شبهه شاه ولى اللّه بر معناى واژه مولى

پاسخ اجمالی:
شاه ولى الله در ردّ دلالت حدیث بر امامت مى گوید: این دلالت تمام نیست، مگر اینکه واژه «مولى» به معنى «ولىّ» آمده باشد، در حالى که صیغه «مَفعل» به معنى «فعیل» نیامده است. ظاهرا دهلوی مطلع نیست که ائمه لغت و بزرگان تفسیر مولی و ولی را به یک معنا دانسته اند و یا حداقل ولی را یکی از معانی مولی می دانند.

پاسخ تفصیلی:
شاه ولى الله صاحب هندى در کتاب «التحفة الإثنا عشریّة»(1) بر زبان عربی تاخته است، و در ردّ دلالت حدیث بر امامت مى گوید: این دلالت تمام نیست، مگر اینکه واژه «مولى» به معنى «ولىّ» آمده باشد، در حالى که صیغه «مَفعل» به معنى «فعیل» نیامده است. او با این سخن مى خواهد قول صریح اهل لغت را که گفته اند: «مولى» به معنى «ولىّ» آمده باطل کند [و گویا او از بزرگان اهل لغت به عربی آگاه تر است!]، و منظور از «ولىّ»، ولىّ امر است؛ همچون ولىّ زن، ولىّ یتیم، ولىّ برده، ولایت سلطان، و ولیعهد و او کسى است که شاه، اداره مملکت پس از خود را به وى مى سپارد.
شاید سخن فرّاء متوفّاى (207)، در «معانی القرآن»(2)، و ابو عبّاس مبرّد که مى گویند: «ولىّ» و «مولى» در لغت به یک معنا هستند، بر دهلوى پوشیده مانده است. و از اجماع امامان لغت بر این معنى، و از اینکه آنان در معاجم لغت و غیر آن «ولىّ» را یکى از معانى «مولى» به شمار آورده اند، غافل مانده است. آن گونه که در «مشکل القرآن» أنبارى، «الکشف والبیان»(3) ثعلبى در آیه: «أَنْتَ مَوْلانَا»(4)، «صحاح» جوهرى(5)، «غریب القرآن» سجستانى(6)، «قاموس» فیروزآبادى(7)، «الوسیط» واحدى، «تفسیر قرطبى»(8)، و «نهایه» ابن اثیر(9) آمده است.

پی نوشت:
(1). التحفة الإثنا عشریّة، ص 209.
(2). معانی القرآن، ج 2، ص 161.
(3). الکشف والبیان (ورقه 92).
(4). سوره بقره، آیه 286.
(5). الصحاح، ج 2، ص 564 (ج 6، ص 2529).
(6). غریب القرآن، ص 154 (ص 311).
(7). القاموس المحیط، ج 4، ص 401 (ص 1732).
(8).الجامع لأحکام القرآن، ج 3، ص 431 (ج 16، ص 155).
(9). النهایة فی غریب الحدیث والأثر، ج 4، ص 246 (ج5، ص 228).

منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 107.

مطالب مرتبط:
آیا پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حدیث غدیر از واژه مولا معناى محب و ناصر را اراده فرموده است؟
آیا «مولى» در حدیث غدیر به معناى «محب» و «ناصر» نیست؟
کلمه مولى چند معنى دارد و در حدیث غدیر کدام یک از آنها مى تواند مراد باشد؟