پرسش :
اگر در این زمان کشور مسلمانی به کشور غیر مسلمانی حمله کند، آیا زنان شوهر دار آن کشور به مسلمانان حلال می شوند؟ چرا ؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
در زمان حاضر، مسلمانان مجاز به گرفتن کنیز و برده داری نیستند.
پاسخ تفصیلی:
ابتدا باید گفت که افرادی بدون بررسی دقیق شرایط حاکم بر جامعه جهانی در زمان ظهور اسلام، گمان می نمایند که حکم اسلام در مورد به اسارت در آوردن زنان و کودکان، حکمی غیر انسانی است، در صورتی که با مقایسه ای بین مسلمانان و دیگر جوامع در برخورد با افراد باقیمانده از دشمن، مشاهده می نماییم که این مسلمانان بودند که انسانی ترین برخورد را در مقابل آنان داشتند. هنگامی که امپراطوران و قدرتمندان آن زمان، بعد از پیروزی بر دشمن، تمام آنان را کشته و شهرهایشان را به آتش می کشیدند[1] ، سپاه اسلام به گونه ای دیگر عمل می نمود.
امام صادق(ع) می فرمایند که پیامبر خدا(ص) از کشتن کودکان و زنانی که مستقیما وارد نبرد نشده اند، نهی فرمودند و در پی آن بیان شده که حتی اگر زنانی نیز مستقیما وارد جنگ شده و به پیکار با مسلمانان پرداختند، باز هم در حد توان و امکان نباید آنان را به قتل رسانید.[2]
البته باید در نظر داشت که هر چند اسلام، در مواردی این اجازه را صادر فرموده که افرادی از دشمن به ملکیت و بردگی مسلمانان در آیند، اما آن را نوعی حمایت اجتماعی از آنان تلقی نموده و اجازه هیچ گونه رفتار غیر انسانی با آنان را نداده و حقوق انسانی آنها را در نظر داشته و با روش های مختلف سعی در آزادی مجددشان می نموده است، بگونه ای که مثلا اگر شخصی؛ حتی با دلیل موجهی؛ بنده خود را تنبیه می نمود، مستحب بود که او را آزاد نماید[3] و اگر کنیزی فرزندی می آورد، خود به خود از سهم الارث فرزند خویش آزاد می گشت و هم چنین آزادی بندگان و کنیزان، مجازات بسیاری از گناهان و جرایم قرار گرفته بود و علاوه بر آن، همان گونه که در قرآن نیز به آن اشاره شده،[4] آزاد نمودن بندگان به صورت داوطلبانه هم از عباداتی به حساب آمده که موجب نزدیکی به خداوند می گردد. با این تمهیدات، کشورهای اسلامی، زودتر از سایر کشورها، سیستم برده داری را از میان برداشتند.
اما در پاسخ به این که آیا در این زمان نیز چنین امری ممکن است؟، باید گفت که حداقل با دو دلیل، اکنون این امر امکان پذیر نیست:
اول: چون تمام کشورهای اسلامی؛ همانند سایر کشورها، در مورد رعایت حقوق بشردوستانه در زمان جنگ و از جمله حقوقی که به اسرای جنگی تعلق می گیرد، معاهداتی را تصویب نموده اند که با توجه به منع شیوه های مختلف برده داری در این معاهدات و نیز معاهدات دیگر از یک سو و دستور اکید اسلام بر رعایت معاهدات[5] از سوی دیگر، چیزی را که بیان نمودید، اکنون به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
بنابر این در شرایط فعلی و با توجه به قوانین بین المللی که همه کشورها و از جمله ایران، ملزم به رعایت آن هستند گرفتن اسیر به صورت کنیز و برده جایز نیست به همین دلیل زنان آنان نیز در صورت اسارت بر مسلمانان حلال نمی شوند[6].
دوم: این که به عقیده برخی فقیهان شیعه، در زمان غیبت امام عصر(عج)، جهاد ابتدائی برای کشورهای اسلامی مجاز نبوده و آنان نمی توانند به کشورهای دیگر حمله ور شوند. حضرت امام خمینی(ره)در این زمینه می فرمایند: در زمان غیبت امام زمان (ع)، نایبان عمومی آن حضرت؛ یعنی فقهای جامع الشرائط در اجرای امور سیاسی و سایر مسائلی که به امام (ع) مربوط است، به جای ایشان عمل می نمایند مگر در قضیه جهاد ابتدائی (که مشروط به حضور امام است[7]).
