فلسفه لزوم سالم بودن «قربانی»
پرسش :
از نظر امام علی(ع) چرا حیوانی که برای «قربانی» انتخاب می شود باید صحیح و سالم باشد؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
امام علی(ع) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرماید: «از شرائط کمال قربانى آن است که گوشهایش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراین هرگاه گوش و چشمش سالم باشد، قربانى کامل و سالم است». این کار از این جهت است که قربانى کردن یک عبادت است و از باب رعایت ادب و احترام براى تقدیم به درگاه پروردگار، شایسته است که بهترین مورد برگزیده شود. همان طور که نماز خواندن زنان با حجاب کامل، پوشیدن لباسهاى تمیز و معطر بودن به هنگام نماز، و ... همه نوعى اداى احترام به پیشگاه حق است.
پاسخ تفصیلی:
امام علی(علیه السلام) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرماید: (از شرائط کمال قربانى آن است که گوشهایش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراین هرگاه گوش و چشم قربانى سالم باشد، قربانى کامل و سالم است)؛ «وَ مِنْ تَمَامِ الاُضحِیَةِ(1)اسْتِشْرَافُ(2)أُذُنِهَا وَ سَلاَمَةُ عَیْنِهَا، فَإِذَا سَلِمَتِ الاُذُنُ وَ الْعَیْنُ سَلِمَتِ الاُضْحِیَةُ وَ تَمَّتْ». سپس در ادامه این سخن مى فرماید: (هر چند شاخش شکسته باشد و با پاى لنگ به قربانگاه آید)؛«وَ لَوْ کَانَتْ عَضْبَاءَ(3)الْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَى المَنْسَکِ».
در اینجا سؤالی مطرح است و آن این که چرا قربانی باید بی عیب و نقص باشد، با این که هدف نهایى از قربانى کردن آن است که گروهى از نیازمندان از آن بهره مند شوند همانطور که قرآن مجید مى فرماید: «فَاِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَکُلُوا مِنْها وَ اَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ کَذلِکَ سَخَّرْناها لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»(4)؛ (و هنگامى که پهلوهایشان به زمین رسید و هنگامى که پهلوهایشان به زمین رسید [و جان داد]، از گوشت آنها بخورید، و مستمندان قانع و سائلان را نیز از آن اطعام کنید. این گونه ما آنها را مسخّرتان ساختیم، تا شکر خدا را به جا آورید) و مسلّم است سالم بودن و نبودن گوش یا شاخ حیوان کمترین تأثیرى در این معنى ندارد.
پاسخ این سؤال با توجّه به این نکته روشن می شود که قربانى کردن یک عبادت است و انتخاب حیوان معیوب و ناسالم مناسب ساحت قدس پروردگار نیست، براى تقدیم به درگاه پروردگار، باید بهترین را برگزید و این یک نوع ادب و احترام به ساحت قدس خداوند متعال است. نماز خواندن زنان با حجاب کامل، پوشیدن لباسهاى تمیز به هنگام نماز، خوشبو کردن خویشتن به هنگام عبادت و حتى غسل و کفن میت با آب پاک و لباس پاک، همه نوعى اداى احترام به پیشگاه حق است.(5)
پی نوشت:
(1). «أضحیة» به معنى قربانى و در اصل از «ضُحى» (بر وزن هُما) به معنى ظهور و بروز است و صبحگاهان را از این رو «ضحى» مى گویند که آفتاب بالا مى آید و ظاهر و آشکار مى شود و قربانى را از این رو «اضحیه» مى گویند که پس از بالا آمدن آفتاب روز عید، انجام مى گیرد.
(2). «استشراف» از ماده «شرف» در اصل به معنى بلندى ظاهر یا بلندى مقام آمده است و منظور از «استشراف اُذُن» این است که گوشهاى حیوان، بلند و برافراشته باشد که نشانه سلامت آن است.
(3). «عضباء» از ماده «عضب» (بر وزن عزم) به معنى قطع کردن است و «عضباء القرن» به معنى حیوانى است که شاخش شکسته یا قطع شده باشد و گاه به شترى که گوشش را شکاف داده باشند «ناقه عضباء» گفته مى شود.
(4). قرآن کریم، سوره حج، آیه 36.
(5). پیام امام امیر المومنین(علیه السلام)، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1386 ش، چاپ اول، ج 2، ص 604.
