با سلام و احترام خدمت شما مادر گرامی. از اینکه سوال خود را باسایت راسخون در میان گذاشتید سپاسگزارم. ان شاالله صحبت هایم برایتان مفید باشد. بیان کردین که "کودک خود را قبلا تنبیه بدنی می کردین و تازگی ها کمتر این کار را انجام می دهید، ولی ترس از تنبیه هنوز در کودک شما وجود دارد". از اینکه رویه ی خود را در تربیت فرزند تغییر داده اید، بهتون تبریک می گویم و امیدوارم از روش های تربیتی مناسب تر که پیامد و آسیب مخربی به همراه ندارد استفاده کنید، تا پسر شما با کمترین تنش و اضطرابی، دوران کودکی خود را سپری کند. در ابتدا از عواقب تنبیه بدنی نکاتی را خدمتتان عرض می کنم که تحت هیچ شرایطی از این راهکار استفاده نکنید و در ادامه روش های جایگزین آن را پیشنهاد می دهم:
- تنبیه باعث ترس تعمیم یافته می شود، یعنی باعث میشه که بچه استرس خود را به موقعیت های دیگر بسط دهد، از دستشویی رفتن، از تنها خوابیدن در اتاقش، از تاریکی، از موجودات خیالی ... بترسد. خلاصه کودک به دلیل تنبیه مستعد هر نوع ترسی می گردد.
- تنبیه بدنی، رفتار های نامناسب دیگری را به همراه دارد. مثلا کودکی که برای ریخت و پاش تنبیه می شود، کودکی بی قرار و غرغرو از آب در میاد ، یا خواهر و برادرش را کتک می زند یا بهانه گیر می شود یا رختخوابش را خیس می کند، ناخن می جود و.....
- وقتی از دست فرزندمان عصبانی می شویم، او را کتک می زنیم، همان لحظه کودک نسبت به مادر حس انزجار، ترس پیدا می کند و سبب تخریب رابطه ی والد- فرزندی می شود.
- همچنین ممکن هست والدین، اختیارشان را به خاطر هیجاناتشان از دست می دهند. یعنی مادر به قدری عصبانی می شود که ممکن هست کودک را هل دهد و منجر به ضربه ی مغزی شود، یا باشدت به بدن بچه ضربه بزند که کبود شود و یا عواقب جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.
- اصولا کودک در غیاب تنبیه کننده دوباره رفتارهای بد خویش را بروز می دهد. مثلاً بچه در حضور مادرش مودب است اما وقتی مادر نباشد دوباره فحش می دهد و پرخاشگری می کند. بنابراین برای یک تربیت دراز مدت، مفید نیست.
- تنبیه به کودک می گوید آن لحظه چه کاری را نکند اما در مورد اینکه چه کاری درست است به کودک اطلاعاتی نمی دهد. بخاطر همین بارها آن رفتار را تکرار می کنند و همچنین متوجه نمی شوند که چه رفتاری را باید انجام دهند. . مثلا وقتی کودک حس نقاشی دارد و روی دیوار خط می کشد. مادر به جای تنبیه باید یک کاغذ به کودک بدهد و بگوید روی دیوار خط نکش بیا روی کاغذ خط بکش . بنابراین اگر فقط به دلیل خط کشیدن روی دیوار تنبیه بشود رفتار صحیح را یاد نمی گیرد و دوباره همین کار را انجام می دهد.
- بچه ای که کتک می خورد، به قول معروف بدنش به یک مقدار کتک عادت می کند و باید هر دفعه بر شدت آن اضافه کنید تا مؤثر باشد. پس یکی از عواقبی که تنبیه بدنی دارد، این هست که باید هر دفعه بر شدت آن اضافه شود تا تأثیرگذار باشد.
- بچه ها از والدین رفتارهای خوب و بد را می آموزند. بنابراین وقتی کتک بخورند، فکر می کنند چون پدر یا مادر کتک می زنند پس کتک زدن خطا نیست و با بچه های فامیل، دوستان دعوا می کنند و تا بزرگسالی این رفتار را ادامه می دهند. بنابراین وقتی فرزندتان را کتک می زنید در واقع شما یک نسلی را تربیت می کنید که کتک می زنند، چون یاد می گیرند که راه حل مشکلاتشان کتک زدن هست.
