید بزرگ به عنوان شکارچیان ثالث و همچنین شکارچیان قرار گرفته در رأس، ابر گوشت خوار محسوب میگردند، یعنی تقریباً تمامی غذای آنها را گوشت تشکیل میدهد. آنها تقریباً تمامی ماهیانی که کوچکتر از خود هستند را میکشند، که این ماهیان شامل آن دسته که دیگر ماهیان کوچکتر از خود را شکار مینمایند نیز میشوند. آنها هم چنین فکها را نیز شکار میکنند که ماهیان و پنگوئنها را میکشد (که بر حسب تصادف ماهیان را نیز میکشند).
تمامی گربه های بزرگ شکارچیان ثالث محسوب میگردند، چرا که آنها مصرف کنندگان ابتدایی گیاه خوار و هم چنین مصرف کنندگان ثانوی گوشت خوار را نیز میکشند. با این وجود، پلنگ که یکی از این چهار جانور است، یک شکارچی رأس محسوب نمیگردد، چرا که گاهی اوقات به وسیله ی شیرها و ببرها شکار میشوند، جانورانی که محل سکونت او با آنها در یک جا قرار دارد. شکارچیان کوچکتر مانند روباه، گور کن و "گربه سانان کوچکتر" مانند سیاه گوش، گربه ی دم کوتاه، پلنگ راه راه آمریکایی و چندین مورد دیگر شایعترین گوشت خوارانی هستند که کشته میشوند. به خصوص ببرها به طور منظم در تماس با خرسهای سیاه آسیایی، تمساحها قرار میگیرند و حتی برخی از آنها در شکار کردن خرسها تخصص دارند. شیرها و ببرها هر دو در تماس با پلنگها قرار میگیرند و تقریباً همیشه این گربه سان کوچک است که جان خود را از دست میدهد. شیرها هم امکان دارد که با تمساحها روبرو شوند و یوز پلنگها با کیمنها (نوعی سوسمار بومی آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی) روبرو شوند.
تمساحها پادشاهان آب هستند. آنها در محل سکونت خود از چنان قدرتی برخوردار هستند که تقریباً هیچ جانوری قدرت رویارویی با آنها را ندارد. تمساحها دارای چند تا از قویترین آرواره هایی در قلم رو جانوران هستند و در نتیجه از قویترین گازها برخوردار هستند. حتی شکارچیان بزرگ و نیرومندی مانند شیر و ببر هم در صورتی که وارد آب شوند قادر به فرار کردن از دست تمساحها نخواهند بود، اما با وجود این در صورتی که تمساحها خود را به مخاطره بیاندازند و پای بر روی خشکی بگذارند، آنها قادر خواهند بود که بر آنها غلبه نمایند.
با وجود این که پیتونها بر سر غلبه کردن بر شکارچیانی مانند تمساحهای بالغ و گربه های بزرگ در ستیز خواهد بود، اما آنها میتوانند به سادگی روباه ها و گربه های وحشی را بکشند. آنها هم چنین میتوانند گربه های بزرگ و یا تمساحهای جوان را بکشند. آناکانداها در شکار کردن کیمنها که اندازه ی آنها از تمساحها کوچکتر است مشهور هستند.
شاه کبراها در خوردن مارها تخصص دارند. از آن جایی که تمامی مارها گوشت خوار هستند، شاه کبراها مصرف کنندگان ثالث محسوب میگردند. شاه مارها که آنها نیز غالباً از مارهای دیگر تغذیه مینمایند هم جزء دسته ی مصرف کنندگان ثالث محسوب میشوند. واژه ی "شاه" در هر دو نام به وعده ی غذایی معمولی هر دوی آنها اشاره دارد.
نهنگهای قاتل و یا اُرکاها تنها شکارچیانی در دریا محسوب میشوند که قادر به رویارویی با کوسه های بزرگ هستند. آنها قاتلانی با هوش و درنده خو هستند و به طور مرتب فکها و پنگوئنها را که از ماهیها تغذیه میکنند شکار مینمایند.
خرس قطبی که بزرگترین شکارچی در قطب شمال به حساب میآید ماهیان، پنگوئنها و فکها را شکار میکند و این کار آن را به یک شکارچی ثالث تبدیل مینماید. پیچیدگی و نسبیت اصطلاح "مصرف کننده ی ثالث" را میتوان با ذکر نمونه هایی از مصرف کننده های ثالث اقیانوسی به بهترین نحو ممکن به تصویر در آورد - کوسه ی سفید بزرگ، اُرکا و خرس قطبی. به علت وجود زنجیره های غذایی چند گانه آبی، امکان دارد که ماهیای که به وسیله ی یک پنگوئن کشته میشود یک مصرف کننده ی ثالث به حساب آید. در صورتی که خرس قطبی فکی را بخورد که پنگوئن مورد نظر را خورده است، آنگاه نمیتوان این خرس را به طور دقیق یک شکارچی "ثالث" در نظر گرفت، چرا که سطحهای غذایی بسیار بیشتری در این فرآیند پشت سر گذاشته شده اند. با این وجود، این پیچیدگی غیر ضروری در فهرست نامها معمولاً نادیده گرفته میشود و کوسه ها، اُرکاها و خرسهای قطبی شکارچیان ثالث و شکارچیان رأس محسوب میشوند.
مار کج رو که در بیابان های منطقه ی جنوب قاره ی آمریکای شمالی یافت میشود، نمونه ای بی عیب و نقص از یک مصرف کننده ی ثالث در اکولوژی بیابان محسوب میشود. این مار از جانوران گوناگونی تغذیه مینماید، مانند موشهای صحرایی و عنکبوتهایی که حشراتی مانند ملخ و سوسک را شکار مینمایند.
