پرسش :

آيا دكتر مصدق فقط به دليل ليبرال بودن مطرود امام بود؟ يا دلايل ديگري هم داشت؟

پاسخ :
از مجموع ديدگاه هايي كه حضرت امام خميني ره در قالب هاي مختلف نامه ، سخنراني و ... پيرامون دكتر مصدق اظهار فرموده اند، مي توان به علل مخالفت ايشان با نخست وزير وقت ايران پي برد.
معظم له در قسمتهايي از نامة ارسالي خود خطاب به اخوي گرانقدرش، آية الله پسنديده در تاريخ 20 مرداد 1357 مي فرمايند:«اينجانب نمي توانم از جبهه ايها ـ منظور جبهة ملّي ـ و نه از بزرگشان ـ منظور دكتر مصدّق ـ اسمي ببرم و ترويجي بكنم، راه آنها با ما مختلف است ....»[1]اين بيان امام حاكي از آنست كه اصولاً مشي و منش دكتر مصدّق و طرفدارانش، با مشي و روش امام و ياران ايشان كاملاً مختلف و متضاد است. اين تضاد و مخالفت را به طور كلي مي توان ذيل دو موضوع زير مورد تحليل اجمالي قرار داد:

مخالفت با اسلام و روحانيت:
امام خميني «ره» معتقد بودند كه مصدق نه تنها با اسلام و روحانيت مخالف است بلكه اصلاً مسلمان نيست، به همين دليل با ايشان مخالفت مي كردند. ايشان در جايي مي فرمايند:«...... يك گروهي كه با اسلام و روحانيت اسلام سرسخت مخالف بودند، از اوّلش هم مخالف بودند. اوّلش هم وقتي كه مرحوم آية الله كاشاني ديد كه اينها خلاف دارند مي كنند و صحبت هم كرد، اينها ]اين[ كار كردند ]كه[ يك سگي را نزديك مجلس عينك به آن زدند و اسمش را«آية الله» گذاشتند! اين در زمان آن [منظور دكتر مصدق‌] بود كه اينها فخر مي كنند به وجود او. او هم مُسلِم نبود ....»[2]
2. خط فكري متمايز نسبت به امام ـ رحمة الله عليه ـ و ارزشها:
به اعتقاد امام، خط فكري دكتر مصدّق با انديشه هاي اسلام ناب محمدي ـ كه امام مروج آن بودند ـ كاملاً متباين است. چرا كه اولويت فكري مصدق سياست است و حكومت و هدف او هم در خوشبينانه ترين شرايط اموري همچون مساله ملي کردن نفت و اموري از اين دست مي باشد ، در حاليكه امام قبل از هر چيزي به اسلام و منافع دين
مي انديشيد و هدف او نيز اسلام بود که به تبع خود اموري همچون ملي شدن صنعت نفت و استقلال کشور هم به دست مي آيد. به دو نمونه از سخنان ايشان پيرامون اين مسئله اشاره مي نماييم:
اوّل: «......... مسير ما مسير نفت نيست؛ نفت پيش ما مطرح نيست. ملّي كردن نفت پيش ما مطرح نيست. اين اشتباه است. ما اسلام را مي خواهيم اسلام كه آمد نفت هم مال خودمان مي شود. مقصد ما اسلام است. مقصد ما نفت نيست تا اگر يك نفر نفت را ملّي كرده، اسلام را كنار بگذاريم براي او سينه بزنيم ........»[3]
دوّم: ايشان در چندين جا اساس حركت دكتر مصدق را بر مبناي «سياست» تعبير مي كردند و اين مطلب را نقطة تمايز حركت او با حركت خودشان محسوب مي نمودند:«فرق بين مصدّق و اين زمان، ما بين نهضت دكتر و اين نهضت، اين است كه آن نهضت سياسي بود .... لكن اين نهضت، نهضت مذهبي ـ اسلامي است ....»[4] در جاي ديگر نيز تأكيد
مي نمايند كه:«..... در زمان مصدّق، اصل سياست بود. جنبه هاي سياسي جنبش قوي بود .... امّا حالا جنبش در همة جهات، ديني است، اسلامي است؛ سياست هم در بطن اين جنبش است ......»[5]
پس همان طوري كه ملاحظه شد، خط فكري مصدق و جنبش منتسب به او ‌با خط فكري امام و نهضت عظيم او كاملاً متمايز است، چرا كه هدف و غايت آندو متمايز و مخالف بود. به عبارتي، مصدّق همه چيز را براي سياست مي خواست در حاليكه امام همه چيز را براي اسلام مي خواست حتي سياست را. طبيعي است كه اين خط فكري و هدف متمايز، مخالفت هاي امام با مصدّق را در پي داشته باشد.
البته با همة اين موارد، اعتقاد امام بر اين بود كه مصدّق قصد خدمت داشت ولي در مورد كيفيت خدمت صحيح به ملّت، راه اشتباه را انتخاب نمود. ايشان در اين مورد مي فرمايند:«..... قدرت دست دكتر مصدّق آمد لكن اشتباه هم داشت. او براي مملكت مي خواست خدمت بكند، لكن اشتباه هم داشت ......»[6]
با توجه به مطالب بيان شده مي توان علل مخالفت حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ با دكترمصدق را در دو امر مهم جستجو نمود:
اوّل: مخالفت پيدا و پنهان مصدق با اسلام و قوانين آن و همين طور با روحانيت.
دوم: انديشه ها، اهداف و ديدگاه هاي مصدق، كه كاملاً با افق فکري حضرت امام ره مخالف بود. امام همه چيز حتي سياست و حكومت را براي اسلام و ترويج آن مي خواست و بر همين اصل، حركت و شالودة نهضت خود را بر پايه اسلام ناب محمدي پايه ريزي كرد، در حاليكه دكتر مصدّق تمام اهداف و آمالش سياست بود.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
ـ روحانيت و اسرار فاش نشده از نهضت ملّي شدن صنعت نفت ـ انتشارات دارالفكر ـ قم 1358.

پی نوشتها:
[1] . صحيفة امام، ج 3، ص 439.
[2] . پيشين، ج 14، ص 456.
[3] . پيشين، ج 7،‌ صص 459 ـ 458.
[4] . پيشين، ج 5، ص 290.
[5] . همان،‌ ص 268.
[6] . پيشين، ج 4، ص 371.
منبع: اندیشه قم