پرسش :
علت جنگ خيبر و ساير جنگها با يهوديان در صدر اسلام چه بوده است، با توجه به این نکته ، اسلام به چه صورت به زندگي مسالمت آميز با اهل کتاب اشاره دارد؟
پاسخ :
پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که براساس دعوت اهل يثرب به اين شهر رفته بودند در بدو ورود به يثرب نام اين شهر بخاطر حضور حضرت به مدينه النبي تغيير يافت و به مدينه مشهور گرديد. در اين شهر يهود در کنار اعراب غير يهود و دو قبيله اوس و خزرج سکونت داشته و اکثريت ساکنان اين شهر با آنان بود.[1]
پيامبر پس از برقراري پيمان برادري بين مسلمانان انصار و مهاجر[2] پيمان همزيستي مسالمت آميز با يهود برقرار کرد. قبايلي از يهود که پيامبر با آنان پيمان بست عبارت بودند از بني قينقاع، بني نضير و بني قريظه، اين سه قبيله در مدينه و حومه مدينه زندگي مي کردند و کار کشاورزي و باغداري داشتند، مفاد اين پيمان عبارت بود از:
1. يهوديان با دشمنان پيامبر همکاري نکنند و به آنان ابزار و اسب و... و اسلحه و ابزار نظامي ندهند.
2. هيچ اقدامي بر عليه پيامبر و مسلمانان انجام ندهند و به طور پنهان و آشکار حتي با اشاره و با زبان به آنان زيان نرسانند.
3. اگر بر خلاف اين پيمان عمل کردند پيامبر حق دارد با آنان هر گونه برخوردی را که صلاح دیدند بنمايند، مجازات پيمان شکنان عبارت بود از توقیف اموال، اسارت، وحتی کشته شدن که در متن قرارداد بین آنها و حضرت ، مقرر شده بود. طرف قرار داد پيمان و امضا کنندگان آن رئیس سه قبيله بنام مخيريق، حييّ بن اخطب و کعب بن اسد بودند که آن را تاييد و امضاء نمودند.
يهوديان مدينه دشمني خود با مسلمانان را پنهان نکردند و پس از اندکي بر خلاف مفاد اين پيمان چندين بار با مسلمانان مدینه درگير شده و به آنان آزار مي رساندند. آنان قبل از بعثت پيامبر از آمدن پيامبري از عرب بر اساس کتاب خود خبر مي دادند و پيشگوئي مي کردند.[3] اما پس از آمدن پيامبر به مدينه به انکار آن حضرت پرداخته و گفتند وي پيامبر موعود تورات نيست، چنان که در قرآن به اين مسئله اشاره شده.[4]
بدين ترتيب آشکارا و از طرق مختلف کارشکني و پيمان شکني يهود و ناسازگاري آنان با پيامبر شروع شد، آنان از هر راهي براي اختلاف افکني ميان پيامبر و مسلمانان و قبايل اوس و خزرج استفاده مي کردند.[5]
با وجودی که تعهد داده بودند از آزار مسلمانان به هر نحو خودداري کنند، نه تنها به تعهدشان عمل نکردند بلکه شخص پیامبر را نیز مورد اذیت و آزار قرار می دادند. در قرآن نیز به اين مسائل پرداخته شده است. با مراجعه به تفاسير آيات مزبور مي توان به عمق کينه يهود با پيامبر پي برد. نظير آيه «تحريف يهود».[6]
بنابراين پيامبر اکرم در ابتدا هرگز نه با آنان و نه با مشرکين دشمني نداشت، بلکه آنان با پيامبري که قصد هدایت آنان را داشت ، دشمني و مبارزه مي کردند. