با عرض سلام و آرزوی بهرمندی از نیروی بیکران مهر و محبت الهی ، خدمت کاربر گرامی! يكي از دلايل استقلال و اصالت روح خواب است، خصوصاً هنگامي كه با رؤياهاي صادقه همراه شود. اما خواب ديدن چيست؟ عقل و ادراك بشر نسبت به تفسير و تحليل خواب عاجز است و خواب ديدن تفسير مادي ندارد. در عالم خواب ارتباط روح و جسم ضعيف مي‏شود، در نتيجه روح حقايق بيشتري را درك و حتي حوادثي مربوط به آينده را كشف خواهد كرد. پيامبر اكرم(ص) فرمود: "رؤيا بر سه قسم است: 1- گاهي بشارتي از ناحيه خداوند است. 2- گاه وسيله غم و اندوه از سوي شيطان. 3- گاه مسائلي است كه انسان در فكر خود (در روزها و هنگام بيداري) مي‏پروراند و آنها را در خواب مي‏بيند".(1) بعضي از دانشمندان قسم چهارمي بر اين خواب‏ها افزوده‏اند و آن خوابي است كه نتيجه مستقيم وضع مزاجي و جسماني انسان است؛ يعني خوردن بعضي از غذاها و يا داشتن بعضي از صفت‏ها در چگونگي خواب اثر مي‏گذارد. فلاسفه تفسير ديگري براي خواب دارند. آن‏ها مي‏گويند: خواب و رؤيا بر چند قسم است: 1- خواب‏هاي مربوط به گذشته زندگي و اميال و آرزوها كه بخش مهمي از خواب‏هاي انسان را تشكيل مي‏دهد. 2- خواب‏هاي پريشان و نامفهوم كه معلول فعاليّت توهم و خيال است (اگرچه ممكن است انگيزه‏هاي رواني داشته باشد). 3- خواب هايي كه مربوط به آينده است و از آن گواهي مي‏دهد. شك نيست كه خواب‏هاي مربوط به زندگي گذشته و جان گرفتن و تجسم صحنه هايي كه انسان در طول زندگي خود ديده است، تعبير خاصي ندارند. هم چنين خواب‏هاي پريشان و به اصطلاح "اضغاث احلام" كه نتيجه افكار پريشان مي‏باشد و همانند افكاري است كه انسان در حال تب و هذيان پيدا مي‏كند. نيز تعبير خاصي نسبت به مسائل آينده زندگي نمي‏تواند داشته باشد. اما خواب‏هاي مربوط به آينده دو گونه است: قسمتي خواب‏هاي روشن مي‏باشند كه تعبيري نمي‏خواهند و گاهي بدون كمترين تفاوتي در آينده تحقق مي‏پذيرد. دوّم خواب هايي است كه در عين حكايت از حوادث آينده بر اثر عوامل خاص ذهني و روحي تغيير شكل يافته و نيازمند به تعبير است.(2) چگونه تشخيص دهيم رؤيايي كه ديده‏ايم صادقه است يا از انواع ديگر؟ غالباً انسان متوجه نمي‏شود خوابي كه ديده، از خواب‏هاي صادقانه است يا نه، به همين خاطر بسياري از خواب هايي را كه واقعي مي‏پندارد، واقعي نيستند و از نوع تخيّلات يا تفكرات و وقايع روزانه يا گذشته‏اند. اما گاهي انسان‏ها به واسطه حس دروني يا ضمير نا خودآگاه متوجه مي‏شوند كه اين نوع خواب با خوابهاي معمولي تفاوت داشته و به نوعي با حقيقت در ارتباط است. در چنين صورتي خصوصاً اگر ناگوار باشد، به جز نزد عالم دانا بيان نكند و خود يا ديگران كه به علم تعبير خواب شناخت ندارند آن را تفسير نكنند. رسول خدا(ص) فرمود: "خواب مؤمن بين زمين و آسمان در بالاي سر بيننده خواب معلق مي‏ماند تا آن كه تعبير نمايد يا اين كه به ديگري بگويد و او برايش تعبير كند. زماني كه تعبير شد، به كنار انسان فرود مي‏آيد و انجام مي‏شود، پس خواب هايتان را جز به افراد عاقل و دانا نگوييد".