آموزش جدا خوابی به فرزندان
پرسش :
چگونه مسئله ی جدا خوابی را به فرزندان خود آموزش بدهیم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
نیازی نیست که ما این جدا خوابی را تا قبل از دو سالگی به بچّه های خود آموزش بدهیم؛ چراکه که هروقت پدر و مادر اراده به جدا خوابی کنند، بچّه در این سن گوش می کند.
پرهیز از خواب بدون مقدّمه
نکته ی مهمّی که در رابطه با خواباندن بچّه ها باید به آن توجّه شود، این است که والدین بچّه ها را هلی کوپتری نخوابانند. ویژگی هلی کوپتر این است که یک مرتبه بلند می شود، بعضی از والدین در خواباندن فرزندان این طور هستند؛ مثلاً در آن موقع که خانه در اوج نشاط است، تلویزیون روشن است، خانواده با هم بگو و بخند دارند، پدر یا مادر می گوید: خب برویم بخوابیم! در این موقع بچّه هنوز آمادگی برای خواب ندارد؛ لذا ممکن است که مقاومت کند و از والدین بخواهد که قصّه های طولانی برای او بگویند یا نوازشش کنند؛ ولی وقتی ما با یک شیب ملایم خانه را برای خواب آماده می کنیم، این اتّفاق نمی افتد. در مورد بزرگ تر ها نیز همین طور است؛ یعنی اگر پدر و مادر یک مرتبه و بدون مقدّمه بخوابند، آسیب می بینند.
ایجاد آرامش قبل از خواب
این که می گوییم: باید فضای خانه برای خواب آماده شود، یعنی چه؟ یعنی والدین باید یک برنامه ی شبانگاهی داشته باشند و این برنامه باید بعد از شام خوردن شروع شود. شام باید یک ساعت یا یک ساعت و نیم قبل از خواب خورده شود؛ حتی اگر دو ساعت هم باشد عیبی ندارد؛ ولی نباید بلا فاصله بعد از شام خوردن خوابید یا بچّه ی خسته را بیدار نگه داریم تا به او شام بدهیم.
بچّه ها باید یک تا دو ساعت قبل از خواب شام بخورند و بلا فاصله مسواک بزنند؛ در همان زمان والدین باید صدای تلویزیون و نور خانه را کم تر کنند و حتی آرام با همدیگر صحبت کنند. این طور نباشد که پدر ۵ دقیقه با بچّه کشتی بگیرد و بعد بگوید: برو بگیر بخواب! طبیعتاً بچّه در این صورت مقاومت می کند؛ لذا آرامش قبل از خواب نیاز است و پدر و مادر باید این آرامش را برای فرزندانشان فراهم کنند.
فرمولی برای خواب بچّه ها
اگر بچّه ها در شب دیر یا سخت می خوابند، باید خواب بعد از ظهر آنها را حذف کنیم. خواب بعد از ظهر برای بچّه ها نیاز نیست؛ اگر هم نیاز است باید در زمان مناسبی انجام شود.
یک فرمول در خواب بچّه ها وجود دارد و آن این است که باید حداقل بین خواب بچّه ها هفت ساعت فاصله باشد؛ یعنی بچّه ای که ساعت دو بعد از ظهر می خوابد و سه بعد از ظهر بیدار می شود، این بچّه در ساعت ده شب آمادگی برای خواب دارد. امّا اگر ما بچّه را ساعت سه بعد از ظهر خواباندیم و پنج بعد از ظهر بیدار کردیم، این بچّه ساعت دوازده شب آمادگی برای خواب پیدا می کند.
اگر ما می دانیم که بچّه می تواند ۱۲ یا ۱۳ ساعت یک سره بیدار باشد، در این جا ما نباید او را به زور در ظهر بخوابانیم؛ چون ممکن است بچّه بخوابد، ولی به خواب شبانه اش ضرر برسد و آن وقت نیاز داشته باشد که ما او را در خواب همراهی کنیم.
اوّل خستگی بعد خواب!
بچّه ها باید خسته به رختخواب بروند؛ حتی در مورد نوجوانان نیز همین طور است؛ یعنی باید نوجوانان طوری به بستر بروند که سرشان به بالش نرسیده بخوابند. بچّه ها هر چه خسته تر به بستر بروند، مقاومتشان نسبت به جدا خوابی کم تر می شود؛ لذا راحت تر می توانند با این مسئله کنار بیایند.
چند نکته در مورد جداخوابی
چند نکته برای جدا خوابی بچّه ها باید رعایت شود:
۱_ یکی این که وقتی آنها را جدا می کنیم نباید در اتاق را ببندیم.
۲_ اگر ما احتمال می دهیم که بچّه نیم شب بیدار شود، باید یک نور ملایم در اتاق او روشن کنیم؛ مثلاً ما می دانیم که فرزند در طول هفته دو یا سه بار نیمه شب بلند می شود؛ در این جا ما باید برای او یک نور ملایم روشن کنیم. ولی در مورد بچّه ای که کامل می خوابد، نیاز به روشن کردن نور ملایم نیست.
۳_ نباید به اتاق بچّه ها سر و صدا داخل شود. یعنی اگر پنجره ی اتاق فرزند ما رو به خیابان یا حیاط باز می شود، باید آن را عایق بندی کنیم تا از بیرون صدای بوق و داد و بی داد وارد اتاق نشود و بچّه وحشت کند. در مورد خانه های روستایی نیز به همین شکل است؛ یعنی ما باید اتاق بچّه را در جایی قرار بدهیم که صدای حیوانات وحشی مثل پارس سگ یا زوزه ی گرگ به گوش نرسد؛ چراکه ممکن است بچّه در خواب وحشت کند.