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اساس آيه قُلْ يَا أَهْلَ الْکتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَکمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِک بِهِ شَيْئًا وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ[7] با همه برخورد مسالمت آميز داشت اما آنان نه تنها آیات قرآن را انکار مي کردند، بلکه در دشمني با پيامبر از هيچ تلاشي فرو گذار نبودند، از اينرو بود که پيامبر مطمئن گرديد که اينها هدايت نخواهند شد، بلکه در کار پيشرفت مسلمانان مانع تراشي کرده و با مشرکين مکه در نابودي مسلمانان همدست خواهند شد. جنگ احزاب از جمله اين اقدامات بود که يهود بر خلاف پيمان خود با مشرکين همکاري نمودند تا کار پيامبر و مسلمانان را يکسره کنند، آنان در تجهيز مشرکان همکاري جسته و به آنان در کارهاي اطلاعاتي و جاسوسي عليه مسلمانان کمک می کردند. پيامبر از طريق وحي و از طريق اطلاعات کسب شده توسط افراد خود از اين اقدامات کاملا آگاه بود، و منتظر فرصتي بود تا با آنان بر اساس پيمانشان برخورد نمايد، آنان علاوه بر جنگ احزاب در جنگ احد نيز اظهار داشتند که محمد در پي پادشاهي است، هيچ پيامبري اين گونه شکست نخورده است.[8]
قبيله بني نضير نيز توطئه اي براي کشتن و ترور پيامبر طراحي کردند. پيامبر برای حل مشکلی به اصرار خود آنان در میان آنان حاضر شده بود. در این هنگام شخصي را فرستادند که از پشت بام سنگي را بر سر پيامبر انداخته و حضرت را به قتل برساند که پيامبر از طريق وحي از اين خبر آگاه شده و تصمیم گرفتند که با آنان برخورد کنند.[9]
یهودیان در جنگ احزاب نیز مشرکان را بر عليه مسلمانان تحريک مي کردند و عامل اصلي اين جنگ آنان بودند.[10] خودشان نيز در اين جنگ با حضوری جدّي آشکارا در مقابل پيامبر و مسلمانان صف آرايي کردند.[11] و هیچگاه دشمني خود را نتوانستند مخفي نگهدارند و همواره از هر فرصتی برای ضربه زدن به اسلام و مسلمین استفاده کردند.
بنابراين پيامبر هرگز در ابتدا با يهود جنگ نکرد و قصد جنگ با آنان را نداشت. همواره آنان آغاز گر توطئه عليه پيامبر بودند و حضرت نيز همیشه منتظر وحي و دستور الهي بود تا کار را با آنان يکسره کند، و به توطئه هاي آنان پايان بخشد. آخرين اقدام مهم پيامبر در مقابل يهود جنگ خيبر و فتح قلعه هاي آن توسط امير مومنان ـ عليه السلام ـ بود که به قلع و قمع آنان انجاميد.[12] و پس از آن ديگر يهود کاملا شکست خورده و از آسيب رساندن به اسلام مايوس گرديدند. پيامبر اکرم در هر برخوردي با ديگران ، در مرحله اول تابع وحي و خداوند بود و در مرحله دوم عملکرد و رفتار آنان براي پيامبر مهم بود. آياتي که با خطاب «يا اهل الکتاب» آمدهمخاطب آن بيشتر يهود و در برخي موارد مسيحيان هستند. قرآن يهوديان را برادران منافقين ناميده و دستور داده که پيامبر اکرم آنان را از سرزمين اسلام اخراج نمايند.[13]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- سیره رسول خدا،رسول جعفریان
2- پیامبرویهود حجاز،مصطفی صادقی
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن شبه، تاريخ مدينه المنوره؛ پيشوائي، تاريخ اسلام، ص191.
[2]. سبحاني، جعفر، فرازهايي از تاريخ اسلام، ص214.
[3]. اعراف / 157. بقره / 76 ـ 89 ـ 101 و...
[4]. حلبي، سيره حلبي، ج1، ص320.
[5]. ابن هشام، سيره، ج2، ص204 ـ 205.
[6]. نساء / 46 ـ مائده / 13.
[7]. آل عمران / 64.
[8]. واقدي، مغازي، ج1، ص317، حلبي، سيره، ج2، ص549.
[9]. واقدي همان، ج1، ص365 ـ 366.
[10]. پيشوائي، مهدي، تاريخ اسلام، ص250.
[11]. ابن سعد، طبقات، ج2، ص66.
