با سلام و احترام
پرسشگر گرامی: در آفرینش حکیمانه خداوند متعال همان طور که وجود بهشت در مجموعه نظام هستى، لازم و فایده ‏مند است؛ وجود جهنم هم  ضرورى و سودمند است، تا آنجا که خداوند متعال در قرآن وقتى نعمت‏ هاى خود بر بندگان را بر مى ‏شمارد، جهنم و عذاب ‏هاى آن را در ردیف نعمت‏ ها قرار داده، تا کید می فرماید: «... هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ [الرحمن، آیه 43 و 44] این است همان جهنمى که مجرمان وجنایت کاران آن را دروغ مى‏ خواندند؛ میان آتش و آب جوشان مى‏ گردند. پس کدام یک از نعمت‏ هاى پروردگارتان را منکرید؟» از فواید و ضرورت های جهنم و عذاب دوزخ، اینکه بسیارى از مردم را از بدى، انحراف، جرم و جنایت باز مى‏ دارد. چه بسیار افرادی که از ترس جهنم، به شرافت انسانی و سعادت جاودانه نایل آمده ‏اند. اگر خداوند حکیم دوزخ را در شمار نعمت‏ ها آورده است، واقعاً نعمت بزرگى را تذکر داده؛ چرا که بدون آن بیشتر انسان‏ها اهل بندگى و حرکت در جهت تکامل نمی شدند.
دانشمندان علوم دینی از جمله  متکلمان، فیلسوفان و عارفان هریک به بخشی از فلسفه و حکمت وجود جهنم پرداخته و بر آن استدلال کرده ‏اند. برخى علما تا یازده دلیل بر حکمت وجود جهنم شمرده ‏اند که جهت آگاهى بیشتر می توانید کتاب «جهنم چرا؟» نوشته  محمد حسن قدردان ملکى، چاپ بوستان کتاب قم را مطالعه بفرمائید.
در مجال این نوشتاربه جهت اختصار به ذکر یکى از آنها برای حضرت عالی بسنده مى‏ کنیم: دانشمندان علوم دینی معتقدند دوزخ و جهنم  چیزى جز تجسّم عینى رفتار مجرمان نیست. کیفر اخروى مانند کیفرهاى دنیوى، امرى قراردادى  نیست؛ بلکه حقیقتى عینی از طرف ظلم انسان دامنگیر خودش می شود و خود مجرمان، آتش جهنم را شعله ور می کنند. یعنی آتش جهنم باطن و حقیقت خود عمل مجرمانه است لذا قرآن مى‏فرماید:«وَ مَن جاءَ بِالسَّیئه فَکُبَت وُجوُههم فِى النّار هَل تُجزون إِلاّ ما کُنتم تَعمَلون [نمل، آیه 90] آنان که کردار بد همراه خویش بیاورند، به رو در آتش افکنده مى‏شوند. آیا پاداشى جز آنچه عمل مى‏کردید خواهید داشت؟» در آیه دیگر می فرماید: «یا أَیُّها الَّذِین کَفَروُا لا تَعْتَذِروُا الیَوم إِنَّما تُجْزُون ما کُنتم تَعمَلون [تحریم، آیه 7] اى کسانى که کافر شده‏اید! امروز پوزش نخواهید. همانا پاداش کردارتان را مى ‏بینید».
این مطلب گویای این حقیقت است که خداوند متعال براى مجرمان ابزار سوخت و سوزى غیر از اعمال‏شان فراهم نکرده است؛ یعنی ستم ستمگر هیزم و ماده آتش‏زاى جهنم است: «وَ أَما القاسِطُون فَکانُوا لِجَهنَّم حَطَبا[ جن، آیه 15] این بشر ملحد و ستمگر است که آتش جهنم را مى‏افروزد و تنورش را گرم مى‏سازد. بنابراین، باید از خدا در رابطه با چنین آتشى پروا داشت: «فَاتَّقوا النّار الَّتى وَقوُدها النّاس  [ بقره ، آیه 24] بپرهیزید از اتشی که هیزمش مردم ستمگرند»
از جمله ستم های ظالمانه خوردن مال یتیم است که قران حقیقت ان را چنین بیان می کند : «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً [نساء، آیه 10] در حقیقت کسانى که اموال یتیمان را از سر ظلم و ستم مى‏خورند، جز این نیست که در شکم‏هاى خود آتش مى‏ ریزند».
در واقع خداوند انسان را به عنوان موجودى مختار آفریده که مى‏تواند با اعمال خوب خود، بهشتى جاودان بیافریند و همواره در آن زندگی کند و یا خود را هیزم جهنمى سوزان کند و در جهنم ظلم های خویش، خود را بسوزاند؛ حتی انسان با سوء رفتارش، از خودش وجودى جهنمى مى‏سازد و خودش جهنم خویش مى‏ شود. از همین رو بین عذاب و مجرمی که اصالت انسانی خویش را از دست داده و به وجود جهنمى تبدیل شده، نمی شود تفکیک قائل شد.
اما باید دقت کرد که جهنم، فقط  براى افرادی است که همه راه‏هاى خوشبختى و ابواب سعادت چون توبه، شفاعت و مغفرت واسعه الهى را به روى خودشان بسته‏اند و هیچ عاملى نمى‏تواند، بین آنان و کردار بدشان فاصله بیندازد.
 نکته مهم آن است که رحمت و مهربانى خداوند، همراه با حکمت و عدالت است. از این رو اگر خطا و جرم به اندازه‏اى باشد که نیاز به تنبیه و یا کیفر داشته باشد، لازم است چنین کارى انجام بگیرد حتی مادران با مهر مادری  بسیار اگر اصلاح فرزند شان نیاز به تنبیه و یا کیفر داشته باشد آنرا انجام می دهند یا اگر خطای فرزند بسیار سنگین باشد مثل اعتیاد یا قتل حتى پدر و مادر نیز فرزند خود را به مراجع قضایى جهت مجازات معرفى مى‏ کنند.
برای مطالعه بیشتر به کتاب های ذیل مراجعه فرمائید:
1-«جهنم چرا؟» نوشته؛ محمد حسن قدردان ملکى، چاپ بوستان کتاب قم.
2- معادشناسى (مجموعه چلچراغ حکمت)، نوشته؛ حمیدرضا شاکرین، ناشر کانون اندیشه جوان، تهران
3-. معادشناسى،  نوشته؛ محمد حسن قدردان ملکى، چاپ بوستان کتاب قم.
موفق و پیروز باشید.