پرسش :
با توجه به شرایط کنونی آینده انقلاب ايران چگونه پیش بینی می شود ؟
پاسخ :
در تحلیل آینده کشور باید سه محور اساسی را مورد توجه قرار بدهیم ؛
الف) مبانی و اصول محوری نظام
ب) ظرفیت و کارآمدی نظام
ج) توانایی برطرف نمودن چالش ها و آسیب های فراروی نظام
ضرورت بررسی این سه محور از آنجاست که یک نظام سیاسی برای حیات و تداوم خود نیازمند مبانی و اصولی است که پایه های اصلی و زیر بنای آن نظام را تشکیل می دهند و به هر میزان که این مبانی و اصول دارای استواری و استحکام باشند ، آن نظام از استحکام و ماندگاری برخوردار خواهد بود امّا اگر آن اصول و مبانی نتواند در ادامه مسیر استحکام و پویایی خود را حفظ نماید و پاسخگوی نیازهای جدید و روز آمد نباشد حرکت آن نظام دچار مشکل شده و موجودیت آن به خطر خواهد افتاد .
در کنار مبانی و اصول نظام ، ظرفیت وکارآمدی آن نظام نیز برای ادامه حیات آن لازم است زيرا اگر نظامی نتواند بر اساس مبانی و اصول خویش ، پیشرفت و تحول در زندگی ایجاد نماید و بازدهی مناسب و مطلوبی نداشته باشد ، ادامه حیات او با مشکل مواجه خواهد شد .
همچنین هر نظامی با آسیب ها و چالش های مختلفی در داخل و خارج مواجه می شود که در صورت شناسایی دقیق آن و برطرف نمودن آن می تواند به حیات خویش ادامه دهد امّا در صورتی که نسبت به آنها بی اعتنا و بی تفاوت باشد در ادامه مسیر دچار مشکل خواهد شد .
ما معتقدیم نظام جمهوری اسلامی در هر سه محور دارای ظرفیت و توانمندی بسیار بالایی برای استمرار حرکت خویش دارد، هم در زمینه مبانی و اصول نظام ، مبانی و اصولی بر نظام حاکم است که ریشه در فطرت انسانی دارد که هیچگاه کهنه نخواهد شد و همیشه و برای همه نسل ها دارای جذابیت است و هم نمود عینی و کارآمدی آن را در عرصه های مختلف به اثبات رسانده است و دارای این ظرفیت است که چالش ها و آسیب های پیش روی خود را برطرف نماید .بر این اساس آینده فرا روی نظام ، آینده ای روشن خواهد بود. در اینجا به اختصار به تبیین محورهای یاد شده می پردازیم .
مبانی و اصول نظام : نظام جمهوری اسلامی بر پایه مبانی و اصولی ناب انسانی و اسلامی استوار شده که ریشه در فطرت انسانی داشته و با گذشت زمان کهنه نمی شود و برای همه نسل ها دارای جذابیت است. ارزشهايی همچون خداجويي ، عدالت طلبی , استقلال , آزادی , مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از مظلومان و...که از شعارها و اهداف اصيل انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در اين باره فرمودند: «يكي از حرف هايي كه امروز محور جنگ رواني دشمن است اين است كه مي گويند نسل سوم انقلاب از ايده هاي انقلاب جدا شده است بعد به دنبالش يك فلسفه هم مي گذارند ، آن فلسفه اين است كه همواره در همه انقلاب ها نسل سوم از آن انقلاب رو بر گردانده اند، كدام انقلاب را مي گوئيد ؟ در سال 1789 در فرانسه انقلاب شده ، اما نه نسل سوم ، نه نسل دوم ، بلكه همان نسل اول از انقلاب برگشتند ...آن انقلاب به نسل سوم كه هيچ ، به نسل دوم هم نرسيد ، چون پايه هاي انقلاب ، پايه هاي سستي بود، انقلاب اكتبر شوروي هم به نسل سوم نرسيد هنوز شش ، هفت سال از پيروزي انقلاب نگذشته بود كه استالينيسم سر كار آمد ... مساله نسل دوم و سوم و اين حرفها نبود ، همان اوايل كار ، همه چيز از دست رفته بود . اين كدام فلسفه است ، با كدام انقلاب تطبيق شده و در كجا تجربه شده كه نسل هاي سوم انقلاب ، از انقلاب بر مي گردند ، نخير ، اين بسته به اين است كه ايده آن انقلاب چه باشد .اگر ايده هاي يك انقلاب بتواند نسل دوم و سوم و دهم را به خاطر اصالت و صحت خود قانع كند ، آن انقلاب عمر ابدي خواهد داشت. ايده هاي انقلاب اسلامي ، ايده هايي هستند كه عمر ابد دارند.