پرسش :
آيا حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و امام علي(علیه السلام) در اذان واقامه نماز خود بر رسالت و ولايت خود شهادت میدادند؟
پاسخ :
اذان در لغت به معناي اعلام است و در شريعت اسلام منظور از «اذان» كلمات مخصوصي است كه قبل از نماز واجب يوميه گفته ميشود. اقامه در لغت به معناي بر پا داشتن است و در شرع مقدس اسلام، كلماتي است كه بعد از اذان و قبل از هر نماز واجب يوميه گفته ميشود. شايد از آن جهت كه نمازگزار با گفتن «اقامه» خود را براي نيت نماز آماده ميكند و با كسي حرف نميزند و نماز را برپا مينمايد، «اقامه» ناميده شده است.
مرحوم مجلسي در مورد تشريع اذان ميگويد «بدان كه همة شيعه اجماع دارند بر اين مطلب كه اذان از طريق وحي بر پيامبر رسيده است.»[1] رواياتي هم از ائمه اطهار ـ عليهالسلام ـ موجود است كه اين مطلب را ثابت ميكنند. در حديث صحيحي از امام محمد باقر ـ عليهالسلام ـ نقل شده است كه فرمودند «وقتي پيامبر(ص) به معراج رفت و به «بيت المعمور» رسيد وقت نماز شد، جبرئيل اذان و اقامه گفت و پيامبر(ص) به نماز ايستادند» در ادامه اين حديث امام باقر عليهالسلام ـ پس از بيان كيفيت اذان و اقامه فرموده: «پس پيامبر(ص) در زمين دستور داد كه بلال اذانگو باشد او نيز تا هنگام وفات پيامبر اذان ميگفت».[2]
بر اساس روايات متعدد مجموع جملات اذان و اقامه كه بر پيامبر نازل شده است و پيامبر(ص) آنها را در اذان ميگفتند، سي و پنج جمله (18 جمله اذان و 17 جمله اقامه) است.[3] يكي از اين جملات كه شيعه و سني هيچ اختلافي در آن ندارند جمله «اشهد اَنَّ محمداً رسولُ اللهِ» است. پس معلوم ميشود كه پيامبر(ص) هم اين جمله را ذكر ميفرمودند. و به رسالت خود شهادت ميدادند و مردم نيز از آن حضرت ميآموختند.
اما آيا علي ـ عليهالسلام ـ هم به ولايت خود شهادت ميداد يا نه؟ بايد اين نكته را بدانيم كه شهادت بر ولايت علي ـ عليهالسلام ـ (اشهد انَّ عليا ولي الله) جزء اذان و اقامه نيست و در اذاني كه بر پيامبر نازل شده موجود نميباشد. ولي به استناد برخی روايات و تاييد عملکرد شاخص ترين اصحاب از جمله ابوذر و سلمان از سوی پيامبر(ص) گفتن آن در اذان و اقامه مطلوب است. شيخ عبدالله مراغي مصري از علماي محقق اهل سنت روايت ميكند كه: پس از واقعه غدير خم سلمان فارسي در اذان و اقامه بعد از شهادت به توحيد و رسالت، به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ نيز شهادت ميداد، يكي از اصحاب به محضر رسول خدا رسيد و عرض كرد: «يا رسول الله: امروز موضوعي را شنيدم كه قبلاً نشنيده بودم و آن هم شهادت سلمان به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ در اذان و اقامه است» پيامبر(ص) فرمودند «سمعتم خيراً» چيز خوبي شنيدهايد.[4]
در مورد ابوذر هم نقل شده كه به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ در اذان و اقامه شهادت ميداد كه پيامبر در جواب سوال بعضي از صحابه عمل ابوذر را صحيح دانستند.[5]
براين اساس علمای شيعه اين جمله را جزء اذان و اقامه ندانسته ولي گفتن آن را در اذان به قصد رجاء استحباب، جايز ميدانند.[6] سيد باقر شيرازي شهادت بر ولايت حضرت علي ـ عليهالسلام ـ را روح اذان و مکمل آن دانسته است[7]سيد محسن حکيم نيز شهادت بر ولايت امام علی(ع) را از جمله شعارهاي ايمان و علامت تشيع میداند.[8]
از مجموع مطالب گذشته نتيجه مي گيريم كه:
1. اذان و اقامه، از طريق وحي در مکه به پيامبر اسلام(ص) ابلاغ شده است.