[12]. طبري، تاريخ، ج2، ص135.
[13]. حشر / 2 و 11.
منبع: اندیشه قم
پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که براساس دعوت اهل يثرب به اين شهر رفته بودند در بدو ورود به يثرب نام اين شهر بخاطر حضور حضرت به مدينه النبي تغيير يافت و به مدينه مشهور گرديد. در اين شهر يهود در کنار اعراب غير يهود و دو قبيله اوس و خزرج سکونت داشته و اکثريت ساکنان اين شهر با آنان بود.[1]
پيامبر پس از برقراري پيمان برادري بين مسلمانان انصار و مهاجر[2] پيمان همزيستي مسالمت آميز با يهود برقرار کرد. قبايلي از يهود که پيامبر با آنان پيمان بست عبارت بودند از بني قينقاع، بني نضير و بني قريظه، اين سه قبيله در مدينه و حومه مدينه زندگي مي کردند و کار کشاورزي و باغداري داشتند، مفاد اين پيمان عبارت بود از:
1. يهوديان با دشمنان پيامبر همکاري نکنند و به آنان ابزار و اسب و... و اسلحه و ابزار نظامي ندهند.
2. هيچ اقدامي بر عليه پيامبر و مسلمانان انجام ندهند و به طور پنهان و آشکار حتي با اشاره و با زبان به آنان زيان نرسانند.
3. اگر بر خلاف اين پيمان عمل کردند پيامبر حق دارد با آنان هر گونه برخوردی را که صلاح دیدند بنمايند، مجازات پيمان شکنان عبارت بود از توقیف اموال، اسارت، وحتی کشته شدن که در متن قرارداد بین آنها و حضرت ، مقرر شده بود. طرف قرار داد پيمان و امضا کنندگان آن رئیس سه قبيله بنام مخيريق، حييّ بن اخطب و کعب بن اسد بودند که آن را تاييد و امضاء نمودند.
يهوديان مدينه دشمني خود با مسلمانان را پنهان نکردند و پس از اندکي بر خلاف مفاد اين پيمان چندين بار با مسلمانان مدینه درگير شده و به آنان آزار مي رساندند. آنان قبل از بعثت پيامبر از آمدن پيامبري از عرب بر اساس کتاب خود خبر مي دادند و پيشگوئي مي کردند.[3] اما پس از آمدن پيامبر به مدينه به انکار آن حضرت پرداخته و گفتند وي پيامبر موعود تورات نيست، چنان که در قرآن به اين مسئله اشاره شده.[4]
بدين ترتيب آشکارا و از طرق مختلف کارشکني و پيمان شکني يهود و ناسازگاري آنان با پيامبر شروع شد، آنان از هر راهي براي اختلاف افکني ميان پيامبر و مسلمانان و قبايل اوس و خزرج استفاده مي کردند.[5]
با وجودی که تعهد داده بودند از آزار مسلمانان به هر نحو خودداري کنند، نه تنها به تعهدشان عمل نکردند بلکه شخص پیامبر را نیز مورد اذیت و آزار قرار می دادند. در قرآن نیز به اين مسائل پرداخته شده است. با مراجعه به تفاسير آيات مزبور مي توان به عمق کينه يهود با پيامبر پي برد. نظير آيه «تحريف يهود».[6]
بنابراين پيامبر اکرم در ابتدا هرگز نه با آنان و نه با مشرکين دشمني نداشت، بلکه آنان با پيامبري که قصد هدایت آنان را داشت ، دشمني و مبارزه مي کردند. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اساس آيه قُلْ يَا أَهْلَ الْکتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَکمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِک بِهِ شَيْئًا وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ[7] با همه برخورد مسالمت آميز داشت اما آنان نه تنها آیات قرآن را انکار مي کردند، بلکه در دشمني با پيامبر از هيچ تلاشي فرو گذار نبودند، از اينرو