«کفر»، سرانجام «تکبّر»

پرسش :

بر اساس آیات و روایات، سرانجام تکبّرِ «ابلیس» به کجا منتهی شد؟

پاسخ :
پاسخ اجمالی:
بر اساس آیات و روایات، تکبّرِ «ابلیس» سرانجام به «کفر» او انجامید؛ زیرا دستور پروردگار مبنی بر سجده بر آدم(ع) را غیر حکیمانه پنداشت و مطرود درگاه الهی گشت؛ اما او مى تواند با سجده کردن بر آدم به توبه واقعی دست یابد.

پاسخ تفصیلی:
از آیات قرآن و روایات اسلامى به خوبى استفاده مى شود که «تکبّرِ ابلیس» سرانجام به «کفر» او انجامید، آن هم بالاترین درجه کفر؛ زیرا به حکمت خدا اعتراض کرد و دستور پروردگار را درباره سجده بر آدم(علیه السلام) غیر حکیمانه پنداشت و به همین دلیل به شدیدترین مجازات ها گرفتار شد و آن، طرد ابدى از درگاه خدا و حبط عبادات شش هزار ساله بود.

این سخن پیامى براى همه ما دارد که تکبّر و تعصّب را کوچک نپندارید که گاه ممکن است به کفر و حبط اعمال و طرد از درگاه خداوند بیانجامد. البتّه ابلیس مى توانست باز گردد و توبه کند؛ ولى نخستین شرط توبه او این بود که فرمان خدا را در مورد سجده بر آدم(علیه السلام) اطاعت کند، لذا در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که: 
«وَ اللهِ لَوْ أنّ إبْلیسَ سَجَدَ للهِ بَعْدَ الْمَعْصِیَةِ وَ التَّکَبُّرِ عُمْرَ الدُّنْیا، ما نَفَعَهُ ذلِکَ وَ لَا قَبِلَهُ اللهُ مِنْهُ مَا لَمْ یَسْجُدُ لآدَمَ کَمَا أمَرَ اللهُ أَنْ یَسْجُدَ لَهُ»(1)؛ (به خدا سوگند اگر ابلیس بعد از آن معصیت به اندازه عمر دنیا، براى خدا سجده مى کرد، سودى به حال او نداشته و خدا از او نمى پذیرد جز اینکه باز گردد و بر آدم سجده کند. آن گونه که خدا به او دستور داده بود).

پی نوشت:
(1). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ‏ ‏1407 قمری، چاپ: چهارم، ج ‏8، ص 271، (حدیث نوح یوم القیامة).

منبع: پیام امام امیر المؤمنین(علیه السلام)‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة‏، تهران‏، 1386 شمسی‏، چاپ: اول‏، ج 7، ص 367.

پرسش‌های مرتبط:

آیا این درست است که با آمدن امام زمان (ع) بساط شیطان جمع می شود و او نابود می شود ؟

فرصت شیطان تا زمان معلوم است یا تا زمان قیامت ؟ استعاذه یعنی چه ؟

شیطان بصورت مادی ظاهر نمی شود پس حضرت ابراهیم بر چه چیزی رمل جمرات کردند ؟