کاریر محترم : از حسن اعتمادتان به مشاوره راسخون، تشکر می‌کنیم حکم رقص و ورزش همراه با موزیک مشهور فقها، رقص زن را فقط برای شوهرش جایز می دانند بنابراین در جایی که دیگران هستند رقص جایز نیست و نیز رقص زنان در مجالس زنانه و رقص مردان در مجالس مردانه جایز نیست. رقص ایروبیک تعریف رقص رقص حرکات موزونی است که به منظور لهو و لعب انجام می شود.[۱] و هم چنین برخی گفته اند: هر عملی که عرفاً بدان رقص بگویند. حرمت رقص در احادیث درباره « حرمت رقص» ممکن است به دو گونه احادیث استناد گردد: 1- دسته ای از آنها به صورت عام، مربوط به نهی از هرگونه لهو و لعب و لغو است، که رقص هم از مصادیق آنها به شمار می رود، مانند حدیث امام صادق(ع) که فرمود: «زمانی که آدم(ع) از دنیا رفت، ابلیس و قابیل زبان به شماتت او گشودند و (در مرگ او شادمانی کرده) و به ساز و آواز پرداختند، پس هر کس که روی زمین به این گونه، لذت جوید به آن دو اقتدا کرده است.»[۲] و یا حدیثی که از امیر المؤمنین علی(ع) نقل شده است که فرمود: «عاقل نیست کسی که در پی لعب باشد و دائم با لهو و طرب خو د را مشغول سازد».[۳] 2- دسته ای از روایات که صریحاً از رقص نهی کرده اند؛ به عنوان نمونه به دو مورد اشاره می کنیم. الف. از امام صادق (ع) نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: «نهی می کنم شما را از رقص و مزمار و بربط و طبل».[۴] ب. از رسول خدا نیز نقل شده که نهی کرد از ضرب و رقص و هر گونه لهو و لعب، و از حاضر شدن در چنین مجالسی و استماع آن… .[۵] البته بحث از اعتبار سند و تبیین مفاد و دلالت این روایات، هریک بحث کارشناسی و فقهی مخصوص به خود را می طلبد که در جای خود باید طرح گردد.[۶] مجالس لهو و لعب: منظور مجالسی است که برای عیاشی، هوسرانی، رقص و پایکوبی تشکیل می شود و در عرف مقدسین از مجالس گناه محسوب می گردد رقص زن برای زن مسلماً رقص زن برای مردان حرام است،[۷] اما دربارۀ رقص زن برای زنان در میهمانی ها یا عروسی هایی که در آن مردان نمی توانند رفت و آمد کنند، نظر مراجع معظم تقلید به این شرح است: آیات عظام بهجت، فاضل، نورى، وحید خراسانی و سیستانى: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[۸] آیات عظام تبریزى، خامنه‏اى، امام خمینى: اگر باعث تحریک شهوت یا ارتکاب گناه و یا ترتب مفسده نشود، اشکال ندارد (ولى براى مؤمن سزاوار آن است که از لهو اجتناب نماید).[۹] آیت الله صافى، آیت الله مکارم: رقص زن براى زن حرام است.[۱۰] رقص در میان جمع محرم ها چه حکمی دارد؟ جواب: مشهور فقها، رقص زن را فقط برای شوهرش جایز می دانند بنابراین در جایی که دیگران هستند رقص جایز نیست و نیز رقص زنان در مجالس زنانه و رقص مردان در مجالس مردانه جایز نیست. (استفتائات امام (ره) ج2 س35 ـ استفتائات آیت الله مکارم ج1 س534) رقصیدن عروس و داماد و دادن پول شاد باش به آنان نظر برخی از مراجع تقلید درباره پولی که هنگام رقصیدن عروس و داماد، مهمانان به عنوان شاد باش، به صورت نقدی به آنها می دهند، این گونه است: دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): اگر در مقابل رقص حرام باشد، دریافت آن جایز نیست. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): هدیه است و فی نفسه اشکال ندارد. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): دادن و گرفتن این پول ها جایز نیست و هم چنین توجه داشته باشید تنها رقص زن براى شوهرش جایز است، و بقیّه اشکال دارد. البتّه منظور رقص لهوى است، نه هرگونه حرکات منظّم و موزون. حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته): این پول نوعی هدیه به عروس و داماد است. خود پول حلال است و گرفتن آن بلامانع است. رقصیدن داماد در مجلس زنان چه حکمى دارد؟ آیات عظام وحید، بهجت، سیستانى، فاضل، نورى: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. رقص ایروبیک حرکات ورزشی به همراه موزیک برای تبیین بهتر مسئله لازم است به عنوان مقدمه اصطلاحات «طرب»، «لهو» و «مجالس لهو و لعب» که از شاخصه های موسیقی حرام هستند روشن گردد: 1- طرب: به حالت سبک عقلی گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در روان و نفس آدمی پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند این امر تنها به حالت شادی اختصاص ندارد بلکه ممکن است از آهنگ های غم و حزن آور نیز به دست آید.