عدالتخواهي هيچ وقت كهنه نمي شود ،آزادي خواهي و استقلال خواهي هيچ وقت كهنه نمي شود ، مبارزه با دخالت بيگانگان هيچ وقت كهنه نمي شود، اين ها چيزهايي است كه هميشه براي نسل ها جاذبه دارد .»[1] همچنین فرمودند : « نظامى كه بر مبناى اخلاق است، بر مبناى معرفت است، بر مبناى اصول اسلامى است، بر مبناى آرمانهاى فطرى است، اگر صدها سال هم از عمرش بگذرد، پير بِشُو نيست؛ مي تواند هميشه زنده باشد، هميشه شاداب باشد، هميشه زاينده و پيشرونده باشد؛ مهم اين است. با اين ديد به نظام جمهورى اسلامى نگاه كنيد. البته نظام ما با گذشت سى سال، در اول عمرش قرار دارد؛ يعنى در مقابلِ رژيم هائى كه در دنيا حاكمند - دويست سال، سيصد سال - اين نظام هنوز نظام جوانى است. نظام ما از نشاط جوانى - به معناى واقعى كلمه - برخوردار است. امّا در افق آينده هم كه نگاه مي كنيم، اين حالت، حالت ماندگار و هميشگى است.يك نظام بالنده،بانشاط، پيشرونده و پيرنشونده؛ اين نظام جمهوری اسلامی است .[2]
ویژگی مبانی و اصول نظام که بر گرفته از مبانی اسلامی است ، دارای این ظرفیت است که با تغییر و دگرگونی در نیازها و انتظارات در هر زمانی، قابلیت سازواری و هماهنگی را دارد و این انعطاف سِّر ماندگاری آن می باشد و همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند :« وقتى انسان اهداف و آرمانهاى نظام اسلامى را نگاه مي كند مى‌بيند اينها هيچ وقت كهنه نمي شود. مطالبه‌ى عدالت هرگز منسوخ نمي شود. از اولِ تاريخ بشر تا امروز، انسانها به دنبال عدالت بوده‌اند. هر جا قيامى از طرف مردم هست، غالباً بر ضد بى‌عدالتى است، بر ضد تبعيض است. انسان دنبال آزادى است؛ اين يك خواسته‌ى فطرى است، اين كهنه بِشُو نيست.انسان هميشه دنبال اين آرمان هاست. هرچه هم كه حركت بكند، جا براى حركتِ بيشتر وجود دارد. نظام اسلامى اين ظرفيت را دارد. اگر نظامى دنبال آن آرمان هاست، آن آرمانها كهنه‌بِشُو نيست؛ اما سازوكارها، چينش اين نهادهائى كه مي خواهد ما را به آن آرمانها برساند، قابل نو شدن است.البته نو شدن به معناى اين است كه اقتضائات بيرونى و واقعيت ها گاهى يك چيزى را اقتضاء مي كند، يك روز چيز ديگرى را اقتضاء مي كند؛ البته همين تغيير هم بايد متكى به اصول باشد. همين نگاهِ دوباره و نوسازى و بازسازى هم بايستى ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاسته‌ى از اصول اسلامى باشد.
سياست هاى نظام هم ممكن است تغيير پيدا كند؛ يك روزى يك سياست اقتصادى در كشور حاكم باشد، يك روز ديگر به اقتضاى نيازها، يك سياست ديگر؛ منتها هر دو بايد از اسلام گرفته شده باشد. اين تغيير هم بايستى مبتنى باشد بر اصول اسلامى. سياست ديپلماسى ما ممكن است در يك شرائطى تغيير پيدا كند، ليكن اين تغيير هم بايد بر اساس اصول اسلامى باشد. اين جور نيست كه اگر چنانچه كسى سليقه‌اش اين جور است، يا منفعت شخصى‌اش اين جور است، يا بقايش در مَسند قدرت اين جور اقتضاء مي كند، حق داشته باشد كه اين سياست را يا اين خط را تغيير دهد؛ نه، لازم است بر طبق معيارها باشد. البته در خود قانون اساسى تضمين هاى لازم براى اين معنا هم پيش‌بينى شده است.
بنابراين نتيجه‌اى كه مي توانيم بگيريم، اين است كه نظام اسلامى آرمان هايش غير قابل تغيير است؛ علت اين است كه آرمان ها، آرمان هاى فطرى است. نگاه به اين آرمان ها، نگاه هوس‌گونه و از سر هوسِ گذرا نيست؛ بلكه نياز طبيعى و جوشيده‌ى از فطرت انسان است. نياز به عدالت، نياز به آزادى، نياز به پيشرفت، نياز به رفاه عمومى، نياز به خُلقيات عالى، اينها نيازهاى فطرى انسان است. جامعه‌ى اسلامى يعنى اين. ما دنبال اين هستيم. اين قابل تغيير نيست؛ امّا نظاماتى كه ما را به اينها مي رساند، احياناً قابل تغيير است؛ بستگى به اين دارد كه اقتضائات زمانه چگونه باشد.