(3) در هر حال رؤياي صادقه در انسان اثر مثبت مي‏گذارد و يكي از علائم آن اين است كه گويي انسان آن واقعه نيكو را در بيداري ديده يا از نوعي مكاشفه حكايت مي‏كند. طبق گفته حديث چنين خواب با بشارت الهي همراه است. انسان‏ها به دليل دل مشغولي‏هاي دنيوي از ديدن رؤياي صادقه محرومند و بيشتر خواب هايي كه مي‏بينند، از اقسام ديگر است. البته اگر ناگوار باشد، آن را به كسي بازگو نكند و صدقه‏اي بدهد تا به آن حادثه يا مشابه آن مبتلا نشود. اختصاص علم غيب به خدا، علم ذاتي و استقلالي است، بنابراين غير او مستقلاً هيچ گونه آگاهي از غيب ندارد و اولياي الهي هر چه دارند، از ناحيه خدا است و با الطاف و عنايت او است و جنبه تبعي و با واسطه دارد. شاهد اين سخن آيه 26 سوره جن است: "عالِم الغيب فلا يظهر علي غيبه أحداً إلاّ مَن ارتضي من رسول؛ خداوند هيچ كس را از اسرار غيب آگاه نمي‏كند مگر رسولاني را كه مورد رضايت او هستند". در نهج البلاغه به همين معنا اشاره شده است كه وقتي از حوادث آينده خبر مي داد و حمله مغول را به كشورهاي اسلامي پيش بيني مي كرد، يكي از يارانش عرض كرد: آيا داراي علم غيب هستي، حضرت خنديد و فرمود: "ليس هم بعلم غيب و إنّما هو تعلم من ذي علم؛ اين علم غيب نيست، بلكه علمي است كه از صاحب علم (پيامبر) آموخته‏ام".(9) بنابراين غيب گويي حقيقت دارد، ولي اين سخن به اين معنا نيست كه هر كس ادعاي غيبگويي را كرد، سخن او را قبول كنيم، زيرا مدّعيان اين سخن فراوان است. قدر متيقن آن است كه غيب گويي از طرف خدا، پيامبران، پيشوايان ديني و برخي از اولياي الهي صحيح است. پي نوشت‏ها: 1. انعام (6) آيه 59. 2. سوره نمل (27) آيه 65. 3. انعام، آيه 50. 4. اعراف (7) آيه 188. 5. آل عمران (4) آيه 49. 6. روم (30) آيات 2 - 4 و قصص (28) آيه 85 و فتح (48) آيه 27. 7. كامل ابن اثير، ج 2، ص 237 (ماجراي غزوه موثه) به نقل از تفسير نمونه، ج 25، ص 142. 8. مستدرك الصحيحين، ج 2، ص 358؛ طبقات ابن سعد، ج 5، ص 30؛ الاصابه، ابن حجر، ج 5، قسم 3، ص 325. 9. نهج البلاغه، خ 128. 1. بحارالانوار، ج 14، ص 441. 2. تفسير نمونه، ج 9، ص 315، با تلخيص. 3. بحارالانوار، ج 58، ص 174، حديث 33. ----------- به این موارد دقت فرمایید: مركز: واحد پاسخ به سؤالات دفتر تبليغات اسلامي پرسش: در مورد رؤياهاي صادقه و علم تعبير خواب توضيح دهيد. روش تشخيص اين كه خواب ما جزء رؤياهاي صادقه است، نه خواب‏هاي آشفته چگونه است؟ پاسخ: روايات اسلامي تمام خواب‏ها را به يك چشم نگاه نمي‏كند، بلكه خواب‏ها را سه قسم مي‏داند: قسمتي از خواب‏ها عبارت از افكار عادي يا اسرار نهاني انسان است كه در خواب گاهي به صورت همان انديشه‏ها ظاهر مي‏شود، اما گاهي تغيير شكل داده ،با صورت ديگري خودنمايي مي‏كند. اين قسم خواب‏ها در روانكاوي و به نظر روانشناسان ارزش علمي بسيار دارد و به وسيله آن ها مي‏توان به ضمير مخفي اشخاص پي برد، نيز ريشه ناخوشي بيماران رواني را تشخيص داد. قسمت ديگر از خواب‏ها عبارت از افكار آشفته‏اي است كه گاهي در بيداري و به خصوص در مواقع ناخوشي گريبانگير اشخاص مي‏شود و داراي ارزش رواني و علمي نيست، كه در روايات به "اضغاث احلام" خواب‏هاي آشفته و يا شيطاني تعبير شده است. قسم سوم خواب هايي است كه جنبه الهامي دارد و گاهي به وسيله آن ها حقايقي كه از هر جهت مجهول است، واضح و آشكار مي‏گردد. رسول اكرم(ص) مي‏فرمود: "خواب‏ها بر سه دسته‏اند: بعضي بشارت الهي، دسته‏اي ترساندن از حوادث و رخدادهاي بد، دسته سوم خواب‏هاي پريشان ناشي از افكار پريشان است".