دلایل یبوست
پرسش :
دلایل یبوست چیست؟
پاسخ :
بدیهی است که رژیم غذایی کم فیبر، کم نوشیدن آب، یا کم ورزش کردن می‌تواند دلایل یبوست باشد. اما دلایل کمتر شناخته شده‌ای نیز برای ابتلا به یبوست وجود دارد که عبارتند از: داروها، مکمل‌ها و یا وجود یک بیماری دیگر که یبوست نشانه‌ای از آن است. در اینجا چند دلیل عمده‌ی یبوست را بررسی می‌کنیم:
1. کم کاری تیروئید: سبب کند شدن متابولیسم بدن و حتی روده می‌شود. البته همه‌ی افراد مبتلا به این بیماری، دچار یبوست نمی‌شوند و همه کسانی که یبوست دارند دچار کم کاری تیروئید نیستند. البته اگر فرد جوانی بیش از حد نرمال دچار یبوست شود باید در مورد تیروئید مورد آزمایش قرار گیرد.
2. مسکن‌ها: به ویژه مسکن‌های مخدر سبب یبوست می‌شوند. بیشتر کسانی که از داروهای مخدر استفاده می‌کنند دچار مشکلات هاضمه از جمله یبوست هستند. به طور کلی بهتر است که در این موارد از داروهای ملین استفاده شود. بعضی از مطالعات (و نه همه‌ی آنها) نشان می‌دهند کسانی که بطور مرتب از آسپرین یا ایبوبروفن استفاده می‌کنند نیز در خطر ابتلا به یبوست هستند.
3. مواد معدنی: بطور کلی ویتامین‌ها سبب یبوست نمی‌شوند. اما بعضی ترکیبات مانند کلسیم، و آهن ممکن چنین مشکلی ایجاد کنند. معمولاً به بیمار توصیه می‌شود که مصرف قرص آهن (یا کلسیم) را قطع کند، مگر اینکه واقعاً به آن نیاز داشته باشد. در این حالت باید از ملین استفاده شود.
4. استفاده بیش از حد ملین: بعضی از ملین‌ها نقش محرک روده را دارند. این نوع ملین‌ها را فقط با تجویز پزشک استفاده کنید. در صورتی که به مدت طولانی از این نوع ملین‌ها استفاده شود، بدن به آن عادت می‌کند و به خوبی پاسخ نمی‌دهد. هیچ ملینی را بیش از مدت زمان تجویز شده به وسیله‌ی پزشک استفاده نکنید.
5. استفاده بیش از حد لبنیات: رژیم غذایی سرشار از لبنیات، گوشت و تخم‌مرغ و فاقد فیبر کافی، سیستم هاضمه را کُند می‌کند. راه حل چیست؟ فیبر غذا را افزایش دهید و لبنیات و گوشت نخورید یا این مواد را همراه سالاد و غذاهای فیبری دیگر میل کنید.
6. داروهای ضد افسردگی: مانند پروزاک (فلوکستین) ممکن است سبب یبوست شوند. در صورتی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنید و یبوست دارید با دستور پزشک از ملین استفاده کنید.
7. افسردگی: در واقع باید گفت خود افسردگی هم که با داروهای ضد افسردگی درمان می‌شود می‌تواند سبب یبوست باشد. افسردگی نیز مانند کم کای تیروئید سبب کند شدن فرآیندهای بدنی و از جمله فعالیت روده‌ها می‌شود. افراد مبتلا به سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (lBS) که ممکن است در اثر افسردگی باشد، مستعد یبوست هستند.
8. آنتی اسیدها: که برای تسکین سوزش معده بکار می‌روند، گاهی سبب یبوست می‌شوند، به ویژه آنهایی که دارای ترکیباتی مانند آلومینیم و کلسیم هستند. البته می‌توان با کم خوردن، از سوزش معده جلوگیری کرد. استفاده از غذاهای کم چربی و پر فیبر نیز هر دو مشکل را بهبود می‌بخشد.
