با عرض سلام و تقدیم احترام خدمت شما پرسشگر محترم! ارتباط شما با ما گویای این است که در صدد انتخاب مسیر صحیح هستید و امیدواریم ما نیز راهنمای خوبی برایتان باشیم.

خواهر محترم! استرس به تنهایی یک اختلال و یک مشکل روانشناختی نیست بلکه در واقع باید ریشة آن را در روان شما یافت و کشف نمود که چرا شما به استرس دچار می‌شوید و دقیقاً چه فرایندی در افکار شما رخ داده که ما حصل آن چنبره‌ای از استرس می‌شود و باعث می‌شود شما فرصت‌های خوب زندگی‌تان را از دست بدهید.

از نظر ما مانع اصلی همان چیزی است که خودتان هم به آن اشاره نمودید، یعنی «ضعف اعتماد به نفس». این ضعف ریشة استرس شماست و موجب می‌شود خیلی از چیزها را به راحتی از دست بدهید. بر این اساس در ادامه مطالب و راهکارهایی جهت افزایش اعتماد به نفس تقدیم می‌نماییم و امیدواریم ان‌شاء الله مسئلة شما حل شود.

قبل از پرداختن به مسئله اعتماد به نفس فقط به یک نکته توجه داشته باشید که اسلام با اصل «اشتغال زنان» هیچ گونه مخالفتی ندارد بلکه اگر شرایطی پیش آید که زن ناگزیر شود از بین اشتغال و خانه نشینی بی ثمر یکی را برگزیند، به طور قطع، اشتغال ارجحیت خواهد داشت. البته اشتغال لزوما خارج از خانه و در مجامع مختلط نباید باشد.

در مورد مسئله اعتماد به نفس توجه داشته باشید که اعتماد به نفس انسان را مستقل و دور از هرگونه وابستگى بار مى‏آورد و براى انجام دادن مسؤولیت‏هاى فردى و اجتماعى، با توجّه به توانائی‌‌های فرد، انسان را به میدان عمل مى ‏کشاند. اعتماد به نفس سبب مى‏شود فرد مسؤولیت‏هاى خویش را با اطمینان کامل انجام دهد و با افزایش قابلیت‏ها و توانایى‌هایش از هرگونه توقف و سکون بپرهیزد. در واقع اعتماد به نفس به معناى باور کردن قابلیت انسانى خویش، روبه‏ رو شدن فعال با رویدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظایف است. بنابراین، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مى ‏گیرد نه از بیرون. افرادى که از اعتماد به نفس کافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسؤولیت پذیر و پیشرفت گرایند؛ ناکامى‏ هاى زندگى را مى‏ پذیرند؛ بر ایجاد رابطه با دیگران توانایند و از هرگونه گوشه ‏گیرى دورى مى‏ جویند‌.

افرادی که ضعف اعتماد به نفس دارند از مشکلات زیر رنج مى ‏برند: 1. احساس خود کم بینى‏ در اکثر اعمال و نگرش‏هاشان احساس عدم اطمینان و درماندگى مى ‏کنند؛ خود را در مواجهه با مشکلات ناتوان مى ‏بینند و جملاتى چون نمى ‏توانم این کار را انجام دهم، هرگز قادر به یادگیرى در سطوح عالى نیستم، توان نیل به مراتب عالى ندارم، همیشه ذهن این افراد را به خود مشغول مى‏ کند. 2. بروز احساسات و عواطف منفى‏ رفتارشان حاکى از نوعى خشونت، بى‏ قیدى و بدخلقى است. به سبب عدم پذیرش محورى به نام «خود» همواره در انعکاس علایق خویش با تردید و تغییر رو به رویند و توان ابراز رفتار عاطفى مناسب ندارند. 3. گریز از موقعیت‏هاى نگران‏زا در برابر فشارهاى روانى، به ویژه ترس و خستگى و آنچه موجب آشفتگى ‏اش شود، بسیار کم تحمّل‏ اند؛ حتّى موردى مانند امتحان ممکن است برایشان بحران‏هایى اضطراب زا فراهم آورد و به عدم موفقیتشان انجامد. 4. نومیدى‏ یأس از دستیابى به اهداف، رایج ترین ویژگى این افراد است. 5. کمرویى‏ یکى از شایع‏ترین صفات این افراد کمرویى است و معمولاً در برقرارى ارتباطات اجتماعى در صحنه‏ هاى مختلف با مشکل جدى روبه‏ رو هستند.