با اين ديد، نظام جمهورى اسلامى، هم ثبات دارد، هم تحوّل دارد. ثبات وجود دارد،يعنى حركت، يك حركت مستمرى است به سمت آرمان ها؛ تذبذب و عوض كردن راه وجود ندارد؛ حركت در خط مستقيم به سمت آرمان هاى معين است؛ اما سازوكارها عوض مي شود. ... نوسازى نظام ممكن است، اما به معناى تجديدنظر در آرمان ها نيست؛ زيرا اين آرمان ها فطرى است. نوسازى به معناى تغيير نظامات، تغيير سازوكارها، تغيير سياستها، عملى است، ممكن است، در مواردى هم لازم است و مانع از تحجر است؛ منتها بايد بر طبق اصول باشد مهم همين است كه اين تغيير بايد بر اساس اصول باشد. پس آرمان ها كه شاكله‌ى كلى نظام از آنها الهام گرفته، قابل تغيير نيست. نظام جمهورى اسلامى يك چنين نظامى است. با اين نگاه، نظام فرسوده بِشُو نيست، متحجر بشو نيست، از راه بازمانده نيست و نخواهد شد؛ هميشه مي تواند جوان باقى بماند.»[3]
ظرفیت وکارآمدی نظام : مرحله دوم ساختن بنایی استوار برپایه مبانی و اصول است که نظام جمهوری اسلامی ثابت نموده است که بر اساس الگوی اسلامی ایرانی می توان مسیر پیشرفت و توسعه را طی نمود و کشوری پیشرفته و مترقی بر اساس مبانی دینی بنا نمود .نگاهی گذرا به سیر تحولات در کشور به خوبی گویای حرکت رو به رشد آن است ، پیشرفت های علمی خیره کننده در زمینه پزشکی ،سلول های بنیادین،شبیه سازی ، فناوری نانو ، هسته ای ، فضایی و تجهیزات پیشرفته نظامی و...همگی بیانگر ظرفیت و کار آمدی نظام است و آنگاه اهمیت اقدامات انجام شده و راههای طی شده بیشتر روشن خواهد شد که توجه داشته باشیم که موفقیت ها و پیشرفت های به دست آمده در تمام این مدت با وجود تمامی سنگ اندازی ها ، دشمنی ها ، کارشکنی ها ، تحریم ها و تبلیغات گسترده دشمنان داخلی و خارجی شکل گرفته است و یکی از دلایل دشمنی استکبار جهانی با نظام اسلامی همین است که نظام جمهوری اسلامی با فرهنگ ناب اسلامی قله های پیشرفت را یکی از پس از دیگری طی نموده و در حال تبدیل شدن به الگویی برای کشورهای آزاد و اسلامی است . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : « دشمنی نظام مستکبر آمریکایی و هر مستکبری در دنیا با نظام اسلامی به خاطر پرچم برافراشته عدالت است . به خاطر این است که می بینند با نام اسلام و با تعالیم والای اسلام کشوری دارد به سمت رشد و توسعه و پیشرفت علمی و عملی حرکت می کند , می داند این جلوی نفوذ آنها را خواهد گرفت . آنها با هر کشوری که خارج از قلمرو قدرت آنها به توسعه و پیشرفت علمی دست پیدا کند , مخالفند , آنها باهر کشوری که در میدان علم و توسعه به سمت رقابت با آنها حرکت کند , مخالفند .»[4]
البته این به معنای نادیده گرفتن کاستی ها و کمبودها در کشور نبوده و در بخش های مختلف دارای نواقص و کاستی هایی هستیم اما مسیر طی شده بیانگر ظرفیت و توانمندی کشور در دستیابی به پیشرفت و توسعه است .
ظرفیت مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام
بديهی است که نظام جمهوری اسلامی همچون هر پديده ديگری با آفات و آسيب هايی روبرو است که برای تداوم آن بايد آنها را برطرف نمود . انقلاب اسلامی همچون درختی است که با آفات و آسيب هايی روبر است که بايد از آنها جلوگيری به عمل آيد تا ثمره و ميوه آن کام دوستان انقلاب را شيرين و کام مخالفان و دشمنان را تلخ نمايد . از اين رو آسيب شناسی انقلاب اسلامی و توجه به آن در برنامه های نظام برای تداوم و ادامه مسير خود لازم وضروری است . در حقيقت ، آسيب شناسی انقلاب و توجه به آفاتی که ممکن است انقلاب با آن مواجه شود , پويايی و بالندگی آن را به دنبال خواهد داشت و بی توجهی به آن آينده انقلاب را به خطر خواهد انداخت .
این آسیب ها در عرصه های مختلف ، فکری ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و... در عرصه داخلی و خارجی بروز می کنند که در جای خود بدان ها پرداخته شده است.[5]
ما معتقدیم با وجود آسیب ها و چالش های مختلفی که انقلاب اسلامی با آن روبرواست، نظام جمهوری اسلامی این ظرفیت و قابلیت را داراست که با این چالش ها و آسیب ها مقابله نموده و مشکلات را پشت سر بگذارد.