نیازی نیست که ما این جدا خوابی را تا قبل از دو سالگی به بچّه های خود آموزش بدهیم؛ چراکه که هروقت پدر و مادر اراده به جدا خوابی کنند، بچّه در این سن گوش می کند.
پرهیز از خواب بدون مقدّمه
نکته ی مهمّی که در رابطه با خواباندن بچّه ها باید به آن توجّه شود، این است که والدین بچّه ها را هلی کوپتری نخوابانند. ویژگی هلی کوپتر این است که یک مرتبه بلند می شود، بعضی از والدین در خواباندن فرزندان این طور هستند؛ مثلاً در آن موقع که خانه در اوج نشاط است، تلویزیون روشن است، خانواده با هم بگو و بخند دارند، پدر یا مادر می گوید: خب برویم بخوابیم! در این موقع بچّه هنوز آمادگی برای خواب ندارد؛ لذا ممکن است که مقاومت کند و از والدین بخواهد که قصّه های طولانی برای او بگویند یا نوازشش کنند؛ ولی وقتی ما با یک شیب ملایم خانه را برای خواب آماده می کنیم، این اتّفاق نمی افتد. در مورد بزرگ تر ها نیز همین طور است؛ یعنی اگر پدر و مادر یک مرتبه و بدون مقدّمه بخوابند، آسیب می بینند.
ایجاد آرامش قبل از خواب
این که می گوییم: باید فضای خانه برای خواب آماده شود، یعنی چه؟ یعنی والدین باید یک برنامه ی شبانگاهی داشته باشند و این برنامه باید بعد از شام خوردن شروع شود. شام باید یک ساعت یا یک ساعت و نیم قبل از خواب خورده شود؛ حتی اگر دو ساعت هم باشد عیبی ندارد؛ ولی نباید بلا فاصله بعد از شام خوردن خوابید یا بچّه ی خسته را بیدار نگه داریم تا به او شام بدهیم.
بچّه ها باید یک تا دو ساعت قبل از خواب شام بخورند و بلا فاصله مسواک بزنند؛ در همان زمان والدین باید صدای تلویزیون و نور خانه را کم تر کنند و حتی آرام با همدیگر صحبت کنند. این طور نباشد که پدر ۵ دقیقه با بچّه کشتی بگیرد و بعد بگوید: برو بگیر بخواب! طبیعتاً بچّه در این صورت مقاومت می کند؛ لذا آرامش قبل از خواب نیاز است و پدر و مادر باید این آرامش را برای فرزندانشان فراهم کنند.
فرمولی برای خواب بچّه ها
اگر بچّه ها در شب دیر یا سخت می خوابند، باید خواب بعد از ظهر آنها را حذف کنیم. خواب بعد از ظهر برای بچّه ها نیاز نیست؛ اگر هم نیاز است باید در زمان مناسبی انجام شود.
یک فرمول در خواب بچّه ها وجود دارد و آن این است که باید حداقل بین خواب بچّه ها هفت ساعت فاصله باشد؛ یعنی بچّه ای که ساعت دو بعد از ظهر می خوابد و سه بعد از ظهر بیدار می شود، این بچّه در ساعت ده شب آمادگی برای خواب دارد. امّا اگر ما بچّه را ساعت سه بعد از ظهر خواباندیم و پنج بعد از ظهر بیدار کردیم، این بچّه ساعت دوازده شب آمادگی برای خواب پیدا می کند.
اگر ما می دانیم که بچّه می تواند ۱۲ یا ۱۳ ساعت یک سره بیدار باشد، در این جا ما نباید او را به زور در ظهر بخوابانیم؛ چون ممکن است بچّه بخوابد، ولی به خواب شبانه اش ضرر برسد و آن وقت نیاز داشته باشد که ما او را در خواب همراهی کنیم.
اوّل خستگی بعد خواب!
بچّه ها باید خسته به رختخواب بروند؛ حتی در مورد نوجوانان نیز همین طور است؛ یعنی باید نوجوانان طوری به بستر بروند که سرشان به بالش نرسیده بخوابند. بچّه ها هر چه خسته تر به بستر بروند، مقاومتشان نسبت به جدا خوابی کم تر می شود؛ لذا راحت تر می توانند با این مسئله کنار بیایند.
چند نکته در مورد جداخوابی
چند نکته برای جدا خوابی بچّه ها باید رعایت شود:
۱_ یکی این که وقتی آنها را جدا می کنیم نباید در اتاق را ببندیم.
۲_ اگر ما احتمال می دهیم که بچّه نیم شب بیدار شود، باید یک نور ملایم در اتاق او روشن کنیم؛ مثلاً ما می دانیم که فرزند در طول هفته دو یا سه بار نیمه شب بلند می شود؛ در این جا ما باید برای او یک نور ملایم روشن کنیم. ولی در مورد بچّه ای که کامل می خوابد، نیاز به روشن کردن نور ملایم نیست.
۳_ نباید به اتاق بچّه ها سر و صدا داخل شود. یعنی اگر پنجره ی اتاق فرزند ما رو به خیابان یا حیاط باز می شود، باید آن را عایق بندی کنیم تا از بیرون صدای بوق و داد و بی داد وارد اتاق نشود و بچّه وحشت کند. در مورد خانه های روستایی نیز به همین شکل است؛ یعنی ما باید اتاق بچّه را در جایی قرار بدهیم که صدای حیوانات وحشی مثل پارس سگ یا زوزه ی گرگ به گوش نرسد؛ چراکه ممکن است بچّه در خواب وحشت کند.
