پرسش :
بسم اللّه الرحمن الرحیم محضر شریف رهبر معظم انقلاب اسلامى آیة اللّه العظمى امام خمینى مد ظله با تقدیم عرض سلام و مسئلت مزید برکات وجود مبارک در ظل عنایات حضرت بقیة اللّه ارواحنا له الفداء: در مورد معادنى که به تبع ارض یا احیاء مالک خاص دارد و بر حسب تحریر الوسیله و سایر متون معتبر فقهى از انفال محسوب نمىشود قبلا شوراى نگهبان به‌طور عام اظهار نظر کرده است که معادن واقع در املاک شخصى و وقفى از انفال و ثروت‌هاى عمومى محسوب نیست ولى نظارت و کنترل دولت بر اکتشاف و بهرهبردارى از معادن طبق مصلحت عامه جایز است اکنون در مورد خصوص نفت طرحى در مجلس شوراى اسلامى تصویب شده است که به موجب ماده 2 آن کلیه معادن نفت اعم از این‌که در ملک شخصى و وقفى یا زمین‌هاى دیگر و دریاها باشد از انفال محسوب شده است، چون در شمول تبعیت مذکور در مورد نفت بالخصوص کسب نظر مبارک لازم شد مستدعى است نظر شریف را اولا در اصل موضوع و ثانیا نسبت به جواز تصرف در زمین‌هاى شخصى و وقفى جهت استخراج در صورت عدم تبعیت مرحمت فرمایید. دبیر شوراى نگهبان لطف اللّه صافی
پاسخ :
بسم اللّه الرحمن الرحیم
حضرات حجج اسلام آقایان فقهاى شوراى نگهبان دامت افاضاتهم
پس از اهداء سلام و تحیت اصل مسأله تبعیت اعماق زمین و نیز هوا نسبت به املاک شخصى تا حدود احتیاجات عرفى است مثلا اگر کسى در خارج از محدوده منزل و یا زمین شخصى و یا وقفى کانالى زده و از زیر زمین آنها عبور کند و یا تصرف نماید دارندگان منازل و زمین و یا متولیان نمىتوانند ادعایی بنمایند و یا اگر کسى بالاتر از مقدار متعارف بنایی ایجاد و یا رفت و آمد نماید هیچیک از مالکین و یا متولیان حق جلوگیرى از او را ندارند و بالاخره تبعیت زمین شخصى به مقدار عرفى است و آلات جدیده هیچگونه دخالتى در تعیین مقدار عرفى ندارد ولى تبعیت کشور مقدار بسیار زیاد است و دولت حق دارد تا از تصرف بیش از حق عرفى شخص و یا اشخاص جلوگیرى نماید. بنابراین نفت و گاز و معادنى که خارج از حدود عرفى املاک شخصى است تابع املاک نمىباشد و اما اگر فرض کنیم معادن و نفت و گاز در حدود املاک شخصى است که فرض بىواقعیت است این معادن چون ملى است و متعلّق به ملت‌هاى حال و آینده است که در طول زمان موجود مىگردند از تبعیت املاک شخصیه خارج است و دولت اسلامى مىتواند آنها را استخراج کند ولى باید قیمت املاک اشخاص و یا اجاره زمین تصرف شده را مانند سایر زمین‌ها بدون محاسبه معادن در قیمت و یا اجاره، بپردازد و مالک نمىتواند از این امر جلوگیرى نماید و السلام علیکم ان شاء اللّه موفق و مؤید باشید.
2/ 8/ 66 روح اللّه الموسوى الخمینى
منبع: استفتائات امام خمینی(ره)، ج2، ص590
بسم اللّه الرحمن الرحیم
حضرات حجج اسلام آقایان فقهاى شوراى نگهبان دامت افاضاتهم
پس از اهداء سلام و تحیت اصل مسأله تبعیت اعماق زمین و نیز هوا نسبت به املاک شخصى تا حدود احتیاجات عرفى است مثلا اگر کسى در خارج از محدوده منزل و یا زمین شخصى و یا وقفى کانالى زده و از زیر زمین آنها عبور کند و یا تصرف نماید دارندگان منازل و زمین و یا متولیان نمىتوانند ادعایی بنمایند و یا اگر کسى بالاتر از مقدار متعارف بنایی ایجاد و یا رفت و آمد نماید هیچیک از مالکین و یا متولیان حق جلوگیرى از او را ندارند و بالاخره تبعیت زمین شخصى به مقدار عرفى است و آلات جدیده هیچگونه دخالتى در تعیین مقدار عرفى ندارد ولى تبعیت کشور مقدار بسیار زیاد است و دولت حق دارد تا از تصرف بیش از حق عرفى شخص و یا اشخاص جلوگیرى نماید. بنابراین نفت و گاز و معادنى که خارج از حدود عرفى املاک شخصى است تابع املاک نمىباشد و اما اگر فرض کنیم معادن و نفت و گاز در حدود املاک شخصى است که فرض بىواقعیت است این معادن چون ملى است و متعلّق به ملت‌هاى حال و آینده است که در طول زمان موجود مىگردند از تبعیت املاک شخصیه خارج است و دولت اسلامى مىتواند آنها را استخراج کند ولى باید قیمت املاک اشخاص و یا اجاره زمین تصرف شده را مانند سایر زمین‌ها بدون محاسبه معادن در قیمت و یا اجاره، بپردازد و مالک نمىتواند از این امر جلوگیرى نماید و السلام علیکم ان شاء اللّه موفق و مؤید باشید.
2/ 8/ 66 روح اللّه الموسوى الخمینى
منبع: استفتائات امام خمینی(ره)، ج2، ص590