اکنون در پرتو شناخت مختصرى که درباره اعتماد به نفس و ویژگى ‏هاى افراد معتمد به نفس به دست آمد، اشاره به بعضى از راهکارهاى عملى جهت تقویت این پدیده سودمند مى‏ نماید. امید است رعایت این موارد به کاهش مشکلتان بینجامد. بى تردید با تقویت اعتماد به نفس و به دست آوردن درکى درست از خود و توانایى‏ هاتان بر مشکلات چیره مى ‏شوید و به تدریج احساس عدم کفایت تان به احساس سربلندى تبدیل مى‏ شود.

1.از بیان اندیشه‌های خود نترسید.

اعتماد به نفس سکه‌ای دو رویه است. یک روی آن افتخار، غرور، تحسین‌.و تمجید و بسیاری از نکات مثبت است. اما روی دیگرش ممکن است سرزنش، تمسخر و برچسب خوردن باشد. مهم این است که فرد از این احتمالات نترسد و قدرت ابراز عقیده‌اش را داشته باشد. باید به این باور برسیم که صرف موفقیت یا شکست ارزش انسان را تعین نمی‌کند بلکه تلاش و پایداری فرد است که به او ارزش می‌بخشد.

2. احساسات واقعی خود را بیان کنید.

در روانشناسی مدرن، بیان احساسات نوعی توانایی و هوش به شمار می‌رود و از اصول اساسی روابط بین فردی است. .

3. رفتار قاطعانه را تمرین کنید.

نیاز به قاطعیت آن‌گاه مطرح می‌شود که مسئله تماس با دیگران در کار است. اشخاص در روابط خود با دیگران، از روش‌های رفتاری گوناگونی چون رفتار انفعالی، رفتار با قاطعیت و رفتار پرخاشگرانه، بهره می‌گیرند بهترین سبک رفتار، رفتار قاطعانه است که در آن، شخص عقاید و احساسات خود را با رعایت اصل احترام به دیگران و ملاحظه حقوق آنها ابراز کرده و از حق و حقوق خود دفاع می نماید. روش قاطعانه، مانع از آن می‌شود که دیگران از شما سوء استفاده کنند. البته افراد با سبک برخورد قاطعانه همان طوری که برای باورها و احساسات خود ارزش قایلند شکیبا بوده و به احساسات دیگران نیز بها می‌دهند.

4. برنامه‌ریزی کنید و منظم باشید.

علت آنکه بسیاری از افراد به مرور زمان اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند و دائم خود را با «افکار خود سرکوبگر» سرزنش می‌کنند فقدان برنامه‌ریزی یا بی‌انضباطی در اجراء برنامه‌هاست. این افراد نمی‌توانند از زمان که همچون گنجی ارزشمند در اختیارشان قرار دارد به درستی استفاده کنند. در نتیجه این «زمان» است که آنها را با خود به هر سویی می‌برد. وقتی زندگینامه هر یک از مشاهیر و افراد بزرگ را نگاه کنید خواهید دید که آنها در زندگی خود کمترین میزان اتلاف وقت را داشته‌اند. امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند:«المومن...مشغول وقته» یعنی فرد مومن هیچ وقت خالی ندارد و همیشه در حال کار و فعالیت است.

5. نه؛ گفتن را بیاموزید.

همواره، از ما خواسته می‌شود که به دوستان، افراد خانواده و همکارانمان کمک کنیم تا مسئولیت‌هایشان را انجام دهند. در بیش‌تر جوامع، یک اصل اخلاقی وجود دارد که به هنگام نیاز باید به یکدیگر کمک کنیم؛ ولی به مرور، حالتی ایجاد شده که اشخاص، نیازهای دیگران را بر نیاز خود مقدم می‌کنند و به اشتباه، پاسخ نه را بی‌ادبی قلمداد می نمایند و بر این باورند که با نه گفتن، دیگران را از خود می‌رنجانند. آموزش‌های جرأت آموزی، به اشخاص کمک می‌کند تا بی‌آن‌‌که احساس گناه کنند، به دیگران پاسخ نه بگویند..

6. از جمله‌های با فاعل «من» بهره بگیرید.

این مهارت، به اشخاص می‌آموزد که خود انگیختگی بیش‌تری داشته باشند و احساساتشان را با راحتی بیش‌تری بیان کنند. همچنین به اشخاص امکان می‌دهد که احساسات خود را سرکوب نکنند. بهره‌گیری از فاعل «من» در جمله‌ها، اشخاص را تشویق می‌کند تا صاحب اندیشه، احساسات، عقاید، ادراکات و باورهای خود باشند.

