با عرض سلام خدمت برادر گرامی! قیام مختار مختار 6 ماه بعد از مرگ یزید بن معاویه در رمضان سال 64 هجری وارد کوفه شد. از زمانی که مختار به کوفه وارد شد فقط به 2 چیز فکر می کرد: بدست گرفتن قدرت ، انتقام از قاتلین امام حسین- علیه السّلام - مختار خود را نمایندۀ پسر خواندۀ علی - علیه السّلام - محمد بن حنفیه، معرفی کرد مختار ابتدا می خواست از امام سجاد- علیه السّلام - تایید بگیرد اما امام سجاد- علیه السّلام - روی خوشی به او نشان نداد و لذا از محمد بن حنفیه کمک خواست و محمدبن حنفیه جواب مبهمی به او داد و مختار هم در کوفه خود را نمایندۀ محمد بن حنفیه اعلام کرد. شیعیان کوفه گروهی را به حجاز فرستادند تا از خودِ محمد بن حنفیه دربارۀ مختار بشنوند. محمد بن حنفیه با ابهام و ایهام پاسخ گفت وگفت : من دوست دارم تا خدا به دست هرکسی که خود از بندگانش می خواهد، انتقام ما را بگیرد. کوفیان همین را به عنوان تایید مختار تلقی کردند و لذا مختار در کوفه جایگاه ویژه ای یافت. گویا مختار با توّابین و رهبر آنها سلیمان بن صُرَد خزاعی رابطۀ خوبی نداشت و آنها را به عنوان یک رقیب سیاسی تلقی می کرد و سعی می کرد شیعیان را از یاری کردن به توابین منصرف کند. مختار می گفت سلیمان بصیرت سیاسی ندارد او می خواهد خود را بکشد و ما را هم به کشتن می دهد. تبلیغات مختار موثر افتاد و شیعیان از دور سلیمان پراکنده شدند. تا جایی که سلیمان ده هزار نفر یا بیشتر نیرو داشت ولی زمانی که به قصد جنگ با عبیدالله زیاد حرکت کرد،کمتر از چهار هزار نفر همراه او بودند. هنگامی که توّابین به سمت عین الورده(برای جنگ با عبیدالله زیاد) حرکت کردند، مختار مشغول زمینه سازی برای قیام بود و در همین زمان توسط والی زبیریِ کوفه دستگیر شد و دوباره به زندان افتاد اما با وساطت عبدالله بن عمر، نزد ابن زبیر آزاد شد. و دوباره کار خود را پی گرفت. او از چند گروه در کوفه برای قوام قیام خود استفاده کرد: 1.قبایل قدرتمند شیعه و به خصوص قبایل یمنی: مختار توانست ابراهیم پسر مالک اشتر را با خود همراه کند ابراهیم رئیس قبایل قدرتمند نخعی بود و تاثیر بسزایی در پیروزیهای مختار داشت و البته همان طور که اشاره خواهیم کرد، در شکست مختار هم موثر بود. 2.موالی[5]: اکثر موالی کوفه ایرانی بودند و در بدترین وضعیت ممکن زندگی می کردند مختار توانست از قدرت حساب نشدۀ موالی و ایرانیان به نفع قیام خودش استفاده کند و آتشفشان خشم و نفرت ایرانیان را در مقابل امویان و قاتلین اهل بیت- علیه السّلام - برانگیزاند. به قدری موالی در لشگر مختار، زیاد بودند که بسیاری از مورخین این قیام را یک قیام ایرانی-شیعی می دانند.می گویند یکی از سرداران شام برای مذاکره با ابراهیم بن اشتر به اردوگاه او رفت و از ابتدای لشگر تا خیمۀ ابراهیم، حتی یک کلمۀ عربی نشنید.[6] 3.