(1) در تعبير خواب دو نكته لازم است: 1 - عواطف مذهبي و فرهنگ عمومي اقوام و ملل جهان با يكديگر متفاوت است. از اين رو معبر خواب زماني قادر است رؤيا را به درستي تعبير كند كه از عواطف مذهبي و فرهنگ ملي خوابديده آگاه باشد. 2 - اغلب اوقات درك وجداني يا ادب و اخلاق عمومي اجازه نمي‏دهد كه محتويات ضمير و باطن به صورت واقعي در خواب ظهور كند، از اين رو به صورت‏هاي مختلف و رمزگونه ظاهر مي‏شود. تعبير كننده خواب بايد به قدري با هوش باشد كه از صورت ظاهري خواب، واقع آن را درك كند و خوب بتواند خواب را تعبير كند. از اين رو خواب را هر كسي نمي‏تواند تعبير كند. رسول اكرم (ص) فرمود: "لا تقصّها الا علي واد أو ذي رأي؛ خوابت را يا براي دوست صميمي خود نقل كن يا براي كسي كه علم تعبير خواب مي‏داند".(2) هم چنين از روايات استفاده مي‏شود هر وقت كسي بخواهد تعبير خواب كند، بهتر است براي آن تعبير خوبي كند كه مي‏تواند تأثير خوبي در روح و روان خوابديده برجاي گذارد و او را از نگراني و اضطراب خارج سازد. در هر حال معيار مشخص و معيني در تعبير خواب وجود ندارد كه بتوان براساس آن قضاوت نمود يا حتي به طور كامل قابل يادگيري باشد. پي‏نوشت‏ها: 1. گفتار فلسفي، كودك از نظر وراثت، ج1، ص375، به نقل از بحارالانوار، ج58، ص 180. 2. همان، ص 385، به نقل از بحارالانوار، ج 58، ص 175. ------------------ مركز: مؤسسه پيوند با امام (ره) پرسش: مي خواهم در مورد خواب و رؤياهاي صادقه بيشتر بدانم و در خواب روح به آينده مي رود بيشتر توضيح دهيد؟ پاسخ: خواب هايي كه با حوادث خارجي روزمره، صفات اخلاقي و ناملايمات جسمي و روحي هيچ گونه ارتباطي ندارد و در زماني مناسب و با شرايطي مطلوب ديده شود، رؤياي صادقه ناميده مي شود. چنين خواب هايي از آن نظر كه ارتباطي تعجب‌آفرين بين امري وجودي يعني رؤيا با امري عدمي يعني حادثة آينده كه هنوز اتفاق نيفتاده است برقرار مي كند و نكاتي را بيان مي نمايد، حقيقت نما يا صادقه ناميده مي شود. مثل رؤيايي كه در آن به ايجاد حادثه اي براي شخصي، خانواده اي يا جامعه اي در آينده اشاره شده و خبر از ماجرايي از اين طريق داده مي شود و پس از چندي عين آن صحنه و حادثه اتفاق مي‌افتد! برخي از دانشمندان چنين صحنه ها و حادثه ها را اين گونه تحليل مي كنند: "نفس انسان خواب، نخست با سبب حادثه ارتباط برقرار مي كند؛ سببي كه فوق عالم طبيعت قرار داد و به دنبال آن، بين نفس و آن سبب، ارتباط ديگري ايجاد مي شود و آن حادثه ترسيم مي شود." اينان براي توضيح اين واقعيت شگرف، معتقدند كه سه نوع عالَم وجود دارد: 1. عالَم طبيعت: دنيايي كه ما در آن زندگي مي كنيم و موجودات آن جلوه اي ظاهري و مادي داشته، كه بر طبق نظام حركت و سكون و تغيير و تبديل، به حيات خود ادامه مي دهند. 2. عالم مثال: دنيايي كه برتر از عالم طبيعت بوده صورت هاي موجودات به چشم مي خورد، اما بدون ماده. جهاني است كه تمامي حوادث طبيعت از آن سرچشمه مي گيرد و باز به آن برگشت مي كند. از اين رو عالم مثال، علّت و سبب عالم طبيعت خواهد بود. 