مطلوب است کودک از والدين خود جدا باشد و در اتاقي مستقل بخوابد. بهترين زمان جدايي، 12 تا 18 ماهگي است؛ چرا که تا اين سن، هنوز به والدين وابسته نشده و مهم‏تر از آن، ترس از تاريکي برايش مفهوم نيافته است. پس از اين سن، کودک توان مراقبت از خود را دارد؛ اما پيش از آن، توان مراقبت از خود را ندارد و ممکن است دچار آسيب (خفگي) شود. گذشته از اين، گرماي وجود مادر و صداي ضربان قلب او در آرامش و رشد عاطفي او بسيار مؤثر است. تماس بدني کودک با مادر، سبب افزايش ترشح هورمون پرولاکتين در شير مادر مي‏شود و افزون بر اين، مادر مي‏تواند در مرحله‏ي آسيب‏پذيري خواب کودک به او کمک کند و براي انتقال کودک از خواب سبک به عميق و برعکس، به او ياري برساند. خواب کودک، دو مرحله دارد: مرحله‏ي سبک و عميق. در مرحله‏ي سبک، چشم، حرکت(رم) دارد، و نيمه بسته است؛ بدن پيچ و تاب مي‏خورد و حرکات تنفسي کودک نامنظم است. در مرحله‏ي عميق، بدن آرام، و تنفس منظم است و دست‏ها و پاها در دو طرف بدن رها مي‏شود. 80 درصد خواب نوزادان سبک است و تا 3 سالگي، 80 درصد خواب، عميق مي‏شود، و اين پديده از الطاف الاهي است تا کودک در خواب سبک بتواند در برابر سرما، گرسنگي، گرفتگي بيني و قطع تنفس، عکس العمل نشان دهد. کودکان، دائم از مرحله‏ي خواب سبک به عميق و برعکس در حال تغييرند و اين تغيير دائم، دفعات بيداري و در نتيجه دفعات زمان آسيب‏پذيري را بيشتر مي‏کند. وجود مادر کنار کودک مي‏تواند انتقال از خواب سبک به عميق را با شيردهي يا نوازش و لالايي راحت‏تر کند و در صورت عدم حضور مادر، انتقال، به راحتي انجام نمي‏شود و کودک گريه‏هاي عصبي سر خواهد داد. در مدتي که فرزند شما کنارتان مي‏خوابد، در شيردهي نيمه شب و شيردهي‏هاي موقت، مراقب تنفس او باشيد. نحوه جدا نمودن فرزند براي خواب و شكل دهي عادت خواب در فرهنگها و حتي خانواده ها متفاوت است. لذا با وضعيت هر خانواده اين برنامه هم متفاوت است. اما در كل اختصاص دادن يك اتاق مجزا براي او و خريد و تهيه لوازم مورد نيازش با توجه به حضور خودش در خريد و آماده سازي آنها مي تواند در جدا نمودن بدون آسيب مفيد باشد. آنچه معمولا اين جدا سازي را با مشكل روبرو مي سازد برنامه هاي آغازين خواب مي باشد كه سعي مي نماييم به اين نكات اشاره نماييم. نكته 1- بعضي از روشهاي خواب بهتر از برخي ديگر هستند اما در واقع كارهاي زيادي وجود دارد كه به رفتار خواب مربوط مي‌شوند. اگر برنامه دائمي انجام مي‌شود و كودكتان با اين برنامه شبها به راحتي مي‌خوابد و در طول شب هم به كرات بيدار نمي‌شود و در طول روز هم رفتار او رضايت بخش است بايد گفت اين برنامه كاملاً مناسب است. برخي عادتها و شيوه ها به كودك شما كمك بيشتري مي‌كند تا يك الگوي درست در او شكل بگيرد و از مشكلاتي كه در سالهاي بعد احتمال پيدايش آن مي‌رود جلوگيري شود. به عنوان مثال اگر عادت داريد هر شب كودكتان را بيست سي دقيقه روي پا لالايي دهيد تا خوابش ببرد و حتي نيمه شب هم كه او يكي دوباره از خواب بيدار مي‌شود مجبور هستيد با همين روش دوباره او را بخوابانيد، بايد گفت كه شما عملاً در عادت خواب او مداخله كرده‌ايد و يادگيري شروع خوابش را به تعويق انداخته‌ايد. اگر كودك را در رختخوابش بگذاريد و اجازه دهيد كه بدون لالايي و تكان دادن خودش به تنهايي بخوابد و در طول شب نيز به خواب ادامه