مطالب مرتبط:
آیا «احکام شرعی» صرفا اموری اعتباری اند و هیچ گونه ارتباطی با امور «تکوینی و واقعی» ندارند؟
چرا واردات کالاهای مشابه داخلی حرام است؟
فلسفه قربانی‌کردن حاجیان در عرفات چیست؟
فلسفه شکسته بودن نماز در مسافرت چیست؟
امام علی(ع) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرماید: «از شرائط کمال قربانى آن است که گوشهایش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراین هرگاه گوش و چشمش سالم باشد، قربانى کامل و سالم است». این کار از این جهت است که قربانى کردن یک عبادت است و از باب رعایت ادب و احترام براى تقدیم به درگاه پروردگار، شایسته است که بهترین مورد برگزیده شود. همان طور که نماز خواندن زنان با حجاب کامل، پوشیدن لباسهاى تمیز و معطر بودن به هنگام نماز، و ... همه نوعى اداى احترام به پیشگاه حق است.
پاسخ تفصیلی:
امام علی(علیه السلام) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرماید: (از شرائط کمال قربانى آن است که گوشهایش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراین هرگاه گوش و چشم قربانى سالم باشد، قربانى کامل و سالم است)؛ «وَ مِنْ تَمَامِ الاُضحِیَةِ(1)اسْتِشْرَافُ(2)أُذُنِهَا وَ سَلاَمَةُ عَیْنِهَا، فَإِذَا سَلِمَتِ الاُذُنُ وَ الْعَیْنُ سَلِمَتِ الاُضْحِیَةُ وَ تَمَّتْ». سپس در ادامه این سخن مى فرماید: (هر چند شاخش شکسته باشد و با پاى لنگ به قربانگاه آید)؛«وَ لَوْ کَانَتْ عَضْبَاءَ(3)الْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَى المَنْسَکِ».
در اینجا سؤالی مطرح است و آن این که چرا قربانی باید بی عیب و نقص باشد، با این که هدف نهایى از قربانى کردن آن است که گروهى از نیازمندان از آن بهره مند شوند همانطور که قرآن مجید مى فرماید: «فَاِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَکُلُوا مِنْها وَ اَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ کَذلِکَ سَخَّرْناها لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»(4)؛ (و هنگامى که پهلوهایشان به زمین رسید و هنگامى که پهلوهایشان به زمین رسید [و جان داد]، از گوشت آنها بخورید، و مستمندان قانع و سائلان را نیز از آن اطعام کنید. این گونه ما آنها را مسخّرتان ساختیم، تا شکر خدا را به جا آورید) و مسلّم است سالم بودن و نبودن گوش یا شاخ حیوان کمترین تأثیرى در این معنى ندارد.
پاسخ این سؤال با توجّه به این نکته روشن می شود که قربانى کردن یک عبادت است و انتخاب حیوان معیوب و ناسالم مناسب ساحت قدس پروردگار نیست، براى تقدیم به درگاه پروردگار، باید بهترین را برگزید و این یک نوع ادب و احترام به ساحت قدس خداوند متعال است. نماز خواندن زنان با حجاب کامل، پوشیدن لباسهاى تمیز به هنگام نماز، خوشبو کردن خویشتن به هنگام عبادت و حتى غسل و کفن میت با آب پاک و لباس پاک، همه نوعى اداى احترام به پیشگاه حق است.(5)
پی نوشت:
(1). «أضحیة» به معنى قربانى و در اصل از «ضُحى» (بر وزن هُما) به معنى ظهور و بروز است و صبحگاهان را از این رو «ضحى» مى گویند که آفتاب بالا مى آید و ظاهر و آشکار مى شود و قربانى را از این رو «اضحیه» مى گویند که پس از بالا آمدن آفتاب روز عید، انجام مى گیرد.
(2). «استشراف» از ماده «شرف» در اصل به معنى بلندى ظاهر یا بلندى مقام آمده است و منظور از «استشراف اُذُن» این است که گوشهاى حیوان، بلند و برافراشته باشد که نشانه سلامت آن است.
(3). «عضباء» از ماده «عضب» (بر وزن عزم) به معنى قطع کردن است و «عضباء القرن» به معنى حیوانى است که شاخش شکسته یا قطع شده باشد و گاه به شترى که گوشش را شکاف داده باشند «ناقه عضباء» گفته مى شود.
(4). قرآن کریم، سوره حج، آیه 36.
(5). پیام امام امیر المومنین(علیه السلام)، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1386 ش، چاپ اول، ج 2، ص 604.
مطالب مرتبط:
آیا «احکام شرعی» صرفا اموری اعتباری اند و هیچ گونه ارتباطی با امور «تکوینی و واقعی» ندارند؟
چرا واردات کالاهای مشابه داخلی حرام است؟
فلسفه قربانی‌کردن حاجیان در عرفات چیست؟
فلسفه شکسته بودن نماز در مسافرت چیست؟
