پرسشگر محترم!
عصبانیت، جلوه خشم و غضب است و غضب در واقع یک حالت نفسانى و درونى است که آدمى را وادار به رفتارى پرخاشگرانه وغلبه و انتقام نسبت به دیگرى مى‏کند. البته اصل «قوه غضب» در حفظ و بقاى انسان نقش به سزایى ایفا مى‏کند؛ اما این قوه نیز مانند سایر قواى نفسانى باید کنترل و در جهت صحیح از آن استفاده شود و از افراط و تفریط نسبت به آن اجتناب گردد؛ زیرا افراط در آن موجب ناکارآمدى فکر و عقل مى‏شود و خطرات و خسارات جبران ناپذیرى را در پى دارد. تفریط در آن نیز موجب جبن و خوارى مى‏شود و از پیامدهاى بد آن بددهنی و بى‏تفاوتى نسبت به مسئولیت‏هاى فردى و اجتماعى است. پس در گام اول باید خشم را تحت کنترل در آورید.
همانطور که شکل گیری صفات و اخلاق پسندیده در انسان تدریجی و به مرور زمان می باشد درمان و ریشه کن کردن صفات ناپسند نیز به گذشت زمان نیاز دارد بنابراین توقع نداشته باشید یک شبه با انجام راهکارهای زیر بر مشکلی که مطرح کرده اید غلبه کنید بلکه از بین بردن آن نیاز به صبر وحوصله بسیار دارد.
ب) ممکن است در ابتدای راه موفقیت چشم گیری نصیب شما نشود و در مقابله با خشم و عصبانیت خود شکست بخورید، در چنین موقعیتی به هیچ عنوان ناامید نشوید و دوباره تلاش کنید و به یاد داشته باشید ما برای یاد گرفتن راه رفتن بارها زمین خوردیم. بنابراین کاملا به خود مطمئن باشید که مى‏توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک‏سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.
براى تقویت حلم و بردبارى، باید طبق برنامه‏اى جدى به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعى کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه‏هاى مختلفى وجود دارد؛ ولى مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدى باشید و مطالب پیشنهادى را بدون کمترین کاستى به اجرا گذارید:
1. هنگامی که عصبانی می شوید، در خودتان یک تغییر حالت فیزیکی ایجاد کنید؛ مثلا مقداری قدم بزنید، اگر ایستاده‏اید، بنشینید و اگر نشسته‏اید، دراز بکشید. سعی کنید در آن لحظات تصمیم نگیرید و اگر آب در دسترس شماست، مقداری آب خنک میل کنید و دست و صورت خود را با آن شست وشو دهید.
2. اگر امکان دارد، هنگام عصبانیت یا بی حوصلگی و کسالت، یک دوش آب ولرم بگیرید.
3. چند لحظه دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و همه ماهیچه های خود را شل کنید تا آرامش عضلانی پیدا کنید و فکر خود را از آنچه موجب عصبانیت شما شده است، منصرف کنید و به عضلات بدن خود تمرکز دهید.
4. به خودتان تلقین کنید که اتفاق خاصی نیفتاده است؛ بقیه در چنین مواردی چه می کنند؟ آیا همه داد و فریاد به راه می اندازند؟ هر کسی به کاری مشغول می شود و اعتنایی به این گونه موارد نمی کند.
5. همواره در هر مساله‏اى، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث مى‏شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار، در شما ایجاد خشنودى نماید. در حالى که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.
6. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید - یا در صورت امکان نذر کنید - که اگر بر سر کسى فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده‏اند.
7. به برخى رفتارها و حالاتى که از افراد سر مى‏زند و شما را به عصبانیت دعوت مى‏کند، توجه نکنید؛ مثلاً اگر کسى با حرف ناروا شما را بر مى‏افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب کنید و حتى گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفته‏هاى او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بى‏توجهى و تغافل را پیش گیرید.
8. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان‏هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده‏اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه‏اى که به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.
9. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت‏هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ چرا که قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت‏هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى‏سپارد.
10. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.
11. دیگر رفتارهاى عادى و روزمره خود را نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگى انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرم‏خویى و پرحوصلگى، بر تمام رفتارهاى شما حاکمیت پیدا کند.
12. اگر برخی موارد سریع سخن گفتید و عجولانه تصمیم گرفتید و رفتار ناشایست از شما سرزد، سریع خود را سرزنش و حتی در لفظ اظهار پشیمانی نمایید و وعده ها و قولی را که با خود داشتید، در ذهن خویش حاضر سازید.
13. از ارزش قائل شدن بیجا و شخصیت قائل شدن بیش از اندازه برای خود اجتناب ورزید و تنها هنجارها را رعایت کنید و لذا به سراغ رفتارهای متواضعانه همانند تقدم در سلام، همنشینی مناسب با افراد پایین تر، ابراز ارادت به کوچک ترها، مصافحه و احوال پرسی با دیگران - به خصوص طبقه پایین تر - تفریح و صحبت با دیگران اقدام کنید.
14. در هنگام خشم بلافاصله شروع کنید به خواندن دعا و کمک خواستن صمیمانه از خداوند.
ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جاری سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و ذکرهای «استغفرالله ربی و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» را تکرار کنید.
15. به هنگام احساس عصبانیت، سریع تغییر وضعیت و موقعیت دهید و از آن محیط دور شوید؛ مثلا اگر در منزل این حادثه رخ داد، لباس پوشیده، منزل را ترک کنید و یا به حیاط یا اتاق دیگری بروید.
16. وقتی که با امور عصبانیت آفرین مواجه هستید، برای مدتی (حدود 10تا 15 دقیقه) راه دریافت های حسی خود را سد سازید؛ مثلا جلوی گوش خود را بگیرید و چشمان خود را ببندید و سر خود را پایین اندازید تا دریافت های عصبانیت زا تحت کنترل شما در آیند و موجب تحریک بیشتر شما نشوند.
17. اگر رفتار و یا صفتی که در شخصی هست که موجب عصبانیت شما شده است، آن رفتار را شوخی تلقی کرده، به شکلی خود را از تیررس آن دور در نظر بگیرید؛ یعنی به گونه ای از مخاطب در نظر گرفتن خویش در برابر رفتارهای دیگران پرهیز کنید؛ مثلا از مشاهده کسی که فحش می دهد، با خود بگویید مخاطب او من نیستم و در این هنگام از صحنه دور شده، راه دریافت های حسی را سد سازید تا بیشتر مورد هجوم قرار نگیرید.
موفق باشید.

بیشتر بخوانید:
مدیریت خشم