7. از زبان جسم و تن، قاطعانه بهره بگیرید.

لحن استوار و قاطعانه صدا اگر با بدن شُل و افتاده همراه باشد، پیام دوگانه‌ای را به کسی که با او در ارتباط هستند، مخابره می‌کند؛ به‌ گونه‌ای که طرف مقابل، پیام شما را نامطمئن یا غیر صمیمانه ارزیابی می‌کند. حالت بدن، یا پیام شما را تقویت و یا از قدرت آن می‌کاهد. افزون بر تماس چشمی و لحن صدا، حالت ستون فقرات و حالت سر، احساس شما را درباره پیامی که مخابره می‌کنید نشان می‌دهند. توصیه می‌کنیم که بدنی راست و قائم داشته باشید و وزن بدنتان را به طور یکسان روی دو پای خود تقسیم کنید. بهتر است مرکز ثقل شما، روی پاهایتان باشد.

8. مخالفت همراه با آرامش را تمرین کنید.

وقتی نقطه‌ نظرها و حقایق با آرامش بیان می‌شوند، دیگران مخالفت را سالم ارزیابی کرده و زمینه مشاجره و بگومگو از بین می­رود. در این فضای ارتباطی استرس جای خود را به آرامش و صمیمیت می­دهد.

9. به جای واکنش نشان دادن، پاسخ دهید

واکنش، نوعی بازتاب است که طبیعتی غریزی دارد. اقدام براساس واکنش، می‌تواند موجب پشیمانی شود؛ ولی پاسخ، برنامه‌ای حساب شده برای یک موقعیت خاص است.

10. خود را باور کنید

 باید با ارزیابى هاى صحیح و مطابق با واقع هر چه بهتر و بیش‏تر نقاط قوت و موفقیت‏هاى گذشته خود را مورد توجه و یادآورى قرار دهید و افکار منفى نظیر «در هیچ کارى موفق نبودم، فرد مفیدى نیستم و...» را از ذهن خود بیرون بریزید.

11. استعدادهای خود را هر چه بیش‏تر بشناسید.

شناخت استعدادها و قابلیت‏هاى خویش مى‏ تواند در کسب اعتماد به نفس مفید واقع شود و انسان را از دام نومیدى رها سازد. بدین منظور، استعدادها و توانمندى ‏هاى مختلف علمى، ورزشى، هنرى، کلامى و... خویش را یادداشت کنید و هر روز آن را براى خود بخوانید.

12. بر توانایى‏ ها و موفقیت‏هاى گذشته‏تان تکیه کنید.

باید بر توانایى‏هاى خویش تکیه کنید و ضمن مرور موفقیت‏هاى گذشته، آن‏ها را در کانون تمرکز و توجّه خود قرار دهید.

13. گذشته ناموفق و شکست‏ها را فراموش کنید.

اگر تصورى نامطلوب از گذشته دارید، به دست فراموشى سپارید. تصور نامطلوب اجازه نمى ‏دهد به تغییرات خویش پى برید و حقیقت کنونى‏ تان را دریابید.

14. خود را مثبت ارزیابى کنید.

درباره خویش مهربان باشید و شخصیت تان را با دید مثبت ارزیابى کنید. در شایستگى خویش تردید نکنید و خود را با صفات خوب تفسیر کرده، در انجام کارها توانا بدانید.

15. ریسک کنید‌.
روى تجربیات جدید، با دید یادگیرى بیش‏تر فعالیت کنید و از شکست نهراسید. چنانچه این گونه عمل کنید، امکانات جدیدى براى شما فراهم مى‏ آید و حس خویشتن پذیرى‏تان تقویت مى ‏شود.

16. از خواهش‏هاتان بکاهید.

عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواست‏هاى مکرّر از دیگران است‌‌. تا مى‏توانید به خود متکى باشید و به آنچه هستید و دارید، اکتفا کنید تا اعتماد به نفس بیش‏تر به دست آورید.

17. خود را با دیگران مقایسه نکنید.

هرگز خود یا موفقیت‏هایتان را با دیگران مقایسه نکنید. همواره به رقابت با خویش بپردازید؛ زیرا هر کس از شرایط و امکانات خاص خود برخوردار است.

در پناه قرآن و عترت موفق باشید.

بیشتر بخوانید:
خودباوری و اعتماد به نفس