3. عالم عقل: اين عالم والاتر از عالم مثال است و از نظر جايگاه و ارزش، برتري ويژه اي دارد. حقايق اين جهان و كليّات واقعيات در آن وجود دارد، اما بدون مادة طبيعي و بدون صورت مثالي. از اين رو علّت و سبب عالم مثال خواهد بود. حال به اصل سخن بر گرديم. نفْس انسان به خاطر صفات الهي، نوعي ارتباط با عالم مثال و عالم عقل دارد. آن گاه كه آدمي به خواب فرو رفت و تمامي حواس او دست از كار كشيد، از امور طبيعي و خارجي جدا شده، به عالم مثال و عقل ـ كه خود هم سنخ آنهاست ـ رو مي كند و در نتيجه پاره اي از حقايق آن دو را به مقدار استعداد، امكان و ظرفيت مشاهده مي‌نمايد. اگر نفس انسان، توانايي و كمال درك مجردات عقليه را به طور كلي و نوراني دارا بود، ‌خواب هاي آدمي همه، رؤياهاي صالحه و صادقه اي مي شوند كه در آينة آن امروز و فردا و فرداها به خوبي نمايان خواهد بود. رؤياهاي رسول اكرم "ص" كه همگي بشارت بخش و صادق بود (1) و پرده از آيندة حوادث رسالت خود بر مي داشت، مثال صدق چنين خواب هايي است. برخي افراد، داراي نفسي اين چنين كامل و توانمند نبوده، مرحلة بعدي را دارا هستند. بدين بيان كه حوادث را به طور كلي و نوراني نديده، بلكه به صورت خيالي، جزئي و مادي كه با آنها مأنوس هستند، حكايت مي كنند. چنين است كه در بيداري مفهوم سرعت را با تصور جسمي سريع، عظمت را با كوه، رفعت و بلندي را با آسمان، مكر و حيله را با روباه، حسادت را با گرگ و شجاعت را با شير به ذهن خود منتقل مي كنيم تا به خوبي در انديشه ما مجسم شود.(2) چون من خيال رؤيت جانا به خواب بينمكز خواب مي نبيند چشمم به جز خيالي كساني كه رؤياهايي اين چنين دارند و حوادث را در خواب ها به صورت خيالي مشاهده مي كنند، افراد وارسته اي هستند كه داري نفسي سليم، اخلاقي زينت يافته به صفات پسنديده و صاحب صداقت و صفا خواهند بود. بدين خاطر آن چه را در آن حالت مشاهده مي كنند، با مثال هايي كه با آن مأنوس هستند به تصوير مي كشند، بيان مي كنند. به طور مثال ازدواج در آينده را به صورت جامه در تن كردن، افتخار و بزرگي را به گونة تاج بر سرگذاشتن، علم و دانش را در چهرة نور، جهالت را به صورت سياهي و ظلمت و گوشه نشيني را در جلوة مرگ مشاهده مي كنند. چنان كه مردي خواب خود را اين گونه نزد ابن سيرين بيان كرد تا او تعبير كند. گفت در عالم رؤيا ديدم مُهري در دست دارم كه با آن دهان و عورت مردم را مُهر مي كنم. ابن سيرين در پاسخ گفت: "تو به زودي مؤذن مي شوي و در ماه رمضان مردم با صداي تو امساك مي كنند!" (3) زماني كه حضرت امام "ره" در نجف به سر مي بردند، پسر بزرگ ايشان، مرحوم آقا مصطفي به درس اخلاق آيت ا... سيد عبدالكريم كشميري مي رود و در اثر نشست و برخاست با آن شخصيت وارسته، تعريف بسياري براي پدر خود مي كند. امام مي فرمايد: "چيزهايي كه مي گويي صحيح است ولي من دليلي هم مي خواهم، برو به ايشان بگو: من در فلان تاريخ چه خوابي ديده ام؟" حاج آقا مصطفي چون ماجرا را براي استاد اخلاق خود بيان مي كند ايشان مي گويد: "به پدر خود بگو كه در آن تاريخ در عالم رؤيات مشاهده كرديد كه از دنيا رفته ايد و در حالي كه پيكر شما در قبر قرار گرفت، زير سر شما سنگ يا خشتي مزاحم بود. در آن حال حضرت علي "ع" تشريف آوردند، آن را برداشته و آن وقت شما راحت شديد." سخنان آيت ا... كشميري كه توسط حاج آقا مصطفي براي امام گفته مي شود، امام مي فرمايد: "كاملاً صحت دارد. برو از ايشان تعبير خواب را هم بپرس." آيت ا... كشميري جواب مي دهد: "به پدرتان بگوييد نجف همچون قبر براي شماست ـ زيرا دولت هاي عراق و ايران براي جلوگيري از فعاليت هاي سياسي، فشار بسياري به شما وارد مي كنند ـ آن سنگ يا خشت موانعي است كه در كار شما پديد آمده است كه انشاءا... با عنايت امام امير المؤمنين "ع" اين موانع برطرف مي شود و شما به ايران باز مي گرديد و به هدفتان هم مي رسيد و در آنجا رحلت مي كنيد." حضرت امام "ره" مضمون رؤياي خود را براي همسر خويش تعريف مي كند و تأكيد بسياري مي ورزد كه "تا در قيد حيات هستم از فاش كردن اين خواب خودداري كن و براي كسي نقل مكن." پس از رحلت امام "ره"، همسر ايشان خواب را از زبان امام اين چنين بازگو كرد: "در رؤيايي ديدم از دنيا رفته ام. حضرت علي "ع" مرا غسل داده و كفن كرد. چون در قبر قرار گرفتم، حضرت به من فرمود: آيا راحت شدي؟ عرض كردم: اي جدّ بزرگوار! قلوه سنگي زير سرم است كه مرا ناراحت مي كند. امام آن را برداشتند و دوباره فرمودند: آيات راحت شدي؟ عرض كردم: بلي اي اميرمؤمنان." (4) منابع و مآخذ: * برگرفته از كتاب: خواب، رؤيا، تعبير/ احمد لقماني، ص 49 الي 52 و 86 الي 87 1. ر.ك: بحارالانوار، ج18، ص195 و ج 61، ص 182 2. ر.ك: تفسير المنير، ج12، ص 208 و 209؛ تفسير الميزان، ج11، ص 268 و 269 و 270؛ تفسير نمونه، ج9، ص 311 و 361 و 362؛ تفسير حجه التفاسير، ج 3، ص217 3. تفسير الميزان، ج 11، ص 417 - 422 (مترجم) پابه پاي آقتاب، ج 1، ص 257؛ مردان علم در ميدان عمل، ج3، ص353؛ بوي عطر نماز، ص44 ----------------- مركز: نهاد نمايندگي ولي فقيه در دانشگاهها پرسش: چگونه مي توان روياهاي صادقه را شناخت ؟ پاسخ: خواب اقسامي دارد كه بعضي از آنها رؤياي صادقه است كه به آن مبشره نيز مي‏گويند و بعضي از خواب‏ها شيطانياست و آن خواب‏هايي است كه به خاطر افكار و غلبه اوضاع و احوال جسمي و فكري بر انسان (مثل فشار زندگي،درس و بحث، تشنگي، گرسنگي، علاقه مفرط به فردي داشتن و تب و...). هم‏چنين خواب‏هاي وحشتناك و خواب‏هايي كه دلالت بر متضرر شدن انسان داشته باشد، همه از خواب‏هايياست كه قابل تعبير نيست؛ بلكه از تشويش انسان ناشي مي‏شوند كه اينها را «اضغاث احلام» مي‏گويند. فقط قسم اول ازخواب‏ها قابل تعبير است. زمان خواب ديدن مثل سرشب يا وسط شب يا آخر شب يا بعد از نماز صبح فرق دارد. معمولاً خواب‏هاي صادقهنيمه‏هاي شب مي‏باشد، حتي فصل‏هاي سال هم در تعبيرخواب تأثير دارد؛ مثلاً فردي در پاييز ببيند كه درختان او ميوهكرده است، اين دلالت بر ضرر وي دارد و اگر هنگام بهار ببيند دلالت بر منفعت او دارد. حتي شخصي كه خوابمي‏بيند فرق دارد مثلاً اگر كاسب خواب ببيند كاسه شير مي‏نوشد دلالت بر كسب مال دارد؛ ولي اگر دانشجو و طالبعلم چنين خوابي ببيند، دلالت به تحصيل علم دارد و... . امیدوارم کافی بوده باشد. برای مولایمان حضرت حجه ع دعا کنیم تا ایشان هم د رحقمان دعای خاص بفرمایندو یاریمان نمایند......... ان شاء الله خوشبخت و سعادتمند باشید!