دهد، مطمئناً براي شما و فرزندتان بهتر خواهد بود. در هر حال به نفع كودك است كه خوابي پيوسته و منسجم داشته باشد. نكته2- برنامه و روشهاي وقت خواب متفاوتند. بايد برنامه و روشي متناسب با وضعيت خانواده خود انتخاب كنيد. خوب است كه هر شب دقايقي را با كودك خود سپري كنيد و به او ياد بدهيد كه چه كارهايي را بايد طبق برنامه هر شب انجام دهد. براي بچه‌هاي كوچكتر زمان خواب زمان جدايي است و تحمل او براي آن دشوار است. در واقع درست نيست بچه نوپا يا خردسالي را به تنهايي به رختخواب بفرستيم چون ممكن است سبب احساس محروميت از بهترين لحظات روز شود. خوب است كه ده تا سي دقيقه قبل از خواب به او اختصاص دهيد. از شوخيها و بازيهاي پر تحرك ، تعريف قصه‌هاي ترسناك و يا هر عملي كه به هنگام خواب هيجان كودك را برانگيزد، اجتناب نماييد. مي‌توانيد با او گفتگو يا بازي آرامي كنيد يا برايش قصه بگوييد يا كتاب بخوانيد. هنگامي كه چند صفحه به پايان داستان باقي مانده به او تذكر دهيد كه كم كم وقت تمام مي‌شود و او مي‌بايست بخوابد. نبايد تسليم خواسته‌هاي او براي خواندن داستان ديگري بشويد. با اين شيوه كودك مقررات را مي آموزد. چنانچه هر دو بدانيد كه چه كارهايي را بايد به هنگام خواب انجام دهيد هرگز ميان شما بحثي روي نخواهد داد. نكته3- براي اين كه بتوانيد به او كمك كنيد تا شبها خواب بهتري داشته باشد. مي‌بايست در عادتهاي زمان خواب او تغييراتي ايجاد كنيد و مثلاً او را بيدار بگذاريد تا نحوه سازگاري و تنهايي خوابيدن در رختخواب را چه اول شب و چه نيمه شب بياموزد. به تدريج كه كودك بزرگتر مي‌شود عادتهاي زمان خواب اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. اگر زمان خواب برايش لحظات خوشي باشد، ديد خوبي به آن خواهد داشت. نكته 4- بسياري از والدين براي رهايي از ناراحتيهاي هنگام خواب ، در مقابل كودك كوتاه مي آيند و او را در تمايلاتش براي خوابيدن در كنار خودشان آزاد مي‌گذارند و احساس مي‌كنند كه اين بهترين كار براي كودك است. اگر چه اين كار براي يكي دو شب قابل توجيه است مثلاً وقتي كه كودك بيمار است يا روحيه نامناسبي دارد؛ اما در بيشتر موارد اين عمل مناسب نيست. همه ما اين حقيقت را مي‌دانيم كه افراد در رختخواب مجزا بهتر مي‌خوابند. مطالعات نشان داده كه حركات و بيداريهاي يك فرد در طول شب افراد ديگري را كه با او در يك رختخواب مي‌خوابند بيدار كرده و باعث ايجاد تغييرات خواب مي‌شود. لذا بهتر است كه كودك را با افراد ديگر در يك جا نخوابانيم . تنهايي خوابيدن بخش مهمي از يادگيري كسب استقلال ، بدون اضطراب و همراه با آرامش و اطمينان است. اين روند در رشد رواني به موقع او اهميت بسزايي دارد. نكته 5- خوابيدن كودك در بستر شما به جاي آن كه باعث آرامش و اطمينان او شود، براي او اضطراب و سردرگمي را به همراه مي آورد. اگر به كودك خود اجازه بدهيد تا ميان شما و همسرتان بخوابد احتمالاً به دليل اين كه خود را مسئول جدايي شما مي‌داند احساس قدرت زيادي خواهد كرد و همين موجب نگراني او هم مي‌شود؛ چون مي‌خواهد مطمئن شود كه شما او را تحت كنترل داريد و هرگاه كه صلاح باشد بي توجه به تمايل او اعمال سليقه مي‌كنيد. اگر شما نشان دهيد كه نمي‌توانيد به اين نحو عمل كنيد و او مي‌تواند هر طور كه بخواهد عمل كند ممكن است كه احساس تزلزل كند. نكته6- اگر كودك با يكي از والدين