2. اولين «موذن» در آسمان در ميان فرشتگان «جبرئيل» و در زمين از ميان انسانها «بلال حبشي» بوده است.
3. پيامبر(ص)نيز در اذان و اقامه نماز خود به رسالت خود شهادت میدادند.
4. شهادت بر ولايت علي ـ عليهالسلام ـ جزء اذان و اقامه نيست و گفتن آن به نيت جزء اذان و اقامه جايز نيست ولي به قصد رجاء اشكالي ندارد بلكه بسيار مطلوب و پسنديده و از اركان ايمان و علامت تشيّع است.
5. چون اين شهادت جزء اذان و اقامه نبوده بطور يقين امير مومنان علي ـ عليهالسلام ـ هم در اذان و اقامه اين شهادت را نميگفتند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اذان شعار اسلام،،نویسنده محمد اسماعيل نوري.
2. اهميت اذان و اقامه، ،نویسنده محمد محمدي اشتهاردي.
پی نوشتها:
[1] . مجلسي، روضة المتقين، انتشارات بنياد، فرهنگ اسلامي، ج2، ص 213.
[2] . عاملي، حر، وسائل الشيعه، قم، انتشارات موسسه آل البيت الاحياء، التراث، ج 5، ص 369.
[3] . وسائل، همان، ج 5،ص 413، حديث 6، 14، 9، 1.
[4] . عبدالحليم الغزّي، الشهادة الثالثه المقدسة، انتشارات هيئت قمر بني هاشم، ص 323.
[5] . همان.
[6] . امام خميني، آداب الصلوة، ص 140.
[7] . نجفي، محمد حسن، مجمع الرسائل، چاپ مشهد، ص 226.
[8] . حكيم، سيد محسن، مستمسك عروة الوثقي، انتشارات اسماعيليان، ج 5، ص 545.
منبع: اندیشه قم
اذان در لغت به معناي اعلام است و در شريعت اسلام منظور از «اذان» كلمات مخصوصي است كه قبل از نماز واجب يوميه گفته ميشود. اقامه در لغت به معناي بر پا داشتن است و در شرع مقدس اسلام، كلماتي است كه بعد از اذان و قبل از هر نماز واجب يوميه گفته ميشود. شايد از آن جهت كه نمازگزار با گفتن «اقامه» خود را براي نيت نماز آماده ميكند و با كسي حرف نميزند و نماز را برپا مينمايد، «اقامه» ناميده شده است.
مرحوم مجلسي در مورد تشريع اذان ميگويد «بدان كه همة شيعه اجماع دارند بر اين مطلب كه اذان از طريق وحي بر پيامبر رسيده است.»[1] رواياتي هم از ائمه اطهار ـ عليهالسلام ـ موجود است كه اين مطلب را ثابت ميكنند. در حديث صحيحي از امام محمد باقر ـ عليهالسلام ـ نقل شده است كه فرمودند «وقتي پيامبر(ص) به معراج رفت و به «بيت المعمور» رسيد وقت نماز شد، جبرئيل اذان و اقامه گفت و پيامبر(ص) به نماز ايستادند» در ادامه اين حديث امام باقر عليهالسلام ـ پس از بيان كيفيت اذان و اقامه فرموده: «پس پيامبر(ص) در زمين دستور داد كه بلال اذانگو باشد او نيز تا هنگام وفات پيامبر اذان ميگفت».[2]
بر اساس روايات متعدد مجموع جملات اذان و اقامه كه بر پيامبر نازل شده است و پيامبر(ص) آنها را در اذان ميگفتند، سي و پنج جمله (18 جمله اذان و 17 جمله اقامه) است.[3] يكي از اين جملات كه شيعه و سني هيچ اختلافي در آن ندارند جمله «اشهد اَنَّ محمداً رسولُ اللهِ» است. پس معلوم ميشود كه پيامبر(ص) هم اين جمله را ذكر ميفرمودند. و به رسالت خود شهادت ميدادند و مردم نيز از آن حضرت ميآموختند.