بود که پيامبر مطمئن گرديد که اينها هدايت نخواهند شد، بلکه در کار پيشرفت مسلمانان مانع تراشي کرده و با مشرکين مکه در نابودي مسلمانان همدست خواهند شد. جنگ احزاب از جمله اين اقدامات بود که يهود بر خلاف پيمان خود با مشرکين همکاري نمودند تا کار پيامبر و مسلمانان را يکسره کنند، آنان در تجهيز مشرکان همکاري جسته و به آنان در کارهاي اطلاعاتي و جاسوسي عليه مسلمانان کمک می کردند. پيامبر از طريق وحي و از طريق اطلاعات کسب شده توسط افراد خود از اين اقدامات کاملا آگاه بود، و منتظر فرصتي بود تا با آنان بر اساس پيمانشان برخورد نمايد، آنان علاوه بر جنگ احزاب در جنگ احد نيز اظهار داشتند که محمد در پي پادشاهي است، هيچ پيامبري اين گونه شکست نخورده است.[8]
قبيله بني نضير نيز توطئه اي براي کشتن و ترور پيامبر طراحي کردند. پيامبر برای حل مشکلی به اصرار خود آنان در میان آنان حاضر شده بود. در این هنگام شخصي را فرستادند که از پشت بام سنگي را بر سر پيامبر انداخته و حضرت را به قتل برساند که پيامبر از طريق وحي از اين خبر آگاه شده و تصمیم گرفتند که با آنان برخورد کنند.[9]
یهودیان در جنگ احزاب نیز مشرکان را بر عليه مسلمانان تحريک مي کردند و عامل اصلي اين جنگ آنان بودند.[10] خودشان نيز در اين جنگ با حضوری جدّي آشکارا در مقابل پيامبر و مسلمانان صف آرايي کردند.[11] و هیچگاه دشمني خود را نتوانستند مخفي نگهدارند و همواره از هر فرصتی برای ضربه زدن به اسلام و مسلمین استفاده کردند.
بنابراين پيامبر هرگز در ابتدا با يهود جنگ نکرد و قصد جنگ با آنان را نداشت. همواره آنان آغاز گر توطئه عليه پيامبر بودند و حضرت نيز همیشه منتظر وحي و دستور الهي بود تا کار را با آنان يکسره کند، و به توطئه هاي آنان پايان بخشد. آخرين اقدام مهم پيامبر در مقابل يهود جنگ خيبر و فتح قلعه هاي آن توسط امير مومنان ـ عليه السلام ـ بود که به قلع و قمع آنان انجاميد.[12] و پس از آن ديگر يهود کاملا شکست خورده و از آسيب رساندن به اسلام مايوس گرديدند. پيامبر اکرم در هر برخوردي با ديگران ، در مرحله اول تابع وحي و خداوند بود و در مرحله دوم عملکرد و رفتار آنان براي پيامبر مهم بود. آياتي که با خطاب «يا اهل الکتاب» آمدهمخاطب آن بيشتر يهود و در برخي موارد مسيحيان هستند. قرآن يهوديان را برادران منافقين ناميده و دستور داده که پيامبر اکرم آنان را از سرزمين اسلام اخراج نمايند.[13]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- سیره رسول خدا،رسول جعفریان
2- پیامبرویهود حجاز،مصطفی صادقی
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن شبه، تاريخ مدينه المنوره؛ پيشوائي، تاريخ اسلام، ص191.
[2]. سبحاني، جعفر، فرازهايي از تاريخ اسلام، ص214.
[3]. اعراف / 157. بقره / 76 ـ 89 ـ 101 و...
[4]. حلبي، سيره حلبي، ج1، ص320.
[5]. ابن هشام، سيره، ج2، ص204 ـ 205.
[6]. نساء / 46 ـ مائده / 13.
[7]. آل عمران / 64.
[8]. واقدي، مغازي، ج1، ص317، حلبي، سيره، ج2، ص549.
[9]. واقدي همان، ج1، ص365 ـ 366.
[10]. پيشوائي، مهدي، تاريخ اسلام، ص250.
[11]. ابن سعد، طبقات، ج2، ص66.
[12]. طبري، تاريخ، ج2، ص135.
[13]. حشر / 2 و 11.
منبع: اندیشه قم
