کاریر محترم : ضمن تبریک ماه مبارک رمضان: از حسن اعتمادتان به مشاوره راسخون، تشكر مي‌كنيم. حرام دانستن هديه به كارگزاران حكومت‏ رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله پیرامون هدیه می فرمایند: الهَدِيَّةُ على ثَلاثَةِ أوجُهٍ: هَدِيَّةُ مُكافاةٍ، وهَدِيَّةُ مُصانَعَةٍ، وهَدِيَّةٌ للّهِ عز و جل. هديه بر سه گونه است: هديه جبرانى، هديه رشوه‏اى [و تملّق‏آميز]، و هديه به خاطر خداوند عز و جل. (كافي ج 5 ص 141 ح 1 ) آن حضرت هدیه به کارگزاران حکومت را خیانت به حکومت دانسته می فرمودند: هَدايا العُمّالِ غُلولٌ. هدايايى كه به كارگزارانْ پيشكش مى‏شود، خيانت است. (كنز العمال ج 6 ص 111 ح 15067) پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله قبح این عمل را آنچنان فراوان می داند که آن را حرام بر می شمرد: هَدايا العُمّالِ حَرامٌ كُلُّها. هدايايى كه به كارگزاران داده مى‏شود، همگى حرام است. (كنز العمال ج 6 ص 112 ح 15068) ابو حميد ساعدى می گوید پيامبر صلى اللّه عليه و آله مردى از بنى اسد به نام ابن اتْبيّه را مأمور جمع‏آورى زكات كرد. چون اموال زكات را آورد، گفت: اين براى شماست‏ و اين هم به خود من، هديه شده است. پيامبر صلى اللّه عليه و آله بر منبر ايستاد ... و پس از حمد و ثناى خداوند، فرمود: ما بالُ العامِلِ نَبعَثُهُ، فَيأتي فَيقولُ: هذا لَكَ و هذا لِي؟! فهَلّا جَلَسَ في بَيتِ أبِيهِ وامِّهِ فيَنظُرَ أيُهدى لَهُ أم لا؟ والّذي نَفسي بِيَدِهِ لا يَأتي بشي‏ءٍ إلّا جاءَ بهِ يَومَ القِيامَةِ يَحمِلُهُ على رَقَبَتِهِ " چه شده است كه كارگزار را مى‏فرستيم و وقتى مى‏آيد، مى‏گويد: اين، از آنِ توست و اين، از آنِ من؟! چرا در خانه پدر و مادرش نمى‏نشيند تا ببيند آيا باز هم براى او هديه مى‏آورند يا نه؟! سوگند به آن كه جان من در دست اوست، [آن كارگزار] هيچ چيز بر نمى ‏دارد، مگر اين كه روز قيامت، آن را بر دوش خود خواهد كشيد . (صحيح البخاري ج 6 ص 2624 ح 6753) پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله هدیه به حاکم و کارگزار را از مصادیق رشوه دانسته به امام على عليه السلام می گفتند: ياعليُّ، إنَّ القَومَ سَيُفْتَنونَ بأموالِهِم، ويَمُنُّونَ بدِينِهِم على ربِّهِم، ويَتَمَنَّونَ رَحمَتَهُ، ويَأمَنُونَ سَطوَتَهُ، ويَستَحِلُّونَ حَرامَهُ بالشُّبُهاتِ الكاذِبَةِ، والأهواءِ السّاهِيَةِ، فيَستَحِلُّونَ الخَمرَ بالنَّبيذِ، والسُّحتَ بالهَدِيَّةِ، والرِّبا بالبَيعِ. اى على! به زودى، مسلمانان به اموالشان آزمايش مى‏شوند و به خاطر ديندارى‏ شان، بر خدا منّت مى‏نهند و آرزوى رحمت او را مى‏كنند و از خشم او آسوده‏خاطر مى‏شوند و با شبه هاى دروغين و هوس‏هاى غفلت‏ زا، حرام او را حلال مى‏شمارند. پس شراب را به نام نبيذ، و رشوه را به نام هديه و ربا را به نام خريد و فروش، حلال مى‏كنند. (نهج البلاغة خطبة 156) --------------------------------------------------------------------- رشوه خواری یـکـی دیـگر از نمودهای فساد اداری وجود (رشوه) و (رشوه خواری) در بدنه نظام است که بیشتر در میان نیروهای میانی و کارمندان حکومت رواج پیدا می کند. نفس رشوه و رشوه خواری امری بسیار مذموم و در بیانات معصومین از آن به شدت مذمّت شده است. رسول خدا (ع) می فرماید: (لَعَنَ اللّهُ الرّاشی وَالْمُرْتَشی وَ... الَّذی یَمْشی بَیْنَهُما) " 25 ". خدا رشوه دهنده، رشوه گیرنده و واسطه میان آن ها را لعنت کند. و در بیان دیگر می فرماید: (لا یَشُمُّ صاحِبُ الرِّشْوَةِ ریحَ الْجَنَّةِ) " 26 ". کسی که اهل رشوه باشد رائحه دل انگیز بهشت را استشمام نخواهد کرد. کارگزاران و کارمندانی که تقوای دینی لازم را ندارند، تحت عنوان (هدیه) آن را مباح نموده و رواج می دهند، در حالی که عنوان هدیه دادن به رشوه، آن را مباح و مجاز نمی کند. لذا پرداختن و اخـذ هـدیـه بـه کـسـانـی کـه اداره کـنـنـده حـکـومـت و نـظـام اسـلامـی انـد، در زبـان رسول خدا (ع) خیانت و عملی حرام بیان شده است: (هَدِیَّةُ الاَْمَراءِ غُلُولٌ) " 27 ". هدیه کارگزاران رشوه و خیانت است. (هَدایَا الْعُمّالِ حَرامٌ کُلُّها) " 28 ". هدیه به اداره کنندگان حکومت کُلاّ حرام است. در سـیـره حـکـومـتـی پـیـامبر می بینیم که یکی از کارگزاران حکومت او، هنگامی که از مأموریتی بـرگـشـت. امـوالی را کـه جـمـع آوری کـرده بـود، خـدمـت پـیـامـبـر (ص) آورد و گـفـت: یـا رسـول الله بـخـشـی از ایـن امـوال از خـودم مـی بـاشـد و بـه مـن هـدیـه نـمـوده انـد. رسول خدا ناراحت شده، فرمود: اگـر در خـانـه پـدر و مـادرت بـودی بـاز هـم به تو هدیه می دادند...؟ به خدا قسم هیچ کس از امـکـانـات عـمـومـی بـخـشـی را بـه خـودش اخـتـصـاص نـمـی دهـد مـگـر در قـیـامـت دچـار وِزر و وبال آن است. " 29 ". علی (ع) به نقل از پیامبر اکرم (ص) می فرماید: مردم در آینده... با تغییر اسم، حرام ها را حلال می کنند، حرام خواری (رشوه) را با نام (هدیه) و ربا را با نام معامله، حلال می کنند. " 30 ". در نـهـج البـلاغـه، نـحـوه بـرخورد امام (ع) را با فردی فریب کار که قصد داشته تحت عنوان هدیه، رشوه ای به آن حضرت بدهد چنین می خوانیم: ... کسی نیمه شبی، ظرفی سرپوشیده پُر از حلوای خوش طعم و لذیذ، به درب خانه ما آورد،... ایـن حـلوا مـعجونی بود که من از [حقیقت و باطن] آن متنفر شدم: گویا آن را با آب دهان مار یا اسـتـفـراغـش خـمـیر کرده بودند؛ به او گفتم: این هدیه است، زکات است یا صدقه؟ که این دو (صـدقـه و زکات) بر ما حرام است؟ گفت: نه زکات است نه صدقه، بلکه هدیه است. به او گفتم: داغت به دل مادرت بیفتد؛ آیا از طریق دین خدا وارد شده ای که مرا بفریبی؟ آیا مَشاعرت از کـار افـتـاده، دیـوانه وار هذیان می گویی؟ به خدا سوگند اگر اقالیم هفتگانه را به من دهند که با گرفتن پوست جو از دهان مورچه ای خدا را نافرمانی کنم، چنین نمی کنم. بـه خـدا قـسـم اگـر بـر روی تـیـغ هـای گـزنـده بـیـابـان هـا... مـرا در غـُل و زنـجـیر بسته و به این سو و آن سو کشانند، نزد من بسی دوست داشتنی تر است ازاینکه وقـتـی بـه مـلاقـات خـدا و رسـولش مـی روم، نـسبت به بنده ای دچار بی عدالتی شده باشم! " 31 ". بـنـابـرایـن شـایـسـتـه نـیـسـت کـه والی و کـارگـزار حـکـومـت اهـل ارتشاء بوده وحقوق افرادی را پایمال نماید؛ چه اینکه فساد ناشی از رشوه خواری اساس اعتماد به نظام را به هم ریخته و موجب اضمحلال و هلاکت امت ها می گردد: (اِنّما اَهْلَکَ مَنْ کانَ قَبلَکُمْ اَنَّهُمْ مَنَعُوا النّاسَ الْحَقَّ فَاشْتَرَوْهُ) " 32 ". بـه درسـتـی که هلاکت و فساد افراد قبل از شما در این بود که از پرداخت حقوق مردم، خودداری می کردند و مردم به ناچار با رشوه دادن به حقوقشان می رسیدند. بـرخـورد عـمـلی عـلی (ع) با خیانت کاران و رشوه خواران نشان می دهد این امر فسادآور چقدر نزد مولا ناراحت کننده و چه مقدار به این مطلب حساس بوده است. بـه عـلی (ع) خـبـر رسـیـد کـه (ابـن هـَرْمَة) که از جانب (رفاعة بن شداد) مأمور نظارت بر بازار اهواز بوده است، خیانت نموده و از بازاریان رشوه و باج گرفته است. مـولی بـه (رفـاعه) نوشت، (ابن هرمَة) را از کارش برکنار و به اطلاع مردم (بازاریان) برسان، او را زندان و اعلام کن هر کس ‍ شکایتی دارد، بیاید و ضمناً برکناری او را به تمامی کـارگـزارانـت اعـلام کـن. سـعـی کـن در برابر کاری که از تو خواسته ام دچار غفلت و سُستی نـشـوی کـه دچـار هـلاکـت شـده و بـه بـدتـریـن شـکـلی تـو را نـیـز عزل می کنم... در هر جمعه او را از زندان بیرون بیاور، اولاً سی و پنج تازیانه به او بزن، ثـانـیـاً اعـلام کـن هـر کـس نسبت به او شکایت دارد با شاهد بیاید و بعد از اثبات حق شاکی، از امـوال (ابن هَرْمَة) حق او را بده و مجدداً با خواری و ذلت او را به زندان آورده و پاهای او را در غـُل و زنـجـیـر کـن و فـقط هنگام نماز او را باز کن... شب ها که زندانیان را برای هواخوری به داخـل صـحـن و حـیـاط مـی آوری او را نیاور.... بعد از یک ماه اگر طاقت داشت سی و پنج ضربه تـازیـانه دیگر به او بزن. ضمناً وضعیت بازار و اینکه به جای (ابن هَرمة) خائن چه کسی را قرار داده ای را برای من نوشته و حقوق این خائن را قطع کن. "