[۱۱] 2- لهو: مقصود (فقها) از واژۀ لهو سازگاری و همنوائی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است؛ یعنی ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد، ولی از نغمه هایی باشد که در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد.[۱۲] 3- مجالس لهو و لعب: منظور مجالسی است که برای عیاشی، هوسرانی، رقص و پایکوبی تشکیل می شود و در عرف مقدسین از مجالس گناه محسوب می گردد.[۱۳] با توجه به این مقدمه کوتاه به دیدگاه برخی از مراجع تقلید پیرامون استماع موسیقی اشاره می گردد: اکثر فقها نوعی از موسیقی را که «لهوی» باشد حرام می دانند نه همۀ انواع موسیقی را و بعضی استماع موسیقی مطرب را نیز حرام می دانند.[۱۴] حضرات آیات عظام امام (ره)، خامنه ای، سیستانی، فاضل لنکرانی (ره) و مکارم شیرازی، می فرمایند: گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد جایز نیست. [و] ملاک در حرمت شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست بلکه ملاک مطرب بودن یا نبودن آن است.[۱۵] گلپایگانی: شنیدن موسیقی و یا نواختن آن مطلقاً [چه لهوی و مطرب باشد یا نباشد] حرام است.[۱۶] صافی گلپایگانی: آن چه عرف مردم موسیقی می دانند. استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن [مطلقا] حرام است.[۱۷] در باره حرکات ورزشی و رقص باید گفت، اگر این حرکات ورزشی مصداق رقص محسوب گردند حکم رقص را دارند و حرمت موسیقی جدای از حرمت رقص است و رقص حکم خاص خود را داراست نوری همدانی: گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[۱۸] وحیدخراسانی: گوش دادن به هر آهنگ لهوی که مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست.[۱۹] بهجت: استعمال [نوازندگی با] آلات مختص به لهو در غیر لهو بنابر احتیاط واجب جایز نیست و استعمال آنها در لهو مطلقاً حرام است و موسیقی مطرب استماع آن هم حرام است.[۲۰] تبریزی: موسیقی مناسب مجالس خوش گذرانی موسیقی لهوی است و نواختن و گوش دادن به آن حرام است.[۲۱] بنابراین به اتفاق همۀ مراجع اگر موسیقی از نوع حرام آن باشد[۲۲]، تحریک یا عدم آن، غمگین یا شاد بودن آن مرکز پخش آن نیز هر کجا باشد و … هیچ اثری در حرام بودن آن ندارد.[۲۳] بر این اساس هر چند ورزش فی نفسه اشکال ندارد، اما گوش دادن به موسیقی حرام در همین ورزش ها هم جایز نیست هر چند هدف از ورزش تندرستی و امثال آن باشد. اما در بارۀ حرکات ورزشی و رقص باید گفت، اگر این حرکات ورزشی مصداق رقص محسوب گردند حکم رقص را دارند و حرمت موسیقی جدای از حرمت رقص است و رقص حکم خاص خود را داراست. براین اساس، اگر در جایی رقص صدق کند، حکم آن از دیدگاه مراجع عظام تقلید به شرح زیر است: امام خمینی (ره): بنابر احتیاط واجب رقصیدن خانم ها در هر کجا اعم از مجلس عقد و عروسی و یا مولودی ها جایز نیست مگر رقصیدن زن برای همسر خود.[۲۴] حضرت آیت الله گلپایگانی: فقط رقصیدن زن برای شوهرش جایز است و در غیر این مورد حرام است.[۲۵] حضرت آیت الله اراکی: رقص اشکال دارد.[۲۶] حضرت آیت الله بهجت: رقص مطلقاً اشکال دارد.[۲۷] رقص ایروبیک حضرت آیت الله صافی گلپایگانی: فقط رقص زن برای شوهرش جایز است و در غیر این صورت حرام است.[۲۸] حضرت آیت الله وحید خراسانی: رقصیدن مطلقاً ـ با قطع نظر از ترتب هر گونه خلاف شرع و عنوان محرم دیگری ـ بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[۲۹] حضرت آیت الله سیستانی: به احتیاط واجب جایز نیست به جز رقص زن و شوهر در جایی که دیگری نباشد.[۳۰] حضرت آیت الله مکارم: تنها رقص زن برای شوهرش جایز است و بقیه اشکال دارد.[۳۱] مقام معظم رهبری: اصل رقصیدن اشکال ندارد مگر این که مستلزم فعل حرامی باشد. [مانند تحریک شهوت حرام، استماع موسیقی و ...] و در این مسئله فرقی بین انواع رقص ها نیست.