پیمودن مسیر پر فراز و نشیب حیات انقلاب اسلامی و ایستادگی در برابر انواع تهدید ها و آسیب های داخلی و خارجی از مقابله با اندیشه ها و جریان ها سکولار و ضد دینی گرفته تا مقابله با بحران ها و فتنه های مختلف ، مشکلات اقتصادی و ناهنجاری های اجتماعی تا مقاومت بی نظیر در جنگ تحمیلی ، بی اثر نمودن تحریم های اقتصادی ، تبلیغات رسانه ای گسترده ، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم و... به خوبی بیانگر ظرفیت نظام در مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام بوده است . مردم ما نشان داده اند که با وجود همه مشکلات و کمبودها و علی رغم تمامی دشمنی ها ، هر جا پای دفاع از ارزش ها و اصول اسلامی انقلابی در میان باشد ، با صلابت ایستاده اند . هر چند این چالش ها و آسیب ها همواره در کمینند تا نظام را دچار مشکل نمایند امّا هوشمندی و تدبیر رهبر حیکم و فرزانه که سُکاندار کشتی انقلاب اسلامی هستند و ایستادگی مردم و حضور آنان در صحنه دفاع از ارزش های انقلاب تضمین کننده حرکت پر صلابت نظام و پیروز شدن بر تمامی مشکلات و چالش هاست .در این بین مسئولان نظام در برطرف نمودن مشکلات داخلی کشور از جمله مشکلات اقتصادی و اجتماعی سهم بسزایی دارند و با جدیت و برنامه ریزی دقیق می توانند این مشکلات را برطرف نمایند تا سایه سنگین این مشکلات از کشور زدوده شود .
بنابراین مبانی واصول حاکم بر نظام و ظرفیت و کارآمدی نظام در ترسیم مسیر پیشرفت و ساختن کشوری با رشد و تعالی و توانایی در مقابله با آسیب ها و چالش های پیش رو ، با وجود تمامی مشکلات و دشمنی ها ، آینده و افق روشنی را برای کشور ترسیم می کند.
در عرصه بین المللی هر چند دشمنی استکبار و قدرتهای بزرگ با نظام اسلامی بیشتر شده است اما این فشارها و دشمنی ها در حقیقت برآیند تأثیر فرهنگ دینی انقلاب است که بنیان فرهنگ غرب و لیبرال دموکراسی را به چالش کشیده است و گسترش موج آزادی خواهی و گرایش به اسلام و شکل گیری موج بیداری در کشورهای اسلامی بیانگر تأثیرات انقلاب اسلامی و نفوذ فرهنگ آن در میان ملت ها و ثمره ایستادگی در برابر زیاده خواهی های قدرتهای بزرگ است.ملت ایران به این وعده الهی باور دارند که « ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم »[6]«و اگر خدا را یاری کنید ، شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد .» البته مردم انقلابی اين نصرت الهی را درحیات انقلاب اسلامی با جان و دل لمس نموده اند و می دانند پای در راهی نهاده اند که تمامی سختیها و مشکلات ، مقدمه تحقق این وعده الهی است چنانکه خدای متعال فرمود: « وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم ...»[7] « خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید ...»و همین باورمندی به حاکمیت اسلام و دین حق و اعتقاد به مهدویت ، نقطه امید مسلمانان و افق روشنی است که خداوند برای اسلام ترسیم نموده است و انقلاب اسلامی که در عصر خود روزنه نورانی در جهان تاریک مادی است تلاش می کند تا زمینه ساز چنین حاکمیتی باشد و این نقطه امید ، نوید بخش آینده ای روشن برای اسلام و انقلابی است که در مسیر آن حرکت می کند .
مقام معظم رهبری فرمودند : «پرچم اسلام ان‌شاءاللَّه همه‌ى اين منطقه را نجات خواهد داد. امروز ما داريم مشاهده مي كنيم كه روزبه‌روز نهضت اسلامى در اين منطقه‌ى عظيم اسلامىِ خاورميانه رو به گسترش است؛ دشمن در حال انزواست، در حال عقب‌نشينى است و حركت اسلامى على‌رغم حركتى كه دشمن براى خاموش كردن آن مي كند، در راه پيشروى است من ترديدى ندارم كه آينده متعلق به اسلام است، آينده در قلمرو اسلام است و شما جوانها ان‌شاءاللَّه به توفيق الهى آن روزى را كه پرچم اسلام در همه‌ى اين مناطق به اهتزاز دربيايد و يك مجموعه‌ى متحد اسلامىِ مقتدر و باعزت تشكيل بشود، خواهيد ديد.»[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ آینده انقلاب اسلامی ، مرتضی مطهری ، تهران ، صدرا
2ـ امروز و فردای انقلاب اسلامی ایران ، جمعی از نویسندگان ، نشر نوید اسلام
3ـ راه انقلاب ، مجموعه مقالات پژوهشی درباره انقلاب ، تهران ، نشر هماهنگ ، ج2
پی نوشتها:
1- نكته هاي ناب ، گزيده بيانات رهبر فرزانه انقلاب در جمع دانشجويان و دانشگاهيان ، ج 3 ، قم: نشر معارف ، 1388، ص45و46، بيانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجويان و اساتيد دانشگاه صنعتي امير كبير ، 9/12/137
2- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان استان کرمانشاه ، 24/7/90
3- همان
4- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجوبان و دانش آموزان به مناسبت سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا , 12/8/78
5- ر.ک: آسیب شناسی انقلاب اسلامی ، محمد عیوضی ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی - انقلاب اسلامی ، چالش ها و بحرانها ، عبد الوهاب فراتی ، قم ، نشر معارف - نهضتهای اسلامی در صد ساله اخير , مرتضی مطهری، قم، نشر عصر - انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ، حمید دهقان ، قم ، مدین
6- سوره محمد ، آیه 7
7- سوره نور ، آیه 55
8- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع مردم گیلان غرب ، 23/7/90
منبع: اندیشه قم
در تحلیل آینده کشور باید سه محور اساسی را مورد توجه قرار بدهیم ؛
الف) مبانی و اصول محوری نظام
ب) ظرفیت و کارآمدی نظام
ج) توانایی برطرف نمودن چالش ها و آسیب های فراروی نظام
ضرورت بررسی این سه محور از آنجاست که یک نظام سیاسی برای حیات و تداوم خود نیازمند مبانی و اصولی است که پایه های اصلی و زیر بنای آن نظام را تشکیل می دهند و به هر میزان که این مبانی و اصول دارای استواری و استحکام باشند ، آن نظام از استحکام و ماندگاری برخوردار خواهد بود امّا اگر آن اصول و مبانی نتواند در ادامه مسیر استحکام و پویایی خود را حفظ نماید و پاسخگوی نیازهای جدید و روز آمد نباشد حرکت آن نظام دچار مشکل شده و موجودیت آن به خطر خواهد افتاد .