شیعیان کوفه: در آن زمان کوفه مرکز شیعیان در عراق بود و مختار از قدرت شیعیان در مقابل اشراف کوفه استفاده کرد. سر انجام در شب 14 ربیع الاول سال 66 هجری سپاهیان مختار بر حاکم کوفه شورش کردند و شهر را بدست گرفتند و عبدالله بن مطیع -حاکم ابن زبیر- مخفیانه از شهر فرار کرد. وقتی مختار کوفه را بدست گرفت با 3 دشمن بزرگ روبرو بود 1. سپاه امویان از شمال 2. ابن زبیر در جنوب و به خصوص معب بن زبیر حاکم بصره 3. اشراف و بزرگان کوفه که از مختار دل خوشی نداشتند. مختار سپاهی را برای مقابله با عبیدالله بن زیاد روانۀ موصل کرد و با اینکه سپاه مختار توانست امویان را شکست دهد اما ناچار به عقب نشینی شد. اشراف کوفه این موقعیت را مناسب دیدند و در داخل کوفه شورشی بر علیه حکومت او شکل گرفت اما مختار همۀ آنها را سرکوب کرد و در خِلال این جنگ در صدد انتقام قاتلین امام حسین- علیه السّلام - برآمد و بسیاری از آنها را کشت. از جملۀ این افراد می توان به شمربن ذی الجوشن، عمربن سعد، و حرمله اشاره کرد. می گویند مختار حدود 3 هزار نفر از کسانی را که در کربلا شرکت کرده بودند را به قتل رساند.[7] قتل عام مختار در کوفه دو نتیجۀ مهم در پی داشت: اول آنکه بسیاری از اشراف غیر شیعه کوفه به بصره فرار کردند و به مصعب بن زبیر پناهنده شدند و او را برای جنگ با مختار تحریک کردند ودیگر آنکه این کار محبوبیت او را در میان شیعیان بالا برد و موجب جلب رضایت محمد بن حنفیه شد.[8] مختار در سال 67 هجری(686 میلادی) سپاه دیگری را به فرماندهی ابراهیم بن اشتر به سمت لشگر امویان فرستاد و در دهم محرم جنگ سختی بین دو طرف در ساحل رودخانۀ خازر در گرفت و عبیدالله بن زیاد و حُصَین بن نمیر سکونی که از سرداران به نام امویان بودند، در این جنگ کشته شدند.[9] بعد از این جنگ، نفوذ مختار در عراق بیشتر شد و حالا اگر بصره را فتح می کرد، قسمت اعظمی از عراق و ایران تحت سلطۀ او قرار می گرفت لذا سپاه خود را بری فتح بصره از دست مصعب بن زبیر آماده کرد. در این هنگام ابراهیم بن اشتر از مختار کناره گرفت و به اشراف کوفه در بصره پیوست وبه نظر می رسد کناره گیری ابراهیم بن اشتر برای مختار بسیار گران تمام شد.و کفۀ ترازوی جنگ در سپاه مختار سبک شد. از همین رو مختار شکست سختی از مصعب بن زبیر متحمل شد و مصعب بن زبیر کوفه را محاصره کرد و سرانجام مختار بعد از مقاومتی جانانه کشته شد. مختار در زمان مرگش 66 سال سن داشت. بعد از قتل او مصعب بن زبیر یکی از همسران او را هم کشت. -------------------------------------- [5] موالی به مردم عجم می گفتند که در کشورهای اسلامی زندگی می کردند. [6] عبدالحسین زرین کوب، دو قرن سکوت ص 98 [7] رسول جعفریان، تاریخ خلفا ص 517-532 [8] محمد سهیل طقوش-حجت الله جودکی، دولت امویان ص 100 [9] یعقوبی،تاریخ یعقوبی،ج2،ص175-176 منبع:کتاب تاریخ مسلمین امیدوارم ما را بخاطر دیرکردی که در پاسخ داشتیم - آن هم بخاطر مشکلی در سایت بود ببخشید. موفق و مؤید و پیروز باشید.