[۳۲] ایشان می فرمایند: به طور کلی اگر رقص به گونه ای باشد که منجر به تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد، حرام است.[۳۳] اگر رقص زن برای شوهرش یا بر عکس، همراه ارتکاب حرامی نباشد، اشکال ندارد.[۳۴] هم چنین پاسخ مراجع عظام به این سؤال که آیا زن یا مرد می تواند به تنهائی و به دور از چشم دیگران (حتی از نگاه همسر خود) برای ورزش بدن برقصد؟ به این شرح است: آیات عظام امام، تبریزی، خامنه ای و سیستانی: اشکال ندارد ولی سزاوار است مؤمن از لهو اجتناب کند.[۳۵] آیات عظام بهجت، فاضل، نوری و وحید: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[۳۶] آیات عظام صافی و مکارم: حرام است.[۳۷] نتیجه این که اگر عنوان رقص[۳۸] یا استماع موسیقی حرام بر حرکات ورزشی صدق کند اشکال دارد و الا اشکالی ندارد و در این گونه امور لازم است هر مکلفی به مرجع تقلید خود رجوع نماید. پی نوشت ها : [1]. حسینی، سید مجتبی، پرسشها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص ۸۴٫ [۲]. وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) لَمَّا مَاتَ آدَمُ شَمِتَ بِهِ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ فَاجْتَمَعَا فِی الْأَرْضِ فَجَعَلَ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ الْمَعَازِفَ وَ الْمَلَاهِیَ شَمَاتَةً بِآدَمَ (ع) فَکُلُّ مَا کَانَ فِی الْأَرْضِ مِنْ هَذَا الضَّرْبِ الَّذِی یَتَلَذَّذُ بِهِ النَّاسُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنْ ذَلِکَ، حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج ۱۷، ص ۳۱۴، ابواب ما یکسب به ،باب، ۱۰۰، تحریم استعمال الملاهی بجمیع اصنافها و بیعها و شرائها. [۳]. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۲۲۰٫ [۴]. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَنْهَاکُمْ عَنِ الزَّفْنِ وَ الْمِزْمَارِ وَ عَنِ الْکُوبَاتِ وَ الْکَبَرَاتِ، الکافی، ج ۶، ص ۴۳۲، باب الغناء …؛ وسائل‏الشیعة، ج ۱۷، ص ۳۱۳٫ [۵]. مستدرک الوسایل، ج ۱۳، ص ۲۱۸، مؤسسۀ آل البیت، به نقل از عوالی اللئالی، ج ۱، ص ۲۶۲٫ [۶]. نک: غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج‏۱، ص ۱۲۴٫ [۷]. غیر از شوهر [۸]. آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۱۷۳۶؛ آیت الله سیستانى sistani.org ،رقص، ش ۳؛ آیت الله نورى، استفتاءات، ج ۲، س ۵۷۴؛ آیت الله بهجت، توضیح المسائل، م ۱٫ [۹]. آیت الله تبریزى، استفتاءات، س ۱۰۴۲؛ آیت الله خامنه‏اى، اجوبه، س ۱۱۶۸ دفتر: امام خمینى. [۱۰]. آیت الله مکارم، استفتاءات، ج ۱، س ۵۳۷؛ آیت الله صافى، جامع‏ الاحکام، ج ۲، س ۱۵۸۰، به نقل از نرم افزار پرسمان. [۱۱]. حسینی، سید مجتبی پرسش ها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص ۴۰٫ [۱۲]. همان، ص ۴۱٫ [۱۳]. همان، ص ۴۲٫ [۱۴] . توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۸۱۳ – ۹۱۳؛ مسائل جدید، ج ۱، ص ۴۷ به بعد. [۱۵]. معصومی، سید مسعود، احکام روابط زن و مرد، ص ۲۲۷٫ [۱۶]. همان، ص ۲۲۸٫ [۱۷]. محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ص ۵۴٫ [۱۸]. حسینی، سید مجتبی، پرسش های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص ۴۳٫ [۱۹]. همان. [۲۰]. رساله توضیح المسائل، مسائل متفرقه، ص ۳، م ۲۰٫ [۲۱]. معصومی، سید مسعود ، احکام روابط زن و مرد، ص ۲۲۸٫ [۲۲]. البته همان گونه که بیان گردید برخی از مراجع همه انواع موسیقی را حرام می دانند. [۲۳]. رجوع شود به احکام روابط زن و مرد و احکام موسیقی. [۲۴]. محمودی، سید محسن، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ص ۲۰۳٫ [۲۵]. همان. [۲۶]. همان. [۲۷]. همان، ص ۲۰۴٫ [۲۸]. همان. [۲۹]. همان. [۳۰]. همان. [۳۱]. همان. [۳۲]. نک: معصومی، سید مسعود، احکام روابط بین زن و مرد، ص ۲۱۹٫ [۳۳]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏۲، ص ۹۷۰٫ [۳۴]. همان. [۳۵]. حسینی، سید مجتبی، پرسش ها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، ص ۸۴٫ [۳۶]. همان. [۳۷].همان. [۳۸]. یا رقص حرام طبق بعضی از مبانی.