در کنار مبانی و اصول نظام ، ظرفیت وکارآمدی آن نظام نیز برای ادامه حیات آن لازم است زيرا اگر نظامی نتواند بر اساس مبانی و اصول خویش ، پیشرفت و تحول در زندگی ایجاد نماید و بازدهی مناسب و مطلوبی نداشته باشد ، ادامه حیات او با مشکل مواجه خواهد شد .
همچنین هر نظامی با آسیب ها و چالش های مختلفی در داخل و خارج مواجه می شود که در صورت شناسایی دقیق آن و برطرف نمودن آن می تواند به حیات خویش ادامه دهد امّا در صورتی که نسبت به آنها بی اعتنا و بی تفاوت باشد در ادامه مسیر دچار مشکل خواهد شد .
ما معتقدیم نظام جمهوری اسلامی در هر سه محور دارای ظرفیت و توانمندی بسیار بالایی برای استمرار حرکت خویش دارد، هم در زمینه مبانی و اصول نظام ، مبانی و اصولی بر نظام حاکم است که ریشه در فطرت انسانی دارد که هیچگاه کهنه نخواهد شد و همیشه و برای همه نسل ها دارای جذابیت است و هم نمود عینی و کارآمدی آن را در عرصه های مختلف به اثبات رسانده است و دارای این ظرفیت است که چالش ها و آسیب های پیش روی خود را برطرف نماید .بر این اساس آینده فرا روی نظام ، آینده ای روشن خواهد بود. در اینجا به اختصار به تبیین محورهای یاد شده می پردازیم .
مبانی و اصول نظام : نظام جمهوری اسلامی بر پایه مبانی و اصولی ناب انسانی و اسلامی استوار شده که ریشه در فطرت انسانی داشته و با گذشت زمان کهنه نمی شود و برای همه نسل ها دارای جذابیت است. ارزشهايی همچون خداجويي ، عدالت طلبی , استقلال , آزادی , مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از مظلومان و...که از شعارها و اهداف اصيل انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در اين باره فرمودند: «يكي از حرف هايي كه امروز محور جنگ رواني دشمن است اين است كه مي گويند نسل سوم انقلاب از ايده هاي انقلاب جدا شده است بعد به دنبالش يك فلسفه هم مي گذارند ، آن فلسفه اين است كه همواره در همه انقلاب ها نسل سوم از آن انقلاب رو بر گردانده اند، كدام انقلاب را مي گوئيد ؟ در سال 1789 در فرانسه انقلاب شده ، اما نه نسل سوم ، نه نسل دوم ، بلكه همان نسل اول از انقلاب برگشتند ...آن انقلاب به نسل سوم كه هيچ ، به نسل دوم هم نرسيد ، چون پايه هاي انقلاب ، پايه هاي سستي بود، انقلاب اكتبر شوروي هم به نسل سوم نرسيد هنوز شش ، هفت سال از پيروزي انقلاب نگذشته بود كه استالينيسم سر كار آمد ... مساله نسل دوم و سوم و اين حرفها نبود ، همان اوايل كار ، همه چيز از دست رفته بود . اين كدام فلسفه است ، با كدام انقلاب تطبيق شده و در كجا تجربه شده كه نسل هاي سوم انقلاب ، از انقلاب بر مي گردند ، نخير ، اين بسته به اين است كه ايده آن انقلاب چه باشد .اگر ايده هاي يك انقلاب بتواند نسل دوم و سوم و دهم را به خاطر اصالت و صحت خود قانع كند ، آن انقلاب عمر ابدي خواهد داشت. ايده هاي انقلاب اسلامي ، ايده هايي هستند كه عمر ابد دارند.عدالتخواهي هيچ وقت كهنه نمي شود ،آزادي خواهي و استقلال خواهي هيچ وقت كهنه نمي شود ، مبارزه با دخالت بيگانگان هيچ وقت كهنه نمي شود، اين ها چيزهايي است كه هميشه براي نسل ها جاذبه دارد .»