البته فقهای دیگری وجود دارند که جهاد ابتدایی را جایز می دانند، به عنوان نمونه، آیت الله خامنه ای با این که جواز جهاد ابتدایی را؛ در صورت وجود مصلحت و با اجازه ولی فقیه؛ خالی از قوت نمی دانند[8]، ولی با این وجود، برده گرفتن از میان دشمنان را جایز نمی دانند.[9]
بر این اساس؛ همان گونه که در عمل مشاهده می نماییم؛ موضوع بیان شده اکنون به هیچ وجه مطرح نبوده و به همین دلیل نیز در تألیفات فقهای معاصر ، کمتر به بحث های مرتبط با برده داری برخورد می نماییم .
اما اینکه از چرایی مسأله سؤال نمودید این بحث استدلالی مفصلی را می طلبد که جایش در کتب فقهی دانشمندان فقه است.
پی نوشتها:
[1] - نابودی و به آتش کشیده شدن بخش وسیعی از میراث فرهنگی ایرانیان همانند تخت جمشید، نشانه ای از این رفتار می باشد .
[2] - حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه ق، ج 15، ص 64، روایت 19993 .
[3] - همان، ج 19 ، ص 419.
[4] - سورة بلد، آیة 13.
[5] - در این زمینه، می توانید به جلد 21 کتاب جواهر الکلام و نیز کتابهای بسیاری که تعدادی از مؤلفان در مورد ارتباط اسلام و حقوق بین الملل نگاشته اند، مراجعه نمایید .
[6] پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): در شرایط فعلی گرفتن اسیر به صورت برده جائز نیست و لذا زنان آنها حلال نمی شوند.
پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):خیر به هیچ وجه.
[7] - خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 1، ص 482، مسئله 2 .
[8] - خامنه ای، علی، اجوبه الاستفتائات، الدار الاسلامیه، بیروت، چاپ سوم، 1420 ه ق، ص 187، سؤال 1051 .
[9] - همان، سؤال 1054.
منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی:
در زمان حاضر، مسلمانان مجاز به گرفتن کنیز و برده داری نیستند.
پاسخ تفصیلی:
ابتدا باید گفت که افرادی بدون بررسی دقیق شرایط حاکم بر جامعه جهانی در زمان ظهور اسلام، گمان می نمایند که حکم اسلام در مورد به اسارت در آوردن زنان و کودکان، حکمی غیر انسانی است، در صورتی که با مقایسه ای بین مسلمانان و دیگر جوامع در برخورد با افراد باقیمانده از دشمن، مشاهده می نماییم که این مسلمانان بودند که انسانی ترین برخورد را در مقابل آنان داشتند. هنگامی که امپراطوران و قدرتمندان آن زمان، بعد از پیروزی بر دشمن، تمام آنان را کشته و شهرهایشان را به آتش می کشیدند[1] ، سپاه اسلام به گونه ای دیگر عمل می نمود.
امام صادق(ع) می فرمایند که پیامبر خدا(ص) از کشتن کودکان و زنانی که مستقیما وارد نبرد نشده اند، نهی فرمودند و در پی آن بیان شده که حتی اگر زنانی نیز مستقیما وارد جنگ شده و به پیکار با مسلمانان پرداختند، باز هم در حد توان و امکان نباید آنان را به قتل رسانید.[2]
البته باید در نظر داشت که هر چند اسلام، در مواردی این اجازه را صادر فرموده که افرادی از دشمن به ملکیت و بردگی مسلمانان در آیند، اما آن را نوعی حمایت اجتماعی از آنان تلقی نموده و اجازه هیچ گونه رفتار غیر انسانی با آنان را نداده و حقوق انسانی آنها را در نظر داشته و با روش های مختلف سعی در آزادی مجددشان می نموده است، بگونه ای که مثلا اگر شخصی؛ حتی با دلیل موجهی؛ بنده خود را تنبیه می نمود، مستحب بود که او را آزاد نماید[3] و اگر کنیزی فرزندی می آورد، خود به خود از سهم الارث فرزند خویش آزاد می گشت و هم چنین آزادی بندگان و کنیزان، مجازات بسیاری از گناهان و جرایم قرار گرفته بود و علاوه بر آن، همان گونه که در قرآن نیز به آن اشاره شده،[4] آزاد نمودن بندگان به صورت داوطلبانه هم از عباداتی به حساب آمده که موجب نزدیکی به خداوند می گردد. با این تمهیدات، کشورهای اسلامی، زودتر از سایر کشورها، سیستم برده داری را از میان برداشتند.
