سلام علیکم

اول اینکه: در خصوص کتاب نهج البلاغه باید بدانید که شیخ رضی رحمة الله علیه این کتاب را از میان سخنان بلیغ و فصیح امام علی علیه السلام جمع آوری کرد و تمام سخنان ایشان نیست؛ ضمن آنکه امکان داشته که برخی خطبه ها در کتابهایی شبیه هم بوده و کمی تفاوت باعث شده شیخ آنها را جداگانه بیاورد، به همین جهت امکان اینکه قسمتی از یک خطبه با قسمتی دیگر تفاوت داشته و حتی در زمان و مکانهای متفاوت آمده باشند اما در نهج البلاغه در قالب یک خطبه آورده شده باشد، وجود دارد.

دوم: علما با بررسی دقیق روایات و جملات و خطبه های نهج البلاغه اطمینان حاصل کرده اند که تمامی این سخنان از امیرالمؤمنین علیه السلام صادر شده است اما امکان اینکه یک خطبه به دو یا سه نحو آمده باشد هم وجود دارد یعنی خطبه حتما ایراد شده ولی شبیه خطبه 88 و 104 می باشد. یعنی امیرالمؤمنین علیه السلام دو یا چند خطبه شبیه به یکدیگر اما در دو زمان و دو مکان متفاوت و با اندکی تغییر داشته اند

سوم: این خطبه از دوقسمت تشکیل شده که از نظر سندی اثبات شده است ولی ثابت نشده که هر دو قسمت اول و دوم در یک مجلس و در یک زمان و مکان ایراد شده باشد. سید مهدی جعفری در کتابش در توضیح سند این خطبه آورده است که: (الف) صدر این خطبه همان صدر خطبه ى 88 است که پیش از این سند آن آورده شد (ج 2 ص 116). این بخش از خطبه در منابع زیر نقل شده است: 1- ثقه الاسلام کلینى (ف 329 ه.) در «کافى» اصول، کتاب فضل العلم، باب 20، حدیث 7، ص 78 انتشارات علمیه ى اسلامیه (با ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوى). (ب) بخش دوم این خطبه ظاهرا قسمتى از خطبه ى 104 است که سند آن نیز در جاى خود نقل شده و در منبع زیر موجود مى باشد: 2- على بن ابراهیم (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم) در «تفسیر» خود در ضمن تفسیر آیه ى 25 سوره النحل. (نهج السعاده 223/1، ذیل ط 64). تاریخ- على بن ابراهیم در تفسیر خود مى گوید: این خطبه را امیرالمومنین پنج روز پس از آنکه با وى بیعت شد ایراد کرد و در آن خطبه گفت.

بنابراین مى توان تاریخ آن را از 30 ذى حجه ى 35 تا 12 محرم 36 در مدینه فرمودند؛ تشخص این پیچیدگی ها توسط متخصصین امکان پذیر است که آنها نتایج را در اختیار ما قرار داده اند که قسمتی از آن تقدیم شما شد...

موفق باشید