[1] همچنین فرمودند : « نظامى كه بر مبناى اخلاق است، بر مبناى معرفت است، بر مبناى اصول اسلامى است، بر مبناى آرمانهاى فطرى است، اگر صدها سال هم از عمرش بگذرد، پير بِشُو نيست؛ مي تواند هميشه زنده باشد، هميشه شاداب باشد، هميشه زاينده و پيشرونده باشد؛ مهم اين است. با اين ديد به نظام جمهورى اسلامى نگاه كنيد. البته نظام ما با گذشت سى سال، در اول عمرش قرار دارد؛ يعنى در مقابلِ رژيم هائى كه در دنيا حاكمند - دويست سال، سيصد سال - اين نظام هنوز نظام جوانى است. نظام ما از نشاط جوانى - به معناى واقعى كلمه - برخوردار است. امّا در افق آينده هم كه نگاه مي كنيم، اين حالت، حالت ماندگار و هميشگى است.يك نظام بالنده،بانشاط، پيشرونده و پيرنشونده؛ اين نظام جمهوری اسلامی است .[2]
ویژگی مبانی و اصول نظام که بر گرفته از مبانی اسلامی است ، دارای این ظرفیت است که با تغییر و دگرگونی در نیازها و انتظارات در هر زمانی، قابلیت سازواری و هماهنگی را دارد و این انعطاف سِّر ماندگاری آن می باشد و همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند :« وقتى انسان اهداف و آرمانهاى نظام اسلامى را نگاه مي كند مى‌بيند اينها هيچ وقت كهنه نمي شود. مطالبه‌ى عدالت هرگز منسوخ نمي شود. از اولِ تاريخ بشر تا امروز، انسانها به دنبال عدالت بوده‌اند. هر جا قيامى از طرف مردم هست، غالباً بر ضد بى‌عدالتى است، بر ضد تبعيض است. انسان دنبال آزادى است؛ اين يك خواسته‌ى فطرى است، اين كهنه بِشُو نيست.انسان هميشه دنبال اين آرمان هاست. هرچه هم كه حركت بكند، جا براى حركتِ بيشتر وجود دارد. نظام اسلامى اين ظرفيت را دارد. اگر نظامى دنبال آن آرمان هاست، آن آرمانها كهنه‌بِشُو نيست؛ اما سازوكارها، چينش اين نهادهائى كه مي خواهد ما را به آن آرمانها برساند، قابل نو شدن است.البته نو شدن به معناى اين است كه اقتضائات بيرونى و واقعيت ها گاهى يك چيزى را اقتضاء مي كند، يك روز چيز ديگرى را اقتضاء مي كند؛ البته همين تغيير هم بايد متكى به اصول باشد. همين نگاهِ دوباره و نوسازى و بازسازى هم بايستى ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاسته‌ى از اصول اسلامى باشد.
سياست هاى نظام هم ممكن است تغيير پيدا كند؛ يك روزى يك سياست اقتصادى در كشور حاكم باشد، يك روز ديگر به اقتضاى نيازها، يك سياست ديگر؛ منتها هر دو بايد از اسلام گرفته شده باشد. اين تغيير هم بايستى مبتنى باشد بر اصول اسلامى. سياست ديپلماسى ما ممكن است در يك شرائطى تغيير پيدا كند، ليكن اين تغيير هم بايد بر اساس اصول اسلامى باشد. اين جور نيست كه اگر چنانچه كسى سليقه‌اش اين جور است، يا منفعت شخصى‌اش اين جور است، يا بقايش در مَسند قدرت اين جور اقتضاء مي كند، حق داشته باشد كه اين سياست را يا اين خط را تغيير دهد؛ نه، لازم است بر طبق معيارها باشد. البته در خود قانون اساسى تضمين هاى لازم براى اين معنا هم پيش‌بينى شده است.
بنابراين نتيجه‌اى كه مي توانيم بگيريم، اين است كه نظام اسلامى آرمان هايش غير قابل تغيير است؛ علت اين است كه آرمان ها، آرمان هاى فطرى است. نگاه به اين آرمان ها، نگاه هوس‌گونه و از سر هوسِ گذرا نيست؛ بلكه نياز طبيعى و جوشيده‌ى از فطرت انسان است. نياز به عدالت، نياز به آزادى، نياز به پيشرفت، نياز به رفاه عمومى، نياز به خُلقيات عالى، اينها نيازهاى فطرى انسان است. جامعه‌ى اسلامى يعنى اين. ما دنبال اين هستيم. اين قابل تغيير نيست؛ امّا نظاماتى كه ما را به اينها مي رساند، احياناً قابل تغيير است؛ بستگى به اين دارد كه اقتضائات زمانه چگونه باشد.
