سلام. با تشکر از مراجعه شما به سایت راسخون و عذرخواهی بابت تاخیر در پاسخگویی به دلیل وجود مشکلات فنی؛

خداوند زندگی انسان را توأم با رنج و مشقت قرار داد تا وی را تربیت کند و استعدادهایش را شکوفا نماید.

شداید و ناملایمات برای انسان جنبه سازندگی دارند. بسیاری از کمالات و رشدها است که جز در رو برو شدن با سختی ها و گرفتاری ها، جز در نتیجه برخوردها، جز در میدان مبارزه و پنجه نرم کردن با حوادث به دست نمی آید.

سختی ها در زندگی بشر تنها گوهر واقعی انسان را آشکار نمی کند، بلکه به گوهر وی تکامل می بخشد، بلاها و سختی ها اثر کیمیایی دارند، و سازنده اند. از موجودی، موجود دیگر، از ضعیف، قوی، از پست، عالی، از خام، پخته به وجود می آورند.

همچنین خداوند به وسیله حوادث، انسان ها را امتحان می کند. قرآن می فرماید: «قطعاً همة شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی، و کمبود میوه ها آزمایش می کنیم و بشارت ده استقامت کنندگان را.»(۱)

خداوند برای شکوفا کردن استعدادها و پرورش دادن بندگانش، آنان را با گرفتاری ها می آزماید، یعنی همان گونه که فولاد را برای استحکام بیشتر در کوره می گذارند تا به اصطلاح آبدیده شود و فلز خالص به دست آید، آدمی را نیز در کوره حوادث سخت پرورش می دهد تا مقاوم گردد.

امتحان خدا با گرفتاری ها، به کار باغبان پر تجربه شبیه است که دانه های مستعد را در سرزمین های آماده می پاشد.

دانه ها با استفاده از داده های طبیعی شروع به رشد و نمو می کنند، تدریجاً با مشکلات می جنگند و با حوادث پیکار می نمایند، در برابر طوفان های سخت و سرمای کشنده و گرمای سوزان، ایستادگی به خرج می دهند تا شاخه گلی زیبا یا درختی تنومند و پرثمر بار آید که بتواند به زندگی خود در برابر حوادث سخت ادامه دهد.

سربازان برای این که از نظر جنگی نیرومند و قوی شوند، به مانور و جنگ های فرضی می برند و در برابر انواع مشکلات، تشنگی، گرسنگی، گرما، سرما، حوادث دشوار و موانع سخت قرار می دهند تا ورزیده و آبدیده شوند.(۲)

حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «در حوادث روزگار جوهر مردان شناخته می شود.»(۳)

و نیز فرمودند: «سازندگی بلا و گرفتاری ها برای مؤمن سریع تر است از اثر باران در زمین.»(۴)

حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: «بلا زینت مؤمن است.»(۵)

رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «خداوند بنده مؤمنش را با بلا تغذیه می کند، همان گونه که مادر فرزندش را با شیر تغذیه می کند.»(۶)

حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: «مؤمن به منزله کفه ترازو است. هر اندازه ایمانش زیاد شود، گرفتاریش زیاد می شود.»(۷)

از قرآن و حدیث استفاده می شود نظام زندگی انسان در جهان هستی، نظام تکامل و پرورش است و همه مردم (از پیامبران گرفته تا دیگران) در حوادث روزگار دست و پنجه نرم می کنند تا تربیت و ساخته شوند و شایستگی دریافت پاداش های عظیم الهی را کسب نمایند. از طرف دیگر وجود سختی ها در زندگی، لازمه زندگی مادی است.

زندگی مادی همراه با محدودیت و تزاحم و کشمکش ها است. مواد و عناصر در همدیگر تأثیر می گذارند، یا اثر هم دیگر را خنثی می کنند و به هر ترتیب، تزاحم حاکم بر عالم ماده است و انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

فیلسوفان می گویند: «لولا التضاد ما صحّ دوام الفیض؛ اگر تضاد و کشمکش در عالم مادی نبود، فیض و رحمت الهی دوام و استمرار نمی یافت.» بنابراین وجود سختی ها و مشکلات نه تنها برای انسان، بلکه تمام موجودات عالم است، با این تفاوت که لازمه تکامل انسان وجود سختی ها است.

پس رنج، زمانی پدید می آید که انسان به دنبال به دست آوردن تمام امور لذت بخش باشد و با این غایت طلبی، دچار سرگشتگی شده، همیشه ناراضی می شود؛ اما اگر آدمی تلاش کند تا اصول و قواعد اخلاقی بر زندگی شخصی او حاکم شود یا به معشوق الهی سر سپارد و عشق برای او فراهم شود، رنج، زدوده می شود و عشق، زندگی او را فرا می گیرد. در قرآن آمده است:

«چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید؛ حال آن که خیر شما در آن است».

«هر آینه شما را با اندکی از ترس، گرسنگی و آفت در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها می آزماییم و مردان صبور و بااستقامت را مژده بده». « ما به ایشان ستم روا نداشتیم؛ اما خودشان به خودشان ستم نمودند».

قرآن کریم بین سختی ها و آسایش‌ها تلازم قائل است و می فرماید: «پس حتماً با سختی، آسانی است». خداوند سبحان به جهت لطف خاصی که به بندگان سالک و اولیا دارد، آنها را گرفتار بلا می کند.

حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: إنَّ اللّه إذا أحَبَّ عبدا غَتَّهُ بالبلاءِ غَتّا، و إنّا و إیّاکُم یا سدیرُ لَنُصبِحُ بهِ و نُمْسی؛ خدا زمانی که بنده‌ای را دوست بدارد، او را در دریای شداید غوطه‌ور می سازد.(8)

پی‌نوشت‌ها:

1-  بقره (۲)، آیه ۱۵۵.

2- تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۵۲۷ ؛ مرتضی مطهری، بیست گفتار، ص ۱۷۶.

۳ تا ۷- محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، واژه بلا، شماره ۱۸۹۱، ۱۸۹۹، ۱۹۳۱، ۱۹۵۰.

8- الکافی: 2/253/6.