تمام عقابها مصرف کنندگان ثانوی محسوب میگردند، چرا که همه ی آنها گوشت خوار هستند. با این وجود، برخی از عقابها یک قدم جلوتر قرار دارند و مارها، روباه ها، جغدها و غیره را شکار میکند که این امر آنها را به مصرف کنندگان ثالث تبدیل مینماید. برخی از شاهینها و بازهایی که آنها هم شکارهای مشابه ی را شکار میکنند مصرف کنندگان ثالث محسوب میشوند.
مرغهای منشی در شکار کردن مارها مشهور هستند. آنها خزندگان و پستانداران کوچک مختلفی را شکار کرده و میخورند. به طرز عجیب و غریبی، مارهای سمیای مانند مار کبرا و مار افعی شایعترین مارهایی هستند که این پرندگان به دنبال آنها میگردند. مرغهای منشی بالغ به طرز وحشت آوری از پاهایی نیرومند برخوردار هستند که میتوانند با یک لگد ساده استخوانهای انسان را خرد نمایند. این سلاح ترسناک تقریباً آنها را شکست ناپذیر میگرداند (نوع بالغ آن تقریباً هرگز شکار نمیشود). آنها در رأس شکارچیان جای میگیرند، اما با این وجود امکان دارد نوع جوان آنها خورده شود.
این موارد چند نمونه از مصرف کنندگان ثالثی بودند که در جنگلهای بارانی حارهای، بیابانها، جنگلها، برف و اقیانوسها یافت میشوند.
آیا میدانستید؟
از آن جایی که انسانها حیوانات را در تمامی سطوح غذایی میکشند (هر چند هم که این کار لزوماً در جهت شکار کردن نباشد)، آنها شکارچیان ثالث و هم چنین در رأس آنها محسوب میگردند. حیواناتی که گوشت خواران را مورد مصرف قرار میدهند، مصرف کنندگان ثالث خوانده میشوند. این سطح، سومین سطح از مصرف کنندگان در یک زنجیره ی غذایی است. به گیاهانی که غذای خود را میسازند در اصطلاح تولید کنندگان میگویند. گیاه خوارانی که از آنها تغذیه مینمایند با نام مصرف کنندگان ابتدایی شناخته میشوند. گوشت خوارانی که گیاه خواران را مورد شکار خود قرار میدهند تحت عنوان مصرف کنندگان ثانویه شناخته میشوند. گوشت خواران بزرگتری که این گوشت خواران را مورد شکار خود قرار میدهند تحت عنوان مصرف کنندگان ثالث شناخته میشوند. این امکان وجود دارد که حتی یک گوشت خوار ثالث هم گیاه خواران را شکار نماید و لزوماً تنها از گوشت خواران تغذیه ننماید.با وجود این که امکان دارد آنها در بالاترین رتبه موجود به نظر آیند، اما مصرف کنندگان ثالث هم گاهی اوقات به وسیله ی گوشت خوارانی به مراتب بزرگتر خورده میشوند. از این رو، مصرف کنندگان ثالث همیشه در رأس شکارچیان قرار ندارند، اما رأس شکارچیان لزوماً مصرف کنندگان ثالث هستند. به عنوان نمونه، امکان دارد که یک مار بزرگ بتواند یک روباه را بخورد، روباهی که یک مصرف کننده ی ثانوی محسوب میگردد. این کار مار را بدل به یک مصرف کننده ی ثالث میگرداند. با این وجود، عقابها که شکارچیان رأس محسوب میگردند میتوانند مارها را بخورند. با این حال، شایان ذکر است اشاره داریم که شکار نمودن یک مصرف کننده ی ثالث به خودی خود یک شکارچی را در رأس شکارچیان قرار نمیدهد؛ مار در نمونه ی فوق الذکر هم به نوبه ی خود میتواند به وسیله ی یک میمون پوزه دراز خورده شود، اما میمون پوزه دراز یک شکارچی رأس شناخته نمیشود.
اصطلاح "مصرف کننده ی ثالث" مربوط به یک زنجیره ی غذایی خاص میشود، چرا که یک حیوان در حیات وحش انواع مختلفی از غذا را مورد تغذیه قرار میدهد و میتوان آن را در سطوح مختلف تغذیه ای در زنجیره های غذایی مرتبط جای داد. به عنوان نمونه، یک عقاب طلایی میتواند از خرگوش که یک مصرف کننده ی ابتدایی محسوب میگردد و هم چنین روباه که یک مصرف کننده ی ثانوی پنداشته میشود تغذیه نماید. از این رو، با وجود این که عقاب یک مصرف کننده ی ثانوی در اولین زنجیره ی غذایی است، اما در زنجیره ی دوم غذایی یک مصرف کننده ی ثالث محسوب میشود. بدین ترتیب، این اصطلاح به سطح تغذیه ای یک حیوان در یک زنجیره ی غذایی خاص اشاره مینماید.
حال که فهمیدیم این اصطلاح به چه چیزی اشاره میدارد، اجازه دهید که نگاهی به چند نمونه از مصرف کننده های ثالث از اکوسیستمهای مختلف بیاندازیم.
مصرف کننده های ثالثی که معمولاً مورد مشاهده قرار میگیرند.
کوسه ی سفید بزرگ
گربه های بزرگ
تمساحها
مارهای پیتون و بوآ
شاه کبرا
نهنگ قاتل
خرس قطبی
مار کج رو
عقابها
مرغ منشی
این موارد چند نمونه از مصرف کنندگان ثالثی بودند که در جنگلهای بارانی حارهای، بیابانها، جنگلها، برف و اقیانوسها یافت میشوند.
/ج