با اين ديد، نظام جمهورى اسلامى، هم ثبات دارد، هم تحوّل دارد. ثبات وجود دارد،يعنى حركت، يك حركت مستمرى است به سمت آرمان ها؛ تذبذب و عوض كردن راه وجود ندارد؛ حركت در خط مستقيم به سمت آرمان هاى معين است؛ اما سازوكارها عوض مي شود. ... نوسازى نظام ممكن است، اما به معناى تجديدنظر در آرمان ها نيست؛ زيرا اين آرمان ها فطرى است. نوسازى به معناى تغيير نظامات، تغيير سازوكارها، تغيير سياستها، عملى است، ممكن است، در مواردى هم لازم است و مانع از تحجر است؛ منتها بايد بر طبق اصول باشد مهم همين است كه اين تغيير بايد بر اساس اصول باشد. پس آرمان ها كه شاكله‌ى كلى نظام از آنها الهام گرفته، قابل تغيير نيست. نظام جمهورى اسلامى يك چنين نظامى است. با اين نگاه، نظام فرسوده بِشُو نيست، متحجر بشو نيست، از راه بازمانده نيست و نخواهد شد؛ هميشه مي تواند جوان باقى بماند.»[3]
ظرفیت وکارآمدی نظام : مرحله دوم ساختن بنایی استوار برپایه مبانی و اصول است که نظام جمهوری اسلامی ثابت نموده است که بر اساس الگوی اسلامی ایرانی می توان مسیر پیشرفت و توسعه را طی نمود و کشوری پیشرفته و مترقی بر اساس مبانی دینی بنا نمود .نگاهی گذرا به سیر تحولات در کشور به خوبی گویای حرکت رو به رشد آن است ، پیشرفت های علمی خیره کننده در زمینه پزشکی ،سلول های بنیادین،شبیه سازی ، فناوری نانو ، هسته ای ، فضایی و تجهیزات پیشرفته نظامی و...همگی بیانگر ظرفیت و کار آمدی نظام است و آنگاه اهمیت اقدامات انجام شده و راههای طی شده بیشتر روشن خواهد شد که توجه داشته باشیم که موفقیت ها و پیشرفت های به دست آمده در تمام این مدت با وجود تمامی سنگ اندازی ها ، دشمنی ها ، کارشکنی ها ، تحریم ها و تبلیغات گسترده دشمنان داخلی و خارجی شکل گرفته است و یکی از دلایل دشمنی استکبار جهانی با نظام اسلامی همین است که نظام جمهوری اسلامی با فرهنگ ناب اسلامی قله های پیشرفت را یکی از پس از دیگری طی نموده و در حال تبدیل شدن به الگویی برای کشورهای آزاد و اسلامی است . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : « دشمنی نظام مستکبر آمریکایی و هر مستکبری در دنیا با نظام اسلامی به خاطر پرچم برافراشته عدالت است . به خاطر این است که می بینند با نام اسلام و با تعالیم والای اسلام کشوری دارد به سمت رشد و توسعه و پیشرفت علمی و عملی حرکت می کند , می داند این جلوی نفوذ آنها را خواهد گرفت . آنها با هر کشوری که خارج از قلمرو قدرت آنها به توسعه و پیشرفت علمی دست پیدا کند , مخالفند , آنها باهر کشوری که در میدان علم و توسعه به سمت رقابت با آنها حرکت کند , مخالفند .»[4]
البته این به معنای نادیده گرفتن کاستی ها و کمبودها در کشور نبوده و در بخش های مختلف دارای نواقص و کاستی هایی هستیم اما مسیر طی شده بیانگر ظرفیت و توانمندی کشور در دستیابی به پیشرفت و توسعه است .
ظرفیت مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام
بديهی است که نظام جمهوری اسلامی همچون هر پديده ديگری با آفات و آسيب هايی روبرو است که برای تداوم آن بايد آنها را برطرف نمود . انقلاب اسلامی همچون درختی است که با آفات و آسيب هايی روبر است که بايد از آنها جلوگيری به عمل آيد تا ثمره و ميوه آن کام دوستان انقلاب را شيرين و کام مخالفان و دشمنان را تلخ نمايد . از اين رو آسيب شناسی انقلاب اسلامی و توجه به آن در برنامه های نظام برای تداوم و ادامه مسير خود لازم وضروری است . در حقيقت ، آسيب شناسی انقلاب و توجه به آفاتی که ممکن است انقلاب با آن مواجه شود , پويايی و بالندگی آن را به دنبال خواهد داشت و بی توجهی به آن آينده انقلاب را به خطر خواهد انداخت .
این آسیب ها در عرصه های مختلف ، فکری ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و... در عرصه داخلی و خارجی بروز می کنند که در جای خود بدان ها پرداخته شده است.[5]
ما معتقدیم با وجود آسیب ها و چالش های مختلفی که انقلاب اسلامی با آن روبرواست، نظام جمهوری اسلامی این ظرفیت و قابلیت را داراست که با این چالش ها و آسیب ها مقابله نموده و مشکلات را پشت سر بگذارد.
پیمودن مسیر پر فراز و نشیب حیات انقلاب اسلامی و ایستادگی در برابر انواع تهدید ها و آسیب های داخلی و خارجی از مقابله با اندیشه ها و جریان ها سکولار و ضد دینی گرفته تا مقابله با بحران ها و فتنه های مختلف ، مشکلات اقتصادی و ناهنجاری های اجتماعی تا مقاومت بی نظیر در جنگ تحمیلی ، بی اثر نمودن تحریم های اقتصادی ، تبلیغات رسانه ای گسترده ، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم و... به خوبی بیانگر ظرفیت نظام در مقابله با چالش ها و آسیب های فرا روی نظام بوده است . مردم ما نشان داده اند که با وجود همه مشکلات و کمبودها و علی رغم تمامی دشمنی ها ، هر جا پای دفاع از ارزش ها و اصول اسلامی انقلابی در میان باشد ، با صلابت ایستاده اند . هر چند این چالش ها و آسیب ها همواره در کمینند تا نظام را دچار مشکل نمایند امّا هوشمندی و تدبیر رهبر حیکم و فرزانه که سُکاندار کشتی انقلاب اسلامی هستند و ایستادگی مردم و حضور آنان در صحنه دفاع از ارزش های انقلاب تضمین کننده حرکت پر صلابت نظام و پیروز شدن بر تمامی مشکلات و چالش هاست .در این بین مسئولان نظام در برطرف نمودن مشکلات داخلی کشور از جمله مشکلات اقتصادی و اجتماعی سهم بسزایی دارند و با جدیت و برنامه ریزی دقیق می توانند این مشکلات را برطرف نمایند تا سایه سنگین این مشکلات از کشور زدوده شود .