خود زندگي مي‌كند، يا يكي از والدين دور از خانه و در محل كار است و يا حتي در اتاق ديگر مي‌خوابد وجود اين وضعيت براي او اضطراب بيشتري را به همراه خواهد داشت. در اينجا بعضي والدين آسانترين راه را انتخاب مي‌كنند و او را به رختخواب خود مي آورند و يا يكي از آنها به رختخواب او مي‌رود. اما كودك باز هم اطمينان خاطر نخواهد يافت چرا كه احساس مي‌كند جاي يكي از آنها را گرفته است و يا خود را مسئول جدايي مي‌داند و همين امر او را دوباره نگران مي‌كند. ناراحتي اين كودكان بيشتر مربوط به زماني است كه در رختخواب والدينشان مي‌خوابيده‌اند. اكثر بچه‌ها مشكل جدي و مداومي براي تنهايي خوابيدن ندارند. اگر كودك شما از تنهايي خوابيدن خيلي مي‌ترسد و شما اجازه مي‌دهيد كنار شما بخوابد مشكل او را حل نكرده‌ايد. ترس او بايد دليل داشته باشد. شما وقتي به او كمك مي‌كنيد كه به همراه او بكوشيد تا علت ترس او را پيدا كنيد. اين كار به صبر ، درك و استقامت قابل ملاحظه شما نياز دارد. نكته 7 - اگر به خاطر تمايل خودتان او را به رختخواب خود مي آوريد بهتر است احساستان را دوباره ارزيابي كنيد. برخي از افراد كه تنها زندگي مي‌كنند (به دلايل متفاوت) از اين كه شبها كنار فرزندشان بخوابند كمتر احساس تنهايي و ترس كرده و راضي تر هستند و يا گاهي اوقات كه والدين از دست هم ناراحت هستند كودك را به رختخواب مي‌برند. اگر شما هم با اينگونه مسائل درگير هستيد بايد گفت كه به جاي كمك به كودكتان سعي داريد كه مشكل خود را حل كنيد. زماني كه چنين الگويي براي خواب وجود داشته باشد نه تنها كودك بلكه همه افراد خانواده از اين مسئله رنج مي‌برند. بايد مشكل و نياز خودتان را درك كنيد و با آن كنار بياييد و اگر اين مشكل به آساني حل نشود مي‌بايست از متخصصان كمك بگيريد. نكته 8- اگر كودك عادت كند هميشه با شما بخوابد او را در مهد كودك هم نمي‌توانيد تنها بگذاريد. اين عادت او در زندگي اجتماعي شما نيز تاثير مي‌گذارد و ديري نمي‌گذرد كه احساس مي‌كنيد نسبت به كودكتان عصبانيت روزافزون پيدا كرده‌ايد و زماني هم كه آن قدر بزرگ مي‌شود كه ديگر نتوانيد با او در يك رختخواب بخوابيد نمي‌توانيد قانعش سازيد كه به رختخواب خودش برود. البته آن روز زماني است كه مجبور هستيد حضور كودكتان را هر شب در اتاق خودتان تحمل كنيد. ممكن است شما يك يا دو اتاق خواب داشته باشيد و علاوه بر چند بچه ، پدر بزرگ و مادر بزرگ هم با شما زندگي كنند كه براي خودشان اتاق نياز دارند و يا ممكن است در خانه كسي باشيد كه آنها تنها يك اتاق دارند. اينها همه نمونه‌هايي از موقعيتهاي دشواري است كه البته براي آنها راه حل هم وجود دارد. مثلاً اگر كودك شما مجبور است در اتاق شما بخوابد به او يك رختخواب جداگانه بدهيد كه گوشه‌اي از اتاق را به خودش اختصاص دهد و سعي كنيد فضايي خصوص وسائل او ايجاد نماييد. اسباب بازي يا يك ملحفه مخصوص به جاي آن كه كنار كودك نوپا و يا خردسالتان بخوابيد تا خوابش ببرد بهتر است از يك عروسك نرم پارچه‌اي ، يك اسباب بازي و يا حتي پتوي مخصوص استفاده كنيد. اسباب بازي معمولاً كودك را سرگرم و متقاعد مي‌كند تا شب را به تنهايي سپري كند. اين كار باعث مي‌شود تا او احساس كند كه بر دنياي پيرامون خود تا حدودي كنترل دارد. چرا كه يك اسباب بازي و يا يك ملحفه را هر وقت كه او بخواهد مي‌تواند همراه داشته باشد