اما آيا علي ـ عليهالسلام ـ هم به ولايت خود شهادت ميداد يا نه؟ بايد اين نكته را بدانيم كه شهادت بر ولايت علي ـ عليهالسلام ـ (اشهد انَّ عليا ولي الله) جزء اذان و اقامه نيست و در اذاني كه بر پيامبر نازل شده موجود نميباشد. ولي به استناد برخی روايات و تاييد عملکرد شاخص ترين اصحاب از جمله ابوذر و سلمان از سوی پيامبر(ص) گفتن آن در اذان و اقامه مطلوب است. شيخ عبدالله مراغي مصري از علماي محقق اهل سنت روايت ميكند كه: پس از واقعه غدير خم سلمان فارسي در اذان و اقامه بعد از شهادت به توحيد و رسالت، به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ نيز شهادت ميداد، يكي از اصحاب به محضر رسول خدا رسيد و عرض كرد: «يا رسول الله: امروز موضوعي را شنيدم كه قبلاً نشنيده بودم و آن هم شهادت سلمان به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ در اذان و اقامه است» پيامبر(ص) فرمودند «سمعتم خيراً» چيز خوبي شنيدهايد.[4]
در مورد ابوذر هم نقل شده كه به ولايت علي ـ عليهالسلام ـ در اذان و اقامه شهادت ميداد كه پيامبر در جواب سوال بعضي از صحابه عمل ابوذر را صحيح دانستند.[5]
براين اساس علمای شيعه اين جمله را جزء اذان و اقامه ندانسته ولي گفتن آن را در اذان به قصد رجاء استحباب، جايز ميدانند.[6] سيد باقر شيرازي شهادت بر ولايت حضرت علي ـ عليهالسلام ـ را روح اذان و مکمل آن دانسته است[7]سيد محسن حکيم نيز شهادت بر ولايت امام علی(ع) را از جمله شعارهاي ايمان و علامت تشيع میداند.[8]
از مجموع مطالب گذشته نتيجه مي گيريم كه:
1. اذان و اقامه، از طريق وحي در مکه به پيامبر اسلام(ص) ابلاغ شده است.
2. اولين «موذن» در آسمان در ميان فرشتگان «جبرئيل» و در زمين از ميان انسانها «بلال حبشي» بوده است.
3. پيامبر(ص)نيز در اذان و اقامه نماز خود به رسالت خود شهادت میدادند.
4. شهادت بر ولايت علي ـ عليهالسلام ـ جزء اذان و اقامه نيست و گفتن آن به نيت جزء اذان و اقامه جايز نيست ولي به قصد رجاء اشكالي ندارد بلكه بسيار مطلوب و پسنديده و از اركان ايمان و علامت تشيّع است.
5. چون اين شهادت جزء اذان و اقامه نبوده بطور يقين امير مومنان علي ـ عليهالسلام ـ هم در اذان و اقامه اين شهادت را نميگفتند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اذان شعار اسلام،،نویسنده محمد اسماعيل نوري.
2. اهميت اذان و اقامه، ،نویسنده محمد محمدي اشتهاردي.
پی نوشتها:
[1] . مجلسي، روضة المتقين، انتشارات بنياد، فرهنگ اسلامي، ج2، ص 213.
[2] . عاملي، حر، وسائل الشيعه، قم، انتشارات موسسه آل البيت الاحياء، التراث، ج 5، ص 369.
[3] . وسائل، همان، ج 5،ص 413، حديث 6، 14، 9، 1.
[4] . عبدالحليم الغزّي، الشهادة الثالثه المقدسة، انتشارات هيئت قمر بني هاشم، ص 323.
[5] . همان.
[6] . امام خميني، آداب الصلوة، ص 140.
[7] . نجفي، محمد حسن، مجمع الرسائل، چاپ مشهد، ص 226.
[8] . حكيم، سيد محسن، مستمسك عروة الوثقي، انتشارات اسماعيليان، ج 5، ص 545.
منبع: اندیشه قم
.jpg "نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟")