اما در پاسخ به این که آیا در این زمان نیز چنین امری ممکن است؟، باید گفت که حداقل با دو دلیل، اکنون این امر امکان پذیر نیست:
اول: چون تمام کشورهای اسلامی؛ همانند سایر کشورها، در مورد رعایت حقوق بشردوستانه در زمان جنگ و از جمله حقوقی که به اسرای جنگی تعلق می گیرد، معاهداتی را تصویب نموده اند که با توجه به منع شیوه های مختلف برده داری در این معاهدات و نیز معاهدات دیگر از یک سو و دستور اکید اسلام بر رعایت معاهدات[5] از سوی دیگر، چیزی را که بیان نمودید، اکنون به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
بنابر این در شرایط فعلی و با توجه به قوانین بین المللی که همه کشورها و از جمله ایران، ملزم به رعایت آن هستند گرفتن اسیر به صورت کنیز و برده جایز نیست به همین دلیل زنان آنان نیز در صورت اسارت بر مسلمانان حلال نمی شوند[6].
دوم: این که به عقیده برخی فقیهان شیعه، در زمان غیبت امام عصر(عج)، جهاد ابتدائی برای کشورهای اسلامی مجاز نبوده و آنان نمی توانند به کشورهای دیگر حمله ور شوند. حضرت امام خمینی(ره)در این زمینه می فرمایند: در زمان غیبت امام زمان (ع)، نایبان عمومی آن حضرت؛ یعنی فقهای جامع الشرائط در اجرای امور سیاسی و سایر مسائلی که به امام (ع) مربوط است، به جای ایشان عمل می نمایند مگر در قضیه جهاد ابتدائی (که مشروط به حضور امام است[7]).
البته فقهای دیگری وجود دارند که جهاد ابتدایی را جایز می دانند، به عنوان نمونه، آیت الله خامنه ای با این که جواز جهاد ابتدایی را؛ در صورت وجود مصلحت و با اجازه ولی فقیه؛ خالی از قوت نمی دانند[8]، ولی با این وجود، برده گرفتن از میان دشمنان را جایز نمی دانند.[9]
بر این اساس؛ همان گونه که در عمل مشاهده می نماییم؛ موضوع بیان شده اکنون به هیچ وجه مطرح نبوده و به همین دلیل نیز در تألیفات فقهای معاصر ، کمتر به بحث های مرتبط با برده داری برخورد می نماییم .
اما اینکه از چرایی مسأله سؤال نمودید این بحث استدلالی مفصلی را می طلبد که جایش در کتب فقهی دانشمندان فقه است.
پی نوشتها:
[1] - نابودی و به آتش کشیده شدن بخش وسیعی از میراث فرهنگی ایرانیان همانند تخت جمشید، نشانه ای از این رفتار می باشد .
[2] - حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه ق، ج 15، ص 64، روایت 19993 .
[3] - همان، ج 19 ، ص 419.
[4] - سورة بلد، آیة 13.
[5] - در این زمینه، می توانید به جلد 21 کتاب جواهر الکلام و نیز کتابهای بسیاری که تعدادی از مؤلفان در مورد ارتباط اسلام و حقوق بین الملل نگاشته اند، مراجعه نمایید .
[6] پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): در شرایط فعلی گرفتن اسیر به صورت برده جائز نیست و لذا زنان آنها حلال نمی شوند.
پاسخ دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):خیر به هیچ وجه.
[7] - خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 1، ص 482، مسئله 2 .
[8] - خامنه ای، علی، اجوبه الاستفتائات، الدار الاسلامیه، بیروت، چاپ سوم، 1420 ه ق، ص 187، سؤال 1051 .
[9] - همان، سؤال 1054.
منبع: www.islamquest.net
