سلام و احترام خدمت شما مادر ارجمند. بیان کردین "پسری 5 ساله دارید که دیگران را می زند و حرف های زشت می دهد" احساس، در کودک زیر شش سال کامل و بسیار قوی است ولی عقل و شناخت برای کنترل و هدایت احساس در مراحل اولیه ی شکل گیری و ضعیف است. کودک دنیای پیرامون خود را با احساس درک و قضاوت می کند و بر پایه ی احساس به خصوص خشم روش هایی برای دریافت نیازهای خود انتخاب می کند مثل گریه کردن، جیغ زدن، کتک زدن، فحش دادن...
برای مدیریت رفتارهای نامطلوب در کودک، نکاتی را خدمتتان عرض می کنم:
- یکی از مهم ترین عوامل پرخاشگری و کتک زدن کودکان، آن است که والدین پس از جیغ زدن و راه انداختن سروصدا در مقابل کودک تسلیم میشوند. در واقع بچه ها به مرور یاد می گیرند که می توانند با کج خلقی به آنچه میخواهند برسند. هر چه والدین در برابر این کج خلقی ها بیشتر تسلیم شوند احتمال بیشتری دارد کودکان از این روش برای رسیدن به خواسته هایشان استفاده کنند.
بنابراین لازم است عوامل زمینه ساز و تقویت کننده ی این رفتار را شناسایی کرده و از بروز آنها جلوگیری کنید. بررسی کنید کودکتان در چه "زمانی"، تحت چه " شرایطی"، در برابر چه " کسانی"، با چه " محرکهایی"کج خلقی می کنند.
مثلا در چه موقعیت هایی کودک این رفتار را نشان می دهد؛ وقتی بزرگترها در حال گفتگو هستند و کودک تنها هست؟ آن موقع واکنش ما به رفتار کودک چیست؟ وقتی ما را می زند همه به او توجه می کنند و به خواسته اش پاسخ می دهند؟ لازم است عواملی که باعث بروز و افزایش این رفتار می شود بررسی کنید.
- وقتی دست بلند می کند، بهتر هست شما دستش را بگیرید و به او بگویید اجازه این رفتار را به تو نمی دهم. طوری که این ناراحتی در چهره یتان نمایان باشد که بچه متوجه شود که رفتارش باعث رنجش شما شده است. و همچنین هر زمان که کودک اقدام به زدن شما کرد بلافاصله محیط را ترک کنید و برای مدتی کودک را نادیده بگیرید. در واقع زمانی که کودک می خواهد از طریق نامطلوب به خواسته اش برسد، تحت هیچ شرایطی کوتاه نیایید و تسلیم نشوید و خواسته اش را اجابت نکنید.
بنابراین به رفتارهای آزاردهنده او بی اعتنایی کنید و به او بگویید که به جای کج خلقی چگونه میتوانست بهتر رفتار کند و رفتار درست را برای او اجرا کنید و از او بخواهید ان را اجرا نماید. پس از اینکه کودک رفتار مناسب را انجام داد به او پاداش دهید.
به مرور زمان کودک درک می کند از این طریق نمی تواند حرف خود را به کرسی بنشاند. البته اوایل شاید سخت به نظر برسد و نیاز به صبر و حوصله هست.
- در یک گفتگوی دوستانه به کودک خود، آسیب ها و پیامدهای این رفتارش را گوشزد کنید . مثلا بگویید ' من اینکارت رو دوست ندارم و ناراحت میشم . یا بگویید ، ' اگر به کتک زدن ادامه بدی امروز از بستنی یا پارک خبری نیست.
- برای اینکه کودک، حرف شما را گوش دهد لازم هست اقتدار و قاطعیت لازم را داشته باشید. اقتدار درست در قطب مخالف دربست در خدمت بودن است. یعنی زمانی که کودک می خواهد کاری را انجام دهد که شما مخالف هستید بر روی نه خود، پافشاری کنید و گریه و زاری و جیغ و داد بچه بر روی شما تاثیری نداشته باشد.
- پدر و مادر باید همراه و متحد باشند. مثلا به گونه ای نباشد وقتی مادر با کودک مخالفت می کند، پدر در حضور بچه بگوید اشکالی ندارد هر چه می خواهد برایش فراهم کن. این عمل باعث می شود که دیگر کودک از حرف والدین حساب نبرد و در مقابل ناکامی به یکی از آن ها پناه برد. پس خیلی مهم هست که والدین هر دو روش تربیتی واحدی را در برخورد با رفتار کودک داشته باشند و این را به پدربزرگ و مادربزرگ، دایی و... هم بگویند که همه از یک روش استفاده کنند و کودک مورد حمایت ناسالم قرار نگیرد.
- نکته ی دیگر اینکه کودک نیاز به توجه شما دارد. به طور معمول او ترجیح می دهد از راه های مثبت یعنی با کارهای خوب این توجه را بدست آورد. اما اگر تشویق کارهای خوب به اندازه کافی نباشد و کودک مورد بی توجهی قرار گیرد، برای او توجه منفی هم بهتر از هیچ است.
کودکی که اغلب مورد غفلت واقع می شود ممکن است پس از مدتی کشف کند که اگر جنگ و دعوا راه بیندازد و دیگران را بزند، در مرکز توجه دیگران قرار می گیرد.
به همین دلیل است که به والدین توصیه می کنیم وقت زیادی را صرف پرورش توجه مثبت کنند و به عبارتی کودک را برای کارهای خوبش، از هر طریقی تشویق کنند. (تشویق کلامی، لمس کردن شانه یا سر، خندیدن، صرف وقت برای گفتگو، بازی کردن با کودک، جایزه های کوچک، همه می توانند به نوعی تشویق باشند).
- بسیاری از رفتارها در دوران کودکی از راه مشاهده، آموخته می شود. با توجه به اینکه شما بزرگوار فرمودین که در حضور کودک خیلی مراعات می کنیم باید بررسی کنید که کودک این رفتارهای نامطلوب مثل فحش دادن را از کجا الگوبرداری می کند. تا با ایجاد فضای مناسب کودک را از مشاهده ی رفتارهای نامطلوب مصون کنید. همچنین دقت داشته باشید که کودک چه برنامه هایی از تلویزیون تماشا می کنید و دیدن فیلم و کارتون های خشونت آور را به حداقل برسانید.
و در نهایت، اگر کودک شما خیلی بی قرار هست بهتر است برای علت خشم و پرخاشگری اش، از یک روانشناس کودک بهره مند شوید.
با آرزوی موفقیت برای شما

بیشتر بخوانید:
والدین و پرخاشگری کودکان