بنابراین مبانی واصول حاکم بر نظام و ظرفیت و کارآمدی نظام در ترسیم مسیر پیشرفت و ساختن کشوری با رشد و تعالی و توانایی در مقابله با آسیب ها و چالش های پیش رو ، با وجود تمامی مشکلات و دشمنی ها ، آینده و افق روشنی را برای کشور ترسیم می کند.
در عرصه بین المللی هر چند دشمنی استکبار و قدرتهای بزرگ با نظام اسلامی بیشتر شده است اما این فشارها و دشمنی ها در حقیقت برآیند تأثیر فرهنگ دینی انقلاب است که بنیان فرهنگ غرب و لیبرال دموکراسی را به چالش کشیده است و گسترش موج آزادی خواهی و گرایش به اسلام و شکل گیری موج بیداری در کشورهای اسلامی بیانگر تأثیرات انقلاب اسلامی و نفوذ فرهنگ آن در میان ملت ها و ثمره ایستادگی در برابر زیاده خواهی های قدرتهای بزرگ است.ملت ایران به این وعده الهی باور دارند که « ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم »[6]«و اگر خدا را یاری کنید ، شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد .» البته مردم انقلابی اين نصرت الهی را درحیات انقلاب اسلامی با جان و دل لمس نموده اند و می دانند پای در راهی نهاده اند که تمامی سختیها و مشکلات ، مقدمه تحقق این وعده الهی است چنانکه خدای متعال فرمود: « وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم ...»[7] « خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید ...»و همین باورمندی به حاکمیت اسلام و دین حق و اعتقاد به مهدویت ، نقطه امید مسلمانان و افق روشنی است که خداوند برای اسلام ترسیم نموده است و انقلاب اسلامی که در عصر خود روزنه نورانی در جهان تاریک مادی است تلاش می کند تا زمینه ساز چنین حاکمیتی باشد و این نقطه امید ، نوید بخش آینده ای روشن برای اسلام و انقلابی است که در مسیر آن حرکت می کند .
مقام معظم رهبری فرمودند : «پرچم اسلام ان‌شاءاللَّه همه‌ى اين منطقه را نجات خواهد داد. امروز ما داريم مشاهده مي كنيم كه روزبه‌روز نهضت اسلامى در اين منطقه‌ى عظيم اسلامىِ خاورميانه رو به گسترش است؛ دشمن در حال انزواست، در حال عقب‌نشينى است و حركت اسلامى على‌رغم حركتى كه دشمن براى خاموش كردن آن مي كند، در راه پيشروى است من ترديدى ندارم كه آينده متعلق به اسلام است، آينده در قلمرو اسلام است و شما جوانها ان‌شاءاللَّه به توفيق الهى آن روزى را كه پرچم اسلام در همه‌ى اين مناطق به اهتزاز دربيايد و يك مجموعه‌ى متحد اسلامىِ مقتدر و باعزت تشكيل بشود، خواهيد ديد.»[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ آینده انقلاب اسلامی ، مرتضی مطهری ، تهران ، صدرا
2ـ امروز و فردای انقلاب اسلامی ایران ، جمعی از نویسندگان ، نشر نوید اسلام
3ـ راه انقلاب ، مجموعه مقالات پژوهشی درباره انقلاب ، تهران ، نشر هماهنگ ، ج2
پی نوشتها:
1- نكته هاي ناب ، گزيده بيانات رهبر فرزانه انقلاب در جمع دانشجويان و دانشگاهيان ، ج 3 ، قم: نشر معارف ، 1388، ص45و46، بيانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجويان و اساتيد دانشگاه صنعتي امير كبير ، 9/12/137
2- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشگاهیان استان کرمانشاه ، 24/7/90
3- همان
4- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجوبان و دانش آموزان به مناسبت سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا , 12/8/78
5- ر.ک: آسیب شناسی انقلاب اسلامی ، محمد عیوضی ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی - انقلاب اسلامی ، چالش ها و بحرانها ، عبد الوهاب فراتی ، قم ، نشر معارف - نهضتهای اسلامی در صد ساله اخير , مرتضی مطهری، قم، نشر عصر - انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ، حمید دهقان ، قم ، مدین
6- سوره محمد ، آیه 7
7- سوره نور ، آیه 55
8- پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع مردم گیلان غرب ، 23/7/90
منبع: اندیشه قم