- نکته ی بعدی اینکه اعتماد به نفس بچه ها به شدت پایین میاد، با خودش می گوید من انقدر کم ارزش هستم که مادرم من را اینگونه کتک می زند و بچه احساس عجز و نا امیدی می کند. این احساسات باعث می شود که کودک افسرده و پرخاشگر شود. راستش اینقدر پیامدهای تنبیه زیاد هست که دیگر مجالی برای ادامه دادن نیست. امیدوارم شما مادرگرامی بتوانید با مدیریت خشم خودتان از آسیب های روحی و جسمی به کودکتان پیشگیری کنید و هنگامی که از دست پسرتان عصبانی شده اید، سعی کنید خودتان را آرام کنید و هیچ اقدامی انجام ندهید که سبب پشیمانی تان شود. و اینکه فرمودین کودک بعد از هر خرابکاری ترس از تنبیه دارد و به شدت گریه می کند، چون شرطی شده است، و حالا با جای گزین کردن روش های مختلف به جای تنبیه، کودک پس از مدت زمانی در می یابد که مامان دیگر دست به رویش بلند نمی کند و لزومی برای گریه کردن وجود ندارد.
راهکارها و پیشنهاداتی که می توان جای گزین تنبیه بدنی کرد:
- امروزه مهم ترین امر در تربیت کودک، تقویت رابطه والد- فرزند هست. اگر با فرزندمان رابطه خوبی نداشته باشیم، روش های دیگر جواب گوی نیست. حداقل نیم ساعت زمان با کیفیت برای فرزندمان بگذاریم و هر بازی که دوست داشت با او انجام دهیم.
- بعد از رابطه مطلوب، بحث الگودهی مناسب هست. یعنی خودمان الگوی مناسبی برای بچه ها یمان باشیم و والدین باید توجه داشته باشند در حضور بچه ها، خیلی مسائل را رعایت کنند چرا که بچه ها با آنچه می بینند تربیت می شوند. مثلا در حضور کودک با هم دعوا و جر و بحث نداشته باشیم.
- هماهنگی پدر و مادر در تربیت کودک بسیار مؤثر هست اگر کودک در مقابل یک رفتار، واکنش های متفاوتی از والدین خود ببیند، دچار سردرگمی می شود و نمی تواند بین رفتار خوب و بد تفاوت بگذارد.
بنابراین، شما و همسرتان باید از قبل، در مورد اینکه فرزندتان مجاز به انجام چه کارهایی است و چه کارهایی را نباید انجام دهد، و همچنین شیوه ی برخوردتان به رفتار بد کودک، همسو باشید (البته روش هایی غیر از تنبیه بدنی).
- درخواست غلط بچه را باید با محبت و با حالت مقتدرانه رد کنیم. اقتدار یعنی رد کردن درخواست غلط کودک بدون آسیب به عزت‌نفس او. مثلا وقتی کودک می گوید فلان اسباب بازی را برایم بخرید و شما قصد خریدن آن را ندارید، خیلی خونسردانه و محکم نه بگویید و گریه و قشقرق به پا کردن کودک هم روی شما تاثیری ندارد. اینجا کودک پی می برد که این راه به دست آوردن به خواسته هایش نیست.
- در صورتی که کودک خرابکاری کرد و از ترس تنبیه شروع به گریه کرد، بهتره کنارش بنشینید و مثلا وسیله ای را شکونده، بهش بگویید بیایید با هم جمع کنیم. در واقع هم از خود کودک برای خرابکاری استفاده کرده اید و هم اینکه راه جبرانی برای رفتارش جلوی پایش قرار دادید و اینگونه کودک می آموزد چگونه می تواند کار اشتباهش را جبران کند، بدون اینکه ترس از تنبیه والدین را داشته باشد.
- طبق قوانین تربیتی تشویق باید 5 برابر ایرادگرفتن‌ها یا تنبیه باشد. در برابر هر رفتار درستی که کودک انجام می دهد لازم هست به او توجه کنیم و او را تشویق کنیم تا در کودک درونی شود. طبیعتا فایده ای که تشویق و پاداش برای کودک دارد در تنبیه نیست.
- گاهی اوقات بدون اینکه رفتار صحیح را به کودک آموزش دهم از او انتظار داریم. لازم است به جای استفاده از امر و نهی پیاپی, تهدید, تنبیه و... با شیوه های غیر مستقیم و خلاقانه رفتار صحیح را به او بیاموزیم. به طور مثال از قصه گویی استفاده کنیم و آن رفتار مورد نظر را در قالب شخصیت های داستانی به کودک ارائه دهیم یا در هنگام بازی مطلب را به او آموزش دهیم. و در نهایت تشویق کردن و جایزه دادن و جدول ستاره ها تا هفت سالگی بهترین روش برای آموختن کار خوب است. به مرور کودک شرطی می شود و کار خوب در او نهادینه می شود و چه بسا به تدریج از ترس ها و تنش های کودک کاسته خواهد شد.
به امید بهترین لحظات در کنار فرزند عزیزتان

بیشتر بخوانید:
تنبیه صحیح و مناسب چگونه است؟