9. فشار خون و حساسیت دارویی: یبوست ممکن است اثر جانبی بعضی از داروهایی باشد که برای کنترل فشار خون بکار می‌رود که از آن جمله داروهای ادرار آور هستند. این داروها با افزایش ادرار و خارج کردن آب از بدن، سبب کاهش فشار خون می‌شوند. در حالی که آب برای نرم بودن مدفوع و خروج آن از بدن لازم است. داروهای آنتی‌هیستامین که برای درمان آلرژی بکار می‌روند نیز ممکن است یبوست ایجاد کنند.
10. بیماری ورم روده: (IBD) شامل دو بیماری است: بیماری کرون و بیماری کلیت. هر دو بیماری سبب درد شکم، کاهش وزن، مدفوع خونی و دیگر مشکلات سلامتی هستند. اسهال شدید نیز یکی از علائم هر دو بیماری است. اما یبوست هم گاهی می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری‌ها باشد. یبوست در بیماری کُلیت، ممکن است نشانه‌ی تورم رکتوم و در بیماری کِرون می‌تواند نشانه‌ی انسداد روده‌ی کوچک باشد. البته اگر فقط یبوست دارید و هیچ نشانه‌ی دیگری ندارید، احتمال اینکه مبتلا به IBD باشید بسیار کم است.
11. زایمان: یبوست در دوران بارداری بسیار شایع است، اما خود زایمان نیز ممکن است سبب یبوست شود، شاید به دلیل کم حرکتی ماهیچه‌های شکمی یا استفاده از مسکن‌ها در حین زایمان. بعضی اوقات جراحات حاصل از کشش هنگام زایمان نیز سبب آسیب عصبی و در نتیجه یبوست می‌شود، البته این مورد نادر است.
12. دیابت و بیماری‌های عصبی: دیابت ممکن است سبب آسیب‌دیدگی عصبی و در نتیجه تأثیر بر توانایی گوارش غذا شود. بیشتر افراد مبتلا به این دیابت پیشرفته از این موضوع آگاه هستند. افرادی که مبتلا به یبوست دائمی هستند باید آزمایش قند خون انجام دهند. بیماری‌های عصبی مانند MS و پارکینسون می‌توانند دلیل یبوست باشند. هر چند که این بیماری‌ها همراه با مشکل دفع ادرار، دوبینی و مشکل راه رفتن همراه هستند.
منبع: دانستنی‌های پزشکی، محمد جواد واعظی، قم: نوید حکمت، چاپ اول (1396)
در این زمینه بیشتر بخوانید:
1. کم کاری تیروئید: سبب کند شدن متابولیسم بدن و حتی روده می‌شود. البته همه‌ی افراد مبتلا به این بیماری، دچار یبوست نمی‌شوند و همه کسانی که یبوست دارند دچار کم کاری تیروئید نیستند. البته اگر فرد جوانی بیش از حد نرمال دچار یبوست شود باید در مورد تیروئید مورد آزمایش قرار گیرد.
2. مسکن‌ها: به ویژه مسکن‌های مخدر سبب یبوست می‌شوند. بیشتر کسانی که از داروهای مخدر استفاده می‌کنند دچار مشکلات هاضمه از جمله یبوست هستند. به طور کلی بهتر است که در این موارد از داروهای ملین استفاده شود. بعضی از مطالعات (و نه همه‌ی آنها) نشان می‌دهند کسانی که بطور مرتب از آسپرین یا ایبوبروفن استفاده می‌کنند نیز در خطر ابتلا به یبوست هستند.
3. مواد معدنی: بطور کلی ویتامین‌ها سبب یبوست نمی‌شوند. اما بعضی ترکیبات مانند کلسیم، و آهن ممکن چنین مشکلی ایجاد کنند. معمولاً به بیمار توصیه می‌شود که مصرف قرص آهن (یا کلسیم) را قطع کند، مگر اینکه واقعاً به آن نیاز داشته باشد. در این حالت باید از ملین استفاده شود.
4. استفاده بیش از حد ملین: بعضی از ملین‌ها نقش محرک روده را دارند. این نوع ملین‌ها را فقط با تجویز پزشک استفاده کنید. در صورتی که به مدت طولانی از این نوع ملین‌ها استفاده شود، بدن به آن عادت می‌کند و به خوبی پاسخ نمی‌دهد. هیچ ملینی را بیش از مدت زمان تجویز شده به وسیله‌ی پزشک استفاده نکنید.