و اين اسباب بازي هيچگاه او را ترك نمي‌كند. براى افزايش اعتماد به نفس فرزند خود، از راهكارهاى ذيل استفاده كنيد: 1. شكوفايى استعدادها: براى اين كار، ابتدا بايد استعدادهاى او را شناخت. برخى كودكان، هماهنگى بدنى قابل توجهى دارند و مى‏توانند به سرعت و به راحتى بدوند؛ بالا روند، و سه‏چرخه برانند. اين كودكان، زمينه رشد در رشته‏هاى ورزشى را بيشتر دارند؛ اما قادر به تنظيم صداى خود يا نقاشى نيستند و اين گونه كارها را به سختى انجام مى‏دهند. برخى ديگر، زمينه فعاليت‏هاى علمى و فنى مانند ساختن چيزى را دارند، و عده‏اى از كودكان، در مقايسه با سنشان، توانايى تكلم بالايى را دارا هستند. گروه اول، زمينه رشد در كارهاى فنى و صنعتى را دارند و گروه دوم، مهارت‏هاى مربوط به خواندن و نوشتن را به سرعت ياد مى‏گيرند. برخى كودكان به انجام فعاليت‏هاى هنرى مثل نقاشى علاقه ويژه نشان مى‏دهند. اين گونه كودكان، اگر اندامى غير متناسب داشته باشند، انجام ورزش‏هايى مثل دوچرخه‏سوارى، شوت كردن توپ يا شنا برايشان كار سخت و ناراحت كننده‏اى است. براى شناخت استعدادهاى فرزندتان، در رفتار او دقت، و به علاقه‏مندى‏هايش توجه كنيد. اگر علاقه‏مند است در آشپزخانه به شما كمك كند، استعداد آشپزى، و اگر به خياطى شما علاقه نشان مى‏دهد، استعداد خياطى دارد. اگر قوه تخيل قوى دارد مى‏توان رمان‏نويس خوبى شود. اگر قرآن را به خوبى تلاوت مى‏كند يا سرودى زيبا مى‏خواند مى‏تواند در همين زمينه‏ها رشد كند. پس از شناسايى استعدادهاى فرزند، با فراهم آوردن امكانات و ثبت نام در كلاس‏هاى مناسب، آن استعدادها را شكوفا سازيد. 2. اعطاى استقلال: اعطاى استقلال به فرزند در امور شخصى از همان سال‏هاى اول تولد (غذا خوردن، لباس و كفش در آوردن، لباس و كفش پوشيدن، استحمام و...)، در خريد وسايل شخصى (البته مناسب با سن)، در رفت و آمد به مدرسه و منزل نزديكان (با فرض ايمنى كودك)، در مراقبت از خود و حضور در اردوها، عامل مهمى در خودباورى او است. 3. اعطاى مسؤوليت: مسؤوليت‏هاى گوناگون متناسب با سن كودكان و نوجوانان (خريد نيازمندى‏هاى منزل، رزرو بليت، واريز وجوه آب و برق و تلفن و گاز، آشپزى، خياطى، شستن خودرو، تعمير وسايل منزل و...) اعتماد به نفس آنان را بالا مى‏برد. 4. اعطاى حق انتخاب: به فرزندتان به ويژه اگر نوجوان است، حق انتخاب بدهيد. انتخاب لباس، كفش، لوازم مدرسه، كلاس‏هاى فوق برنامه، خرج كردن پول توجيبى و... راهكار خوبى براى خودباورى او است. 5. تكريم شخصيت: براى گرامى‏داشت شخصيت فرزند خود، به او احترام بگذاريد. مشورت با فرزند و نظرخواهى از او در نشست‏هاى خانوادگى، گوش دادن به سخنانش، پاسخ دادن به پرسش‏هايش، پذيرش احساسات او و... نمونه‏هايى از احترام گذاشتن است. 6. تلقين به نفس: تلقين خودباورى به فرزند با جمله‏هايى چون «مى‏توانى، تو توانمندى، تو قدرت دارى، به فرزندم افتخار مى‏كنم، براى داشتن چنين فرزندى خدا را شكر مى‏كنم و...» به شدت در خودباورى او مؤثر خواهد بود؛ همان گونه كه جمله‏هاى تخريب كننده و يأس‏آور، اعتماد به نفس او را از بين مى‏برد. افزون بر تلقين‏هاى مثبت خود، به كودكتان (بالاتر از 8 سال) بياموزيد كه خودگويى‏هايى مثبت داشته باشد؛ يعنى با جمله‏هايى چون «من مى‏توانم اين كار را انجام دهم، من وضعيت خوبى در... دارم و...» توانمندى را به خود تلقين كند.