5. استفاده بیش از حد لبنیات: رژیم غذایی سرشار از لبنیات، گوشت و تخم‌مرغ و فاقد فیبر کافی، سیستم هاضمه را کُند می‌کند. راه حل چیست؟ فیبر غذا را افزایش دهید و لبنیات و گوشت نخورید یا این مواد را همراه سالاد و غذاهای فیبری دیگر میل کنید.
6. داروهای ضد افسردگی: مانند پروزاک (فلوکستین) ممکن است سبب یبوست شوند. در صورتی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنید و یبوست دارید با دستور پزشک از ملین استفاده کنید.
7. افسردگی: در واقع باید گفت خود افسردگی هم که با داروهای ضد افسردگی درمان می‌شود می‌تواند سبب یبوست باشد. افسردگی نیز مانند کم کای تیروئید سبب کند شدن فرآیندهای بدنی و از جمله فعالیت روده‌ها می‌شود. افراد مبتلا به سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (lBS) که ممکن است در اثر افسردگی باشد، مستعد یبوست هستند.
8. آنتی اسیدها: که برای تسکین سوزش معده بکار می‌روند، گاهی سبب یبوست می‌شوند، به ویژه آنهایی که دارای ترکیباتی مانند آلومینیم و کلسیم هستند. البته می‌توان با کم خوردن، از سوزش معده جلوگیری کرد. استفاده از غذاهای کم چربی و پر فیبر نیز هر دو مشکل را بهبود می‌بخشد.
9. فشار خون و حساسیت دارویی: یبوست ممکن است اثر جانبی بعضی از داروهایی باشد که برای کنترل فشار خون بکار می‌رود که از آن جمله داروهای ادرار آور هستند. این داروها با افزایش ادرار و خارج کردن آب از بدن، سبب کاهش فشار خون می‌شوند. در حالی که آب برای نرم بودن مدفوع و خروج آن از بدن لازم است. داروهای آنتی‌هیستامین که برای درمان آلرژی بکار می‌روند نیز ممکن است یبوست ایجاد کنند.
10. بیماری ورم روده: (IBD) شامل دو بیماری است: بیماری کرون و بیماری کلیت. هر دو بیماری سبب درد شکم، کاهش وزن، مدفوع خونی و دیگر مشکلات سلامتی هستند. اسهال شدید نیز یکی از علائم هر دو بیماری است. اما یبوست هم گاهی می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری‌ها باشد. یبوست در بیماری کُلیت، ممکن است نشانه‌ی تورم رکتوم و در بیماری کِرون می‌تواند نشانه‌ی انسداد روده‌ی کوچک باشد. البته اگر فقط یبوست دارید و هیچ نشانه‌ی دیگری ندارید، احتمال اینکه مبتلا به IBD باشید بسیار کم است.
11. زایمان: یبوست در دوران بارداری بسیار شایع است، اما خود زایمان نیز ممکن است سبب یبوست شود، شاید به دلیل کم حرکتی ماهیچه‌های شکمی یا استفاده از مسکن‌ها در حین زایمان. بعضی اوقات جراحات حاصل از کشش هنگام زایمان نیز سبب آسیب عصبی و در نتیجه یبوست می‌شود، البته این مورد نادر است.
12. دیابت و بیماری‌های عصبی: دیابت ممکن است سبب آسیب‌دیدگی عصبی و در نتیجه تأثیر بر توانایی گوارش غذا شود. بیشتر افراد مبتلا به این دیابت پیشرفته از این موضوع آگاه هستند. افرادی که مبتلا به یبوست دائمی هستند باید آزمایش قند خون انجام دهند. بیماری‌های عصبی مانند MS و پارکینسون می‌توانند دلیل یبوست باشند. هر چند که این بیماری‌ها همراه با مشکل دفع ادرار، دوبینی و مشکل راه رفتن همراه هستند.
منبع: دانستنی‌های پزشکی، محمد جواد واعظی، قم: نوید حکمت، چاپ اول (1396)